Chu kỳ sàng lọc mới thúc đẩy chuyên nghiệp hóa thị trường trái phiếu

PV: Nghị định số 245/2025/NĐ-CP của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 155/2020/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Chứng khoán (Nghị định 245) yêu cầu bắt buộc xếp hạng tín nhiệm đối với phần lớn tổ chức phát hành. Theo bà, quy định này sẽ tạo ra những chuyển động như thế nào trên thị trường, cả về tiến độ phát hành và cấu trúc nhà phát hành?

Bà Bá Thị Thu Huệ

Bà Bá Thị Thu Huệ: Nghị định 245 đánh dấu bước chuyển quan trọng trong khuôn khổ pháp lý về phát hành trái phiếu doanh nghiệp tại Việt Nam. Điểm nhấn đáng chú ý là yêu cầu bắt buộc xếp hạng tín nhiệm đối với tổ chức phát hành hoặc trái phiếu đăng ký chào bán ra công chúng, ngoại trừ các trái phiếu của tổ chức tín dụng hoặc được bảo lãnh thanh toán toàn bộ.

Quy định này ra đời trong bối cảnh Chính phủ đẩy mạnh phát triển kênh huy động vốn công chúng - lĩnh vực đang ghi nhận sự khởi sắc rõ nét. Tính đến hết tháng 10/2025, giá trị phát hành trái phiếu ra công chúng đạt hơn 50.600 tỷ đồng, chiếm 10% tổng giá trị phát hành toàn thị trường, cao hơn đáng kể so với cả năm 2024 (36.300 tỷ đồng, tương đương 7,6%).

Trong ngắn hạn, việc bắt buộc xếp hạng tín nhiệm có thể khiến tiến độ phát hành chậm lại, do doanh nghiệp cần thời gian hoàn thiện hồ sơ, minh bạch hóa dữ liệu tài chính và quy trình quản trị, đặc biệt là với các đơn vị chưa phải là công ty đại chúng. Tuy nhiên, quá trình này có thể được thực hiện song song với việc chuẩn bị phát hành và về dài hạn, lại giúp doanh nghiệp củng cố uy tín, giảm rủi ro thông tin, qua đó nâng cao khả năng thành công của đợt phát hành.

Dù chi phí và thời gian thực hiện xếp hạng có thể làm tăng chi phí huy động, đặc biệt với các công ty dự án, nhưng giá trị thu được nếu biết tận dụng là đáng kể. Doanh nghiệp có xếp hạng tín nhiệm tốt không chỉ dễ dàng xác định mức lãi suất hợp lý hơn, mà còn mở rộng được tệp nhà đầu tư nhờ mức độ minh bạch cao.

Trên bình diện toàn thị trường, Nghị định 245 sẽ góp phần tái định hình cấu trúc nhà phát hành. Doanh nghiệp có nền tảng tài chính vững, quản trị tốt và xếp hạng cao sẽ chiếm ưu thế, trong khi những đơn vị yếu kém, thiếu minh bạch hoặc đòn bẩy cao sẽ khó tiếp cận nguồn vốn đại chúng. Sự phân hóa này giúp thị trường phát hành trở nên chất lượng hơn, khi vốn chỉ chảy vào những doanh nghiệp đáp ứng tiêu chuẩn minh bạch và quản trị.

Song song đó, vai trò của các tổ chức trung gian như đơn vị xếp hạng tín nhiệm, kiểm toán, tư vấn phát hành và đại diện người sở hữu trái phiếu cũng được nâng lên, thúc đẩy sự chuyên nghiệp hóa toàn bộ hệ sinh thái trái phiếu doanