Hiện Việt Nam là một trong những nước có mức thuế thuốc lá rẻ nhất thế giới.
Nhân dịp ông Gan Quan, Giám đốc Chương trình Phòng chống tác hại thuốc lá của UNION đến Việt Nam, phóng viên TBTCVN đã có cuộc trao đổi với ông về giải pháp cần thiết để giảm sử dụng thuốc lá tại Việt Nam.
PV: Được biết UNION có nhiều hỗ trợ các giải pháp để giảm sử dụng thuốc lá. Vậy xin ông cho biết về xu hướng điều chỉnh thuế thuốc lá trên thế giới để giảm sử dụng thuốc lá, đặc biệt là những nước có đặc điểm tương tự như Việt Nam?- Ông Gan Quan: UNION đã hỗ trợ thúc đẩy tăng thuế ở nhiều quốc gia trên thế giới. Trong số đó, nhiều nước đã tăng thuế lên đáng kể. Một số nước đã tiệm cận mức khuyến cáo của WHO, tỷ lệ thuế trên giá bán lẻ đạt xấp xỉ 70%. Tuy nhiên, một số quốc gia vẫn còn áp dụng các mức thuế khác nhau cho các loại sản phẩm thuốc lá khác nhau. Điều này là không tốt. Chúng tôi đã hỗ trợ các quốc gia đơn giản hóa cách tính thuế, chỉ để một mức thuế cho tất cả các loại sản phẩm thuốc lá. Việt Nam đã áp dụng tốt kinh nghiệm này với việc áp dụng một mức thuế cho các sản phẩm thuốc lá.
Ở những quốc gia đánh nhiều mức thuế cho các sản phẩm thuốc lá khác nhau, chúng tôi cũng khuyến cáo cần tăng mạnh thuế ở dòng thuốc lá giá rẻ, vì những sản phẩm giá thấp thường dễ tiếp cận với giới trẻ hoặc người mới hút thuốc.
 |
| Ông Gan Quan |
PV: Theo ông, xu hướng điều chỉnh thuế thuốc lá quốc tế gần đây có những tác dụng gì trong việc giảm tỷ lệ hút thuốc?
- Ông Gan Quan: Một trong những tác dụng của việc điều chỉnh thuế thuốc lá là để thuốc lá đắt hơn, giảm động lực mua thuốc lá của người dùng. Trong đó áp dụng thuế tuyệt đối là giải pháp hiệu quả. Với thuế tuyệt đối, khi tăng thuế thì khoảng cách giữa thuốc lá giá rẻ và thuốc lá giá đắt sẽ được thu hẹp, làm thuốc lá giá rẻ tăng giá nhiều hơn, như vậy cũng giảm cơ hội hút thuốc cho giới trẻ và người nghèo. Thông thường, giới trẻ hay người mới hút thường bắt đầu hút từ loại thuốc lá giá rẻ. Với người nghèo cũng vậy, họ cũng thường hút thuốc lá giá rẻ nên việc tăng thuế thuốc lá, nhất là với thuốc lá giá rẻ khiến họ giảm động cơ hút thuốc, nhờ đó giảm được nhiều nguy cơ bệnh tật nguy hiểm như bệnh ung thư, tim mạch,… những loại bệnh thường gây ra gánh nặng kinh tế lớn với các gia đình này.
PV: Có ý kiến cho rằng, việc tăng thuế đối với mặt hàng thuốc lá sẽ dẫn tới buôn lậu gia tăng. Ý kiến của ông về vấn đề này như thế nào?
- Ông Gan Quan: Ở những quốc gia mà chúng tôi hỗ trợ tăng thuế, chúng tôi không chứng kiến việc buôn lậu thuốc lá tăng lên khi thuế tăng. Cho dù có tăng thuế hay không thì các quốc gia đều phải làm tốt hơn công tác quản lý thuế, bao gồm cả với bán lẻ, bán buôn, kiểm soát thị trường, các cửa khẩu. Việt Nam cũng nên phê chuẩn nghị định thư về kiểm soát buôn lậu, vì khi đó, sẽ có sự phối hợp của các quốc gia khác cùng giúp cho việc kiểm soát buôn lậu tại Việt Nam cũng như trên thế giới.
