Xuất khẩu vào EU: Doanh nghiệp Việt cần chủ động thích ứng với "luật chơi" mới

Gần 60% doanh nghiệp chưa biết đến quy định "thẩm định chuỗi cung ứng"

Theo thống kê sơ bộ, có tới gần 60% doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu sang Liên minh châu Âu (EU) hoàn toàn chưa từng nghe nói về các quy định mới liên quan đến thẩm định chuỗi cung ứng, dù quy định này đã có hiệu lực. Đây là cảnh báo được ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký, kiêm Trưởng ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đưa ra tại Hội thảo "Xuất khẩu Việt Nam trước yêu cầu thẩm định chuỗi cung ứng của thị trường châu Âu", do VCCI tổ chức ngày 21/10 tại Hà Nội.

Theo ông Đậu Anh Tuấn, các nền kinh tế lớn, trong đó có EU, đang từng bước chuyển đổi cách tiếp cận trong quản lý chuỗi cung ứng, không chỉ vì hiệu quả kinh tế, mà còn vì các giá trị phát triển bền vững.

Đặc biệt, trong vài năm trở lại đây, EU cùng một số quốc gia thành viên như Đức, Pháp, Hà Lan đã ban hành và chuẩn bị thực thi hàng loạt quy định pháp lý mới về giám sát, đánh giá và phòng ngừa rủi ro liên quan đến quyền con người cũng như môi trường trong chuỗi cung ứng - thường được gọi là “thẩm định chuỗi cung ứng”.

Dệt, may - một trong nhóm hàng xuất khẩu lớn thứ 4 của Việt Nam. Ảnh: Đức Thanh

Hai văn bản pháp lý tiêu biểu là: Luật Nghĩa vụ thẩm định chuỗi cung ứng của doanh nghiệp (SCDDA) của Cộng hòa Liên bang Đức và Chỉ thị về Thẩm định tính bền vững của doanh nghiệp (CSDDD) của EU. Đây là những quy định mang tính toàn diện và chặt chẽ nhất về thẩm định chuỗi cung ứng từng được ban hành trên thế giới tính đến thời điểm hiện tại.

Mặc dù các luật nói trên chủ yếu áp dụng cho tập đoàn và doanh nghiệp lớn có trụ sở tại châu Âu, nhưng điều quan trọng là toàn bộ chuỗi cung ứng (bao gồm cả các nhà cung ứng tại nước ngoài như Việt Nam) đều nằm trong phạm vi ảnh hưởng của quy định.

Điều này khiến các chuyên gia kinh tế và doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng lo lắng, bởi Việt Nam hiện là một mắt xích quan trọng trong nhiều chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt trong các ngành dệt may, da giày, điện tử, nông sản, thủy sản... và EU là một trong những thị trường xuất khẩu lớn, ổn định nhất của Việt Nam.

Trong khi đó, kết quả cuộc khảo sát do nhóm nghiên cứu của VCCI vừa tiến hành cho thấy, có tới 59,3% doanh nghiệp liên quan tới hoạt động xuất khẩu hàng hóa Việt Nam sang EU chưa từng nghe nói tới các quy định về "thẩm định chuỗi cung ứng" tại thị trường này. Khoảng 36,6% doanh nghiệp khác từng nghe, nhưng chưa biết cụ thể về các quy định này. Chỉ có rất ít trường hợp hiểu một cách chính xác và rõ ràng các yêu cầu về kiểm soát chuỗi cung ứng tại thị trường EU.

Ông Đậu Anh Tuấn cho hay, dù không phải là đối tượng trực tiếp của SCDDA và CSDDD, nhưng với vai trò là nhà cung ứng nguyên liệu, nhà sản xuất, doanh nghiệp logistics hay đơn vị vận chuyển..., doanh nghiệp Việt Nam buộc phải tuân thủ các yêu cầu về minh bạch, trách nhiệm môi trường và quyền con người, nếu muốn duy trì mối quan hệ hợp tác với các đối tác lớn tại châu Âu. Việc từ chối cung cấp thông tin, không đáp ứng được các tiêu chuẩn, hoặc vi phạm các quy tắc trong quá trình hợp tác có thể dẫn tới những hậu quả nghiêm trọng như bị từ chối đơn hàng, bị loại khỏi chuỗi cung ứng hoặc mất cơ hội mở rộng thị phần.

Chủ động thích ứng với luật chơi mới

Các quy định về thẩm định chuỗi cung ứng đang tạo ra thách thức cho doanh nghiệp Việt khi xuất khẩu sang thị trường châu Âu, song cũng mở ra những cơ hội tích cực. Để biến thách thức thành cơ hội, theo TS. Nguyễn Thị Thu Trang - Trưởng nhóm nghiên cứu, Phòng WTO và Hội nhập (Ban Pháp chế, VCCI), doanh nghiệp phải tuân thủ nghiêm các quy định của pháp luật Việt Nam về lao động và môi trường, đồng thời chủ động tìm hiểu, nâng cao nhận thức về các quy định của EU để có sự chuẩn bị phù hợp về nguồn lực và quy trình; tích cực trao đổi, phối hợp với đối tác EU trong việc thực hiện các biện pháp thẩm định khi được yêu cầu.

Đối với hiệp hội và cơ quan quản lý, cần tăng cường thông tin về các quy định mới thông qua hội thảo, khóa tập huấn, tài liệu hướng dẫn; nhận diện các rủi ro nếu vi phạm quyền lao động và quy định về môi trường để kịp thời cảnh báo cho doanh nghiệp. Đặc biệt, cần hỗ trợ doanh nghiệp trong việc xác minh, chứng thực sự tuân thủ, đồng hành cùng doanh nghiệp duy trì và phát triển bền vững tại thị trường xuất khẩu quan trọng này.

"Với các ngành hàng chủ lực như dệt may, da giày - chiếm tỷ trọng lớn trong kim ngạch xuất khẩu sang EU, việc chủ động nắm bắt và thích ứng với luật chơi mới không còn là một lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc để tồn tại và phát triển" - bà Trang nhấn mạnh.

Từ góc độ doanh nghiệp, bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam (Lefaso) khẳng định, EU là thị trường truyền thống đặc biệt quan trọng của ngành da giày - túi xách. Trong khoảng 10 năm gần đây, EU là thị trường xuất khẩu lớn thứ hai của ngành, tăng trưởng xuất khẩu giày dép luôn đạt hơn 10%/năm. Đặc biệt, khi Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) có hiệu lực, thì các mặt hàng chủ lực như giày thể thao xuất khẩu vào EU rất mạnh, với thuế quan ưu đãi 0%.

Lefaso thường xuyên kết nối hợp tác với các tổ chức quốc tế và bạn hàng, cập nhật thông tin về thị trường và chính sách của EU và các nước trong khối, giúp doanh nghiệp kịp thời nắm bắt, đáp ứng các quy định mới để duy trì và phát triển thị trường quan trọng này.

Đại diện tổ chức quốc tế, bà Vanessa Steinmetz - Giám đốc Viện FNF Việt Nam cho rằng, đối với nhiều doanh nghiệp, các quy định về thẩm định chuỗi cung ứng đang tạo ra thách thức. Tuy nhiên, việc thực hiện tốt các quy định này sẽ giúp doanh nghiệp Việt xây dựng niềm tin giữa nhà sản xuất, nhà cung cấp và người tiêu dùng. Điều này cũng mở ra những cơ hội mới, giúp doanh nghiệp thể hiện được sự minh bạch, trách nhiệm và quản lý tốt, từ đó trở thành đối tác đáng tin cậy, nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế.