Nỗ lực thực hiện mục tiêu kiểm soát lạm phát, tạo động lực tăng trưởng qua các thời kỳ

Đột phá trong chuyển đổi tư duy quản lý giá

Ra đời năm 1965, Ủy ban Vật giá Nhà nước đã giúp Đảng và Chính phủ nghiên cứu chính sách giá xây dựng kế hoạch giá, chỉ đạo thực hiện và thống nhất quản lý công tác giá. Công tác quản lý, điều hành giá đã dần từng bước chung sức đối với sự nghiệp cách mạng của đất nước: khôi phục kinh tế và cải tạo xã hội chủ nghĩa.

Bước ngoặt lớn diễn ra vào năm 1986 khi Việt Nam xóa bỏ cơ chế kế hoạch hóa tập trung bao cấp, phát triển nền kinh tế nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường, có sự quản lý của Nhà nước, theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Nghị quyết số 11-NQ/TW ngày 2/5/1988 của Bộ Chính trị về chống lạm phát chỉ rõ việc chỉ đạo điều hành giá cả phải được thực hiện đồng bộ với các biện pháp chống lạm phát.

Theo đó, giai đoạn 1986 - 1990, quá trình triển khai thực hiện các chủ trương, biện pháp cải cách giá đồng bộ với các biện pháp quản lý vĩ mô khác đã góp phần vào việc thực hiện mục tiêu kiềm chế đẩy lùi lạm phát, chỉ số giá bình quân tháng của năm 1988 là 14,1% đã giảm xuống còn 2,45% trong năm 1989, tiến tới ổn định thị trường giá cả. Một số ngành sản xuất trong nước đã được phục hồi và phát triển, mở rộng lưu thông hàng hóa bảo đảm quyền tự chủ sản xuất, kinh doanh của các đơn vị kinh tế cơ sở.

Kết quả này thể hiện việc đổi mới cơ chế quản lý giá và hoàn thiện hệ thống giá được coi như khâu đột phá.

Trên cơ sở những kinh nghiệm đã thu được trong quá trình cải cách giá ở Việt Nam giai đoạn trước và để phù hợp với những định hướng về đổi mới cơ chế giá, năm 1992, Ban Vật giá Chính phủ được thành lập nhằm tiếp tục nhiệm vụ của Ủy ban Vật giá Nhà nước nhưng với cách tiếp cận mới phù hợp với nền kinh tế chuyển đổi.

Nhà nước đã chủ động từng bước điều chỉnh giá một số vật tư quan trọng nằm trong danh mục hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá cho phù hợp với chi phí sản xuất, lưu thông, quan hệ cung cầu và giá cả thị trường thế giới. Điều này đã góp phần từng bước xóa bỏ bao cấp qua giá; dần tính đúng, tính đủ chi phí, giảm bù lỗ tiến tới xóa bỏ bù lỗ và tăng thu cho ngân sách.

Đến cuối năm 2000, mặt bằng giá của cả nước về cơ bản đã được hình thành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước; Ban Vật giá Chính phủ trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình đã tham mưu và trình Thủ tướng Chính phủ các biện pháp điều hành sử dụng quỹ bình ổn giá, từ đó đã đưa lại hiệu quả tích cực, góp phần hạn chế ảnh hưởng của giá thị trường thế giới vào giá trong nước, giữ bình ổn giá trong nước, bảo vệ sản xuất và tiêu dùng…

Điều hành giá cả thị trường ngày càng linh hoạt, phù hợp với các quy luật của cơ chế thị trường. Ảnh tư liệu

Điều hành giá linh hoạt, hỗ trợ thúc đẩy tăng trưởng

Theo Cục Quản lý giá, trong từng thời kỳ phát triển kinh tế - xã hội theo mục tiêu Đảng, Nhà nước đề ra, Ban Vật Giá Chính phủ và sau đó là Cục Quản lý giá - Bộ Tài chính (thành lập theo Quyết định số 122/2002/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ và Quyết định số 118/QĐ-BTC ngày 29/7/2003 của Bộ trưởng Bộ Tài chính) tích cực nghiên cứu và xây dựng được những cơ chế chính sách phù hợp với sự vận hành của cơ chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, trong đó nhiệm vụ quản lý điều hành giá cả được thực hiện bằng các phương pháp gián tiếp, biện pháp kinh tế là chủ yếu.

Thực tế, cơ quan quản lý giá đã góp phần quan trọng vào công tác kiềm chế lạm phát trong những giai đoạn khó khăn. Đặc biệt, trong giai đoạn 2008 - 2011, khi thế giới rơi vào khủng hoảng tài chính, giá cả hàng hóa leo thang, Việt Nam từng đối diện với mức lạm phát xấp xỉ 20%. Với sự chỉ đạo sát sao từ Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính đã lãnh đạo, chỉ đạo Cục Quản lý giá chủ động phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành để thực hiện các biện pháp quản lý, điều hành giá một số mặt hàng quan trọng, thiết yếu (điện, xăng dầu, lương thực, thuốc chữa bệnh…) từ đó góp phần kéo giảm lạm phát xuống dưới 7% trong năm 2012, thực hiện mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế.

Công tác quản lý, điều tiết giá tiếp tục được thực thi hiệu quả gắn với việc đẩy mạnh triển khai công tác tổng hợp, phân tích, dự báo đã giúp kiểm soát lạm phát theo mục tiêu. Liên tiếp trong 10 năm từ 2015 - 2024, lạm phát luôn được kiểm soát theo mục tiêu Quốc hội, Chính phủ đề ra ở mức dưới 4%; CPI bình quân 6 tháng đầu năm 2025 tăng 3,27%, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong cả giai đoạn vừa qua.

Ngày nay, việc điều hành giá cả thị trường ngày càng linh hoạt, phù hợp với các quy luật của cơ chế thị trường. Luật Giá 2012, Luật Giá năm 2023 là những cơ sở pháp lý quan trọng, tạo nền tảng vững chắc cho hoạt động quản lý, điều tiết giá khoa học, hiện đại, minh bạch và hiệu quả trong từng thời kỳ.

Công tác quản lý, điều hành giá luôn được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ - Trưởng ban Chỉ đạo điều hành giá quan tâm chỉ đạo sát sao, định hướng các giải pháp điều hành giá phù hợp với diễn biến tình hình kinh tế thế giới, trong nước, thực hiện mục tiêu kiểm soát lạm phát mà Quốc hội, Chính phủ đề ra, tạo động lực hỗ trợ thúc đẩy tăng trưởng phát triển kinh tế - xã hội.

Bên cạnh đó, đóng góp vào những thành công chung trong công tác kiểm soát lạm phát mục tiêu có vai trò quan trọng của Bộ Tài chính là cơ quan Thường trực Ban Chỉ đạo điều hành giá của Thủ tướng Chính phủ, đã phối hợp chặt chẽ với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và các bộ, ngành liên quan chủ động tính toán và dự báo các yếu tố tác động đến lạm phát, xây dựng các kịch bản, giải pháp điều hành giá định kỳ, cả năm cũng như thường xuyên cập nhật theo sát tình hình thực tế báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đưa ra các giải pháp phù hợp để thực hiện mục tiêu kiểm soát lạm phát.

Đồng thời, Bộ Tài chính cũng chủ động phối hợp với các bộ, ngành kiến nghị các biện pháp quản lý, điều hành giá một số mặt hàng quan trọng, thiết yếu, qua đó góp phần ổn định mặt bằng giá cả thị trường, hạn chế những tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế xã hội, hoạt động sản xuất kinh doanh và đời sống nhân dân.