Bỏ thuế khoán: Mở đường cho hộ kinh doanh “lớn” lên thành doanh nghiệp

Hành trình mới của hộ kinh doanh

Tại một cửa hàng tạp hóa nhỏ ở phường Tân Bình, TP. Hồ Chí Minh, thay vì cuốn sổ tay đã mòn, chủ cửa hàng nay phải mở máy tính tiền, gõ mã, xuất hóa đơn điện tử cho từng khách. Bình thường việc mua bán diễn ra liên tục: từ chai dầu gội, gói mì tôm, đến hộp sữa… tất cả đều được nhập vào phần mềm, xuất hóa đơn và lưu lại dữ liệu.

Chị Lan, chủ cửa hàng cho biết, lúc đầu hơi bỡ ngỡ vì không quen với máy móc, chị còn sợ nhấn nhầm, khách chờ. Nhưng cán bộ thuế đã xuống hướng dẫn tận nơi, cài phần mềm rồi cho nhân viên thử thao tác, làm vài lần thì quen. Giờ chị chỉ cần vài giây để xuất hóa đơn, nhìn ngay doanh thu trong ngày, thấy rõ hàng bán được và lượng tồn kho.

“Việc làm sổ tay cuối mỗi tuần, cộng từng dòng dài dòng trước đây giờ đã thành chuyện của… dĩ vãng”, chị Lan nói.

Hiện có trên 20.000 hộ khoán tự nguyện tham gia sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Ảnh: Đức Thanh.

Thực tế, cửa hàng này không phải trường hợp riêng lẻ. Tại TP. Hồ Chí Minh, nơi có hơn 364.000 hộ kinh doanh đang hoạt động ổn định, nhiều cửa hàng tạp hóa, quán ăn, cửa hàng nhỏ đang làm quen dần với máy tính tiền và hóa đơn điện tử. Có những cửa hàng nhỏ từng e ngại vì không biết dùng smartphone, không muốn phát sinh chi phí, nhưng với hỗ trợ kỹ thuật, hướng dẫn tận tay và phần mềm dễ dùng, họ đang dần làm quen, dần thích nghi.

Bà Nguyễn Thị Ngọc Bích, Giám đốc Công ty TNHH Dịch vụ Kế toán và Đại lý Thuế BTL cho rằng, khi thuế khoán không còn được áp dụng, hóa đơn sẽ giữ vai trò trung tâm và trở thành căn cứ cốt lõi trong toàn bộ phương pháp tính thuế đối với hộ kinh doanh. Trước đây, cơ quan thuế phải ấn định hoặc ước lượng doanh thu để áp mức khoán, dẫn tới không ít tranh cãi, thiếu minh bạch và dễ phát sinh chênh lệch.

Trong cơ chế mới, doanh thu thể hiện trên hóa đơn chính là dữ liệu gốc để xác định nghĩa vụ thuế. Cơ quan thuế không còn dựa vào ước lượng hay “mức khoán bình quân”, mà căn cứ trực tiếp vào số liệu giao dịch thực tế phát sinh. Hóa đơn vì thế trở thành “chứng từ đầu vào – đầu ra”, giúp quá trình quản lý doanh thu minh bạch, khách quan và đồng nhất giữa người nộp thuế với cơ quan quản lý.

Ngoài ra, việc bắt buộc sử dụng hóa đơn được đánh giá sẽ tạo ra nhiều tác động tích cực đối với hộ kinh doanh, kể cả nhóm quy mô nhỏ, lâu nay quen làm thủ công. Trước hết, hóa đơn giúp nâng cao tính chuyên nghiệp và uy tín của hộ kinh doanh. Khi có hóa đơn đầy đủ, hộ có thể bán hàng cho doanh nghiệp, tham gia chuỗi cung ứng lớn và mở rộng đáng kể tệp khách hàng. Đồng thời, mọi nghĩa vụ thuế được tính toán dựa trên dữ liệu hóa đơn, giúp hộ kinh doanh giảm rủi ro bị ấn định thuế, yên tâm hơn trong hoạt động sản xuất – kinh doanh.

Bên cạnh đó, việc sử dụng hóa đơn cũng góp phần chuẩn hóa quy trình vận hành. Hoạt động bán hàng, theo dõi doanh thu, quản lý tồn kho và xuất hóa đơn được thực hiện bài bản, giảm sai sót so với phương thức ghi chép thủ công trước đây.

Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi cũng đặt ra không ít thách thức. Khó khăn lớn nhất nằm ở việc thay đổi thói quen ghi chép tay, đặc biệt với những hộ lớn tuổi hoặc ít tiếp xúc với công nghệ. Ngoài ra, chi phí tuân thủ cũng là mối quan tâm thường trực của nhiều hộ kinh doanh. Song, những trở ngại này hoàn toàn có thể giải quyết nếu có sự hỗ trợ phù hợp từ thị trường dịch vụ.

