Ảnh minh họa
>> Mỹ: 90% vụ án bị tòa án kết án sau khi cơ quan thuế điều tra, khởi tố
Các biện pháp điều tra hình sự
Để có thể điều tra các hành vi vi phạm pháp luật về thuế và các tội phạm tài chính, các điều tra viên được tập huấn cơ bản về kỹ năng điều tra hình sự như tất cả các đặc vụ hình sự liên bang khác. Các điều tra viên được phép sử dụng các biện pháp điều tra do pháp luật quy định, phụ thuộc vào loại tội phạm (thuế và phi thuế).
Các điều tra viên cũng được đào tạo nâng cao sự hiểu biết về luật thuế do Phòng Điều tra hình sự (IRS) và Cục Thu nội địa Hoa Kỳ xây dựng+ trên cơ sở đúc rút kinh nghiệm qua nhiều thập kỷ. Trong các khóa đào tạo này, liên quan đến lĩnh vực thuế, tập trung đào tạo ba “phương pháp chứng minh” để tạo dựng bằng chứng cho việc tuyên án của Tòa án Liên bang.
Các phương pháp này chủ yếu liên quan đến việc thu thập chứng cứ trên cơ sở việc một đối tượng có được tài sản như thế nào. Mỗi phương pháp đều tìm cách so sánh mức sống và nguồn thu nhập của nghi phạm với thu nhập kê khai thuế.
 |
| Về cơ sở pháp lý, ít nhất tại Luật Quản lý thuế cần có các điều khoản quy định các nội dung về quyền của cơ quan thuế áp dụng các kỹ thuật điều tra để thu thập thông tin. |
Với phương pháp khoản mục cụ thể, điều tra viên tìm kiếm để phát hiện các khoản mục cụ thể và trọng yếu không được kê khai, hoặc kê khai không đúng cho mục đích thuế. Đồng thời, phải chứng minh rằng việc chủ ý không kê khai các khoản mục này là để giảm nghĩa vụ thuế của đối tượng. Phương pháp này nhằm vào ba loại hành vi phổ biến là: kê khai thiếu thu nhập, kê khai quá mức chi phí và đề nghị khấu trừ hoặc miễn thuế gian lận.
Phương pháp tài sản ròng, một phương pháp gián tiếp được áp dụng để xác định thu nhập chịu thuế. Điển hình của việc áp dụng phương pháp này là vụ án Hà Lan khởi kiện Chính phủ Hoa Kỳ (Holland V. United States), Tòa Tối cao đã xác định thu nhập chịu thuế kê khai thiếu.
Theo đó, công thức để tính thu nhập chịu thuế chính xác của đối tượng gồm 4 bước: Điều tra viên tính sự thay đổi trong tài sản ròng của đối tượng (tài sản có trừ tài sản nợ). Việc này được thực hiện bằng cách xác định chênh lệch giữa tài sản thuần đầu kỳ và cuối kỳ của đối tượng trong một giai đoạn (năm hoặc các năm tính thuế). Chênh lệch chính là thay đổi tăng thêm (hoặc giảm đi) trong tài sản ròng.
Điều chỉnh tổng số thay đổi của tài sản ròng với chi phí sinh hoạt cá nhân, các khoản lỗ không được trừ và các khoản mục không chịu thuế. Kết quả điều chỉnh là số thu nhập gộp đã được điều chỉnh chính xác.
Điều chỉnh số thu nhập gộp đã được điều chỉnh chính xác với các khoản mục được trừ và miễn thuế. Kết quả điều chỉnh là số thu nhập gộp chịu thuế chính xác.
Cuối cùng, so sánh số thu nhập gộp chịu thuế chính xác với thu nhập chịu thuế trong tờ khai thuế để xác định liệu đối tượng có che giấu thu nhập chịu thuế hay không.
Phương pháp chi phí, một phương pháp gián tiếp được hệ thống tòa án Hoa Kỳ công nhận là một phương pháp để xác định thu nhập không kê khai trong một loạt các vụ án thuế (Hoa Kỳ kiện Johnson, Hoa Kỳ kiện Caserta và Taglianetti kiện Hoa Kỳ). Theo phương pháp này, trước hết khảo sát tài sản ròng đầu kỳ của đối tượng. Nếu chi phí được kê khai vượt thu nhập và nếu tài sản ròng cuối kỳ của đối tượng bằng tài sản ròng đầu kỳ thì có thể kết luận rằng đã kê khai thiếu thu nhập.