Ngoài ra, như tôi đã nói, trọng tâm của chúng tôi trong hỗ trợ tăng thuế là khuyến khích thuế với dòng thuốc lá giá rẻ. Ở Việt Nam, đặc điểm của thị trường thuốc lá lậu đa phần là loại cao cấp, lợi nhuận tương đối lớn. Nếu chúng ta tăng thuế với sản phẩm giá rẻ, lợi nhuận với các sản phẩm này cũng không thay đổi lắm, do đó ít ảnh hưởng tới thị trường thuốc lá lậu.
Một ví dụ tốt cho trường hợp tăng thuế kết hợp với chống buôn lậu là nước Anh. Cách đây 10 năm, thị phần thuốc lá lậu của Anh lên tới trên 20%. Những năm gần đây, mặc dù Chính phủ Anh đã tăng thuế thuốc lá đáng kể nhưng nhờ chính sách kiểm soát buôn lậu tốt nên thị phần thuốc lá lậu ở Anh giảm mạnh còn dưới 10%.
PV: Hiện nay, Bộ Tài chính của Việt Nam đang xây dựng dự thảo sửa đổi, bổ sung Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt. Tại dự thảo có đề xuất áp dụng bổ sung thuế tuyệt đối với thuốc lá sản xuất trong nước và nhập khẩu, bên cạnh thuế theo tỷ lệ phần trăm hiện hành. Ông đánh giá thế nào về đề xuất này?
- Ông Gan Quan: Chúng tôi rất khuyến khích việc Việt Nam tăng thuế thuốc lá bằng cách bổ sung mức thuế tuyệt đối. Ưu điểm đầu tiên là việc áp dụng một mức thuế chung cho các loại thuốc lá sẽ thu hẹp khoảng cách giá giữa sản phẩm thuốc lá cao cấp và sản phẩm giá rẻ. Điều này làm giảm khả năng chuyển dịch tiêu dùng từ sản phẩm cấp cao sang sản phẩm cấp thấp khi thuế thuốc lá tăng. Thuế tuyệt đối cũng làm giảm khả năng né thuế, trốn thuế của các công ty. Thường khi áp dụng thuế tương đối thì có khả năng lớn là các công ty có thể chuyển giá từ khâu sản xuất sang khâu tiêu thụ để né thuế, nhưng khi chúng ta áp dụng thuế tuyệt đối thì điều này ít khả năng xảy ra.
Ưu điểm quan trọng cuối cùng là thuế tuyệt đối làm tăng giá các sản phẩm cấp thấp. Như chúng ta thấy, sản phẩm cấp thấp thì giá cơ sở thấp nên nếu áp dụng thuế tương đối thì dù tăng thuế mức tăng cũng không cao, nhưng nếu áp dụng thuế tuyệt đối thì mức tăng thực sự rất đáng kể. Điều này tạo ra 2 hiệu ứng là khuyến khích người nghèo giảm hút và ngăn chặn giới trẻ gia nhập nhóm hút thuốc.
Về mức tăng thuế tuyệt đối, hiện chúng tôi được biết Bộ Tài chính đang đưa ra đề xuất mức thuế tuyệt đối là 1.000 đồng/bao thuốc lá và mức tăng này có thể làm giảm 1,5% tỷ lệ hút thuốc. Nhưng chúng tôi cho rằng cần có mức thuế càng cao càng tốt, có thể là 2.000 đồng hoặc 5.000 đồng/bao. Như vậy, Việt Nam sẽ tiến gần hơn tới việc đạt mục tiêu quốc gia về giảm tỷ lệ hút thuốc.
PV: Xin cảm ơn ông!
H.Y (thực hiện)