“Chúng tôi luôn sẵn sàng đồng hành cùng người nộp thuế. Tại BTL sẽ hỗ trợ tư vấn pháp lý và hướng dẫn hộ kinh doanh thực hiện kê khai thuế cho các trường hợp chuyển đổi từ phương pháp khoán sang phương pháp kê khai, hoàn toàn miễn phí”, bà Ngọc Bích chia sẻ.

“Bàn đạp” để hộ kinh doanh lên doanh nghiệp

Theo ông Giang Văn Hiển, Phó trưởng Thuế TP. Hồ Chí Minh, phương pháp kê khai mang lại nhiều lợi ích, trong đó quan trọng nhất là minh bạch - công bằng - chính xác. Thuế phải nộp dựa trên doanh thu thực tế, không còn tình trạng khoán theo ước lượng, tránh thiệt thòi cho những hộ làm ăn chân chính và góp phần tăng uy tín kinh doanh.

Hơn nữa, khi có hóa đơn, sổ sách đầy đủ, hộ kinh doanh sẽ dễ dàng mở rộng hợp đồng, giao dịch với doanh nghiệp, tham gia đấu thầu, xuất hóa đơn cho khách hàng; đồng thời có điều kiện thuận lợi hơn trong việc tiếp cận vốn và các chính sách hỗ trợ. Hộ kinh doanh kê khai có thể vay ngân hàng, đăng ký thương hiệu, tham gia chương trình chuyển đổi số và hưởng các ưu đãi về thuế.

Ngoài ra, hộ kinh doanh còn nhận được sự hỗ trợ đồng hành đầy trách nhiệm của Thuế Cơ sở và các đơn vị cung cấp giải pháp. Đây cũng là bước chuẩn bị sẵn sàng cho lộ trình phát triển thành doanh nghiệp trong tương lai. Nhà nước đang khuyến khích mô hình phát triển bền vững, trong đó kê khai là bước đệm quan trọng, là bàn đạp để nâng cấp mô hình kinh doanh.

“Chủ trương của Nhà nước là tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, minh bạch, bảo vệ quyền lợi chính đáng của hộ kinh doanh. Giống như doanh nghiệp, khi đầu vào có hóa đơn, đầu ra có hóa đơn, lợi nhuận được xác định rõ ràng thì nghĩa vụ thuế sẽ minh bạch và pháp luật sẽ bảo vệ người kinh doanh chân chính”, ông Giang Văn Hiển nói.

Các chuyên gia về Thuế cũng cho rằng, nộp thuế theo phương pháp kê khai không chỉ là thay đổi về phương thức quản lý, mà còn là động lực rõ rệt để hộ kinh doanh phát triển và tiến tới chuyển đổi thành doanh nghiệp, đặc biệt với nhóm có doanh thu trên 3 tỷ đồng.

“Đòn bẩy” đầu tiên đến từ các chính sách khuyến khích và ưu đãi thuế. Nhà nước đang triển khai nhiều giải pháp theo hướng “nuôi dưỡng nguồn thu”, trong đó có việc miễn, giảm thuế trong 2 năm đầu đối với hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp. Song song với đó, thủ tục thành lập doanh nghiệp ngày càng được đơn giản hóa, minh bạch hơn, giúp giảm đáng kể rào cản gia nhập khu vực kinh tế chính thức.

“Đòn bẩy” thứ hai là việc hình thành hệ sinh thái hỗ trợ đồng hành. Cơ quan thuế đã phối hợp, kêu gọi sự tham gia của các ngân hàng, các nhà cung cấp phần mềm kế toán – hóa đơn điện tử, cũng như các đại lý thuế để xây dựng một hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện cho hộ kinh doanh. Hệ sinh thái này tập trung vào các yếu tố như: công nghệ đơn giản, dễ sử dụng; hướng dẫn, tư vấn trực tiếp; kết nối đồng bộ giữa thanh toán – hóa đơn - kế toán; đồng thời đồng hành xuyên suốt quá trình kê khai - nộp thuế.

Nhờ đó, việc sử dụng hóa đơn và thực hiện nghĩa vụ thuế không còn bị nhìn nhận như một “gánh nặng” thủ tục, mà đang từng bước trở thành bàn đạp tự nhiên giúp hộ kinh doanh chính thức hóa hoạt động, nâng cao năng lực quản trị và tiến tới phát triển bền vững theo mô hình doanh nghiệp.