Nâng chuẩn an toàn vốn, sẵn sàng cho giai đoạn phát triển mới

"Bộ đệm" vốn vững hơn

Cập nhật tình hình tài chính của hơn 80 công ty chứng khoán, quy mô vốn chủ sở hữu toàn hệ thống đến cuối quý III/2025 đạt hơn 335.400 tỷ đồng, tăng 17% so với đầu năm và gấp 2,2 lần thời điểm năm 2021. Con số này được dự báo còn tăng mạnh sau các thương vụ IPO trị giá hàng chục nghìn tỷ đồng đang triển khai trong quý IV.

Trong nửa thập kỷ qua, năng lực tài chính của các công ty chứng khoán Việt Nam đã thay đổi đáng kể. Nhiều công ty chứng khoán sở hữu mức vốn chủ sở hữu hàng chục nghìn tỷ đồng, tương đương quy mô vốn của các ngân hàng thương mại nhỏ và vừa. Nguồn vốn vững chắc là tiền đề quan trọng giúp các công ty mở rộng hoạt động.

Nguồn: Báo cáo tỷ lệ an toàn tài chính bán niên năm 2025. Đồ họa: Phương Anh

Theo ông Bùi Hoàng Hải - Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, một trong những tiêu chí được FTSE Russell xem xét kỹ khi đánh giá khả năng nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam là năng lực của các tổ chức trung gian, các định chế và nền tảng của thị trường. Trong đó, năng lực tài chính của các công ty chứng khoán - đơn vị trực tiếp kết nối nhà đầu tư với thị trường được xem xét kỹ.

Nhờ "bộ đệm" vốn vững hơn, nên an toàn tài chính toàn hệ thống nhìn chung là một bức tranh sáng. Tại thời điểm ngày 30/6/2025, tỷ lệ vốn khả dụng trên tổng giá trị rủi ro của phần lớn công ty chứng khoán nằm trong khoảng 300 - 500%. Cá biệt, một số công ty ghi nhận mức vốn khả dụng cao gấp 13 lần tổng giá trị rủi ro, như Công ty Chứng khoán Mirae Asset Việt Nam, Công ty Chứng khoán OCB.

Đa phần công ty chứng khoán trong hệ thống ghi nhận tỷ lệ vốn khả dụng cao hơn nhiều so với ngưỡng 180%. Công ty Chứng khoán BOS (ART) là trường hợp hiếm hoi có tỷ lệ an toàn tài chính dưới chuẩn, chỉ đạt hơn 140% vào cuối quý II/2025. Hơn một năm trước, doanh nghiệp này đã bị Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đặt vào tình trạng kiểm soát và đến tháng 2/2025 tiếp tục bị đình chỉ mua chứng khoán trên cả 2 sở giao dịch.

Tại Công ty Chứng khoán Dầu khí (PSI), tỷ lệ vốn khả dụng khá thấp, chỉ đạt 191% tại thời điểm ngày 30/6/2025, chủ yếu do tăng rủi ro thanh toán. PSI chưa tăng vốn kể từ khi niêm yết 15 năm trước, trong khi vẫn mở rộng hoạt động bằng vốn vay. Với vốn điều lệ dưới 600 tỷ đồng, công ty gặp hạn chế trong mở rộng cho vay ký quỹ và các dịch vụ kinh doanh, dù thị trường đang có nhiều cơ hội.

Nâng chuẩn an toàn tài chính

Tỷ lệ vốn khả dụng không chỉ là một chỉ báo kỹ thuật giúp các công ty chứng khoán nhận diện và định lượng rõ hơn các loại rủi ro, mà còn là thước đo "sức khỏe" tài chính giúp nhà đầu tư, đối tác và cơ quan quản lý theo dõi chất lượng tài chính của từng công ty chứng khoán. Đi cùng sự cải thiện về quy mô, việc nâng cao chuẩn quản trị rủi ro cũng là điều tất yếu khi quy mô ngành chứng khoán ngày càng mở rộng, nhất là khi chính thức trở thành thị trường mới nổi thứ cấp.

Cuối tháng 10 vừa qua, Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 102/2025/TT-BTC sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 91/2020/TT-BTC quy định chỉ tiêu an toàn tài chính đối với tổ chức kinh doanh chứng khoán, có hiệu lực từ ngày 15/12/2025.

Loạt điều chỉnh quan trọng trong Thông tư mới nhằm cập nhật rủi ro phù hợp với quy mô thị trường hiện nay. Theo chuyên gia của Công ty Chứng khoán SHS, việc ban hành thông tư này là bước đi cần thiết để nâng cao "sức khỏe" tài chính của ngành, buộc các công ty phải quản lý rủi ro thận trọng hơn, đặc biệt với hoạt động tự doanh và cho vay ngoài lĩnh vực kinh doanh chính.

Một trong những thay đổi đáng chú ý tại Thông tư số 102/2025/TT-BTC là gắn hệ số rủi ro với kết quả xếp hạng tín nhiệm khi tính giá trị rủi ro thị trường của trái phiếu doanh nghiệp. Trái phiếu hay tổ chức phát hành được tổ chức xếp hạng quốc tế xếp hạng từ AA trở lên hoặc mức tương đương tại doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm được Bộ Tài chính cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh sẽ áp dụng khung hệ số rủi ro thấp nhất.

Tương tự, với xếp hạng từ BBB đến dưới AA, hệ số rủi ro sẽ cộng thêm 5%. Còn lại, các trường hợp xếp hạng dưới BBB, không có xếp hạng hoặc báo cáo kết quả xếp hạng tín nhiệm được công bố quá 1 năm, hệ số rủi ro sẽ cộng thêm 10%.

Đối với các khoản tạm ứng, hợp đồng và giao dịch khác, thông tư mới mở rộng phạm vi và tăng hệ số rủi ro đối với các hoạt động ngoài mảng cốt lõi. Các hợp đồng đặt cọc mua bất động sản, cho vay khách hàng không thuộc nghiệp vụ chính bị áp hệ số rủi ro tới 150%. Các khoản tạm ứng đều áp dụng hệ số rủi ro lần lượt là 8% đối với khoản tạm ứng có giá trị dưới 2% vốn chủ sở hữu; 50% với khoản tạm ứng có giá trị tương đương 2 - 5% vốn chủ sở hữu. Trước đây, chỉ các khoản tạm ứng trị giá từ 5% vốn chủ sở hữu trở lên bị áp 100%.

Nhờ các quy định này, thông tư mới góp phần định hướng công ty chứng khoán tập trung vào hoạt động kinh doanh chính. Trong đó, theo giới phân tích, cho vay giao dịch ký quỹ là khoản mục an toàn, sẽ tiếp tục được ưu tiên của ngành chứng khoán.