Các nguồn chứng cứ
Tương tự như các đặc vụ liên bang khác, các điều tra viên dựa vào các chứng cứ khách quan chấp nhận được để hoàn thành cáo trạng trong các vụ khởi tố được chuyển đến Bộ Tư pháp hoặc Văn phòng Luật sư Hoa Kỳ. Các cáo trạng về hành vi tội phạm có thể khởi kiện trong phạm vi quyền hạn của Phòng Điều tra hình sự có được từ rất nhiều nguồn, kể cả từ những người cung cấp tin tức và các cuộc điều tra bí mật.
Các nguồn thông tin giá trị khác là dữ liệu của IRS, dữ liệu công cộng, thậm chí từ các thùng rác (có thể thu thập hợp pháp tại các vị trí ngoài địa giới của căn nhà), kế toán doanh nghiệp, báo cáo và kế toán ngân hàng và các tổ chức chính phủ, ghi chép các cuộc gọi, ghi chép tòa án, ghi chép lịch sử tội phạm và tình báo. Các điều tra viên cũng sử dụng biện pháp bắt giữ và khám xét để thu thập thông tin.
Trong phạm vi IRS, thông thường thông tin được chuyển từ cán bộ thanh tra, hoặc thu thuế của IRS chuyển cho Phòng Điều tra hình sự.
Các bài học cho Việt Nam
Đến nay, cơ quan thuế Việt Nam chưa có chức năng điều tra hình sự, nên các nội dung liên quan đến điều ra hình sự của IRS có thể học hỏi trên các khía cạnh khác nhau, từ cơ sở pháp lý, đào tạo nguồn nhân lực cho đến tổ chức bộ máy và quy trình làm việc.
Về cơ sở pháp lý, ít nhất tại Luật Quản lý thuế cần có các điều khoản quy định các nội dung về quyền của cơ quan thuế áp dụng các kỹ thuật điều tra để thu thập thông tin. Điều 58 Luật Quản lý thuế Trung Quốc quy định, “khi điều tra một vụ vi phạm luật, hoặc các quy định về thuế, cơ quan thuế có thể ghi chép, ghi âm, ghi hình, chụp ảnh, sao chép các hiện vật, hoặc tài liệu liên quan đến vụ vi phạm” trước khi tiến tới quyền khám xét hoặc bắt giữ để thẩm vấn và thu thập thông tin như Hoa Kỳ.
Cơ chế chuyển các tài liệu, chứng cứ thu thập trong quá điều tra cho cơ quan tố tụng hình sự (viện kiểm sát).
Tính hợp pháp của các biện pháp cơ quan thuế đã áp dụng để xác định thu nhập chịu thuế. Với Hoa Kỳ, để xác định thu nhập chịu thuế của người nộp thuế, cơ quan thuế đang áp dụng bốn phương pháp, trong đó có 2 phương pháp gián tiếp là các phương pháp phải sử dụng các điều chỉnh, so sánh nên rất dễ bị tranh tụng về tính chính xác nếu không được luật hóa ngay từ đầu.
Về công tác tổ chức và đào tạo, đây là điều cần thiết để có một đơn vị độc lập thực hiện công tác điều tra hình sự trong ngành Thuế. Vì ngoài việc đòi hỏi chuyên môn cao, việc tiến hành các biện pháp điều tra hình sự và đề xuất khởi tố liên quan đến con người nên phải rất thận trọng.
Tại Hoa Kỳ, phải qua sự xem xét của hai cấp quản lý điều tra hình sự trước khi kết luận có điều tra hình sự hay không, qua sự cân nhắc của bốn loại cán bộ trước khi vụ việc được chuyển sang cơ quan khởi tố. Trong suốt quá trình điều tra, điều tra viên phải phối hợp chặt chẽ với hội đồng luật sư tội phạm hình sự thuế của Cục Thu nội địa.
Các điều tra viên phải được đào tạo cả về chuyên môn của ngành an ninh (trên phương diện điều tra) để có thể vận dụng các phương pháp nghiệp vụ, phương tiện điều tra của ngành an ninh với kiến thức chuyên môn của ngành Thuế, từ đó có thể kiểm tra sổ sách tài chính, kế toán chấp hành pháp luật thuế nói riêng và tài chính nói chung./.
Giang Minh (theo Cục thu nội địa Hoa Kỳ)
