Chính sách tài khóa phải gắn với tái cơ cấu ngân sách theo hướng bền vững

Chính sách gia hạn thuế - "mũi tên trúng nhiều đích"

Đến thời điểm này có thể khẳng định, năm 2022 Việt Nam đã kịp thời đưa ra điều chính chính sách tài khóa mới, có tính bao trùm và tổng thể hơn để nhanh chóng đưa nền kinh tế thoát khỏi các ảnh hưởng do dịch bệnh gây ra, chủ động ứng phó hiệu quả hơn với các rủi ro, thách thức mới.

Chính sách tài khóa đã được thực hiện chủ động, linh hoạt, chú trọng đến yêu cầu nâng cao tính minh bạch, công khai và trách nhiệm giải trình trong việc huy động, phân bổ và sử dụng nguồn lực ngân sách nhà nước (NSNN). Về điều hành dự toán thu NSNN, năm qua đã chú trọng nhiều đến thực hiện thu đúng, thu đủ nguồn lực cho NSNN trên cơ sở tiếp tục đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả quản lý thuế. Nhờ đó, kết quả thu NSNN năm 2022 vượt dự toán ở mức cao nhất so với nhiều năm trở lại đây. Chi NSNN đảm bảo cân đối đủ nguồn lực cho các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng, cũng như hỗ trợ người dân, doanh nghiệp.

Trên thực tế, việc gia hạn thời hạn nộp thuế, tiền thuê đất tuy không tác động đến cân đối NSNN nhưng đã tạo điều kiện thuận lợi, sự chủ động cho các doanh nghiệp trong bố trí dòng tiền, nhất là vào những thời điểm khó khăn, hoạt động sản xuất kinh doanh bị đình trệ. Từng đánh giá cao việc gia hạn tiền thuế, ông Trần Văn Lâm - Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội, cho rằng việc gia hạn thuế với số tiền lên đến hàng trăm nghìn tỷ đồng có tác dụng còn hơn cả việc miễn, giảm thuế. Số tiền lớn đó giúp doanh nghiệp có thể quay vòng, tổ chức sản xuất kinh doanh, cuối năm vẫn nộp thuế đủ cho NSNN. Chính sách này như là một "mũi tên trúng nhiều đích", vừa hỗ trợ doanh nghiệp, nhưng ngược lại NSNN không bị ảnh hưởng, vẫn có đủ nguồn lực cho phát triển kinh tế - xã hội và các nhiệm vụ cấp bách phát sinh.

Nguồn: Bộ Tài chính Đồ họa: Văn Chung

Theo nhận định của một số chuyên gia kinh tế, các chính sách tài khóa năm 2022 đã coi trọng yêu cầu về đảm bảo an ninh, an toàn tài chính quốc gia, trong bối cảnh vừa phải cân đối nguồn lực thực hiện các mục tiêu về phát triển kinh tế - xã hội và cho việc hỗ trợ người dân, doanh nghiệp. Điểm nổi bật trong điều hành chính là các giải pháp chi NSNN vừa linh hoạt, vừa chặt chẽ, được tính toán phù hợp với khả năng cân đối nguồn lực và khả năng hấp thụ của nền kinh tế.

Phải đảm bảo an ninh tài khóa trong trung, dài hạn

Năm 2023 đặt ra rất nhiều thách thức. Việc thực hiện những chính sách để phòng, chống dịch Covid-19, thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế ở nhiều quốc gia trong những năm qua đã làm bội chi ngân sách và nợ công tăng cao, đặt ra các yêu cầu mới về đảm bảo an ninh tài khóa trong trung và dài hạn. Là quốc gia có độ mở lớn, các biến động từ bên ngoài đều có các ảnh hưởng nhanh, tức thì đến kinh tế của Việt Nam, nên sẽ có những ảnh hưởng nhất định tới việc động viên nguồn lực cho NSNN.

Tình hình tài khóa của Việt Nam mặc dù đã có những cải thiện quan trọng, nhưng chưa thực sự bền vững. Thu NSNN hai năm gần đây tuy vẫn đạt mục tiêu đề ra, nhưng cơ cấu thu vẫn đang phụ thuộc vào các khoản chi không tái tạo, các khoản thu có tính chất một lần như thu từ giao quyền sử dụng đất. Thặng dư ngân sách thường xuyên có xu hướng giảm, kéo theo là mức độ tiết kiệm của NSNN cho đầu tư phát triển giảm so với trước. Trong khi đó, việc sửa đổi, bổ sung các luật thuế củng cố thêm sự bền vững của quy mô và cơ cấu động viên NSNN theo các mục tiêu, định hướng được xác định trong nhiều văn kiện, nghị quyết của Đảng và Nhà nước đòi hỏi cần phải có thời gian thực hiện và phát huy hiệu quả trên thực tiễn.

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng đang phải đối mặt với một thách thức khác, đó là giữa đòi hỏi phải tiếp tục có các chính sách hỗ trợ về tài khóa khuyến khích sản xuất kinh doanh, hỗ trợ nền kinh tế và phục hồi tăng trưởng sau đại dịch và yêu cầu giảm dần bội chi NSNN đảm bảo bền vững tài khóa trong trung và dài hạn. Các vấn đề như ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường đầu tư cho phát triển cơ sở hạ tầng, thực hiện các chính sách an sinh xã hội, xóa đói, giảm nghèo cũng cần phải có thêm nguồn lực từ NSNN để xử lý. Cùng với đó, các rủi ro liên quan đến thiên tai và các nghĩa vụ nợ dự phòng tiềm ẩn cũng đang đặt ra những thách thức mới cho yêu cầu đảm bảo an ninh, an toàn nền tài chính công.

Theo gợi ý của một số chuyên gia kinh tế, trong ngắn hạn, cần tiếp tục ưu tiên thực hiện các biện pháp hỗ trợ cho người dân và doanh nghiệp phục hồi hoạt động sản xuất, kinh doanh sau một thời gian dài chịu ảnh hưởng của dịch Covid-19 và trong việc ứng phó với các bất ổn kinh tế vĩ mô từ bên ngoài. Trong trung và dài hạn, các giải pháp về chính sách tài khóa cần được gắn với các yêu cầu về cơ cấu lại NSNN theo hướng bền vững; tăng cường hiệu quả, trách nhiệm giải trình của chi tiêu công, đảm bảo an ninh, an toàn tài chính quốc gia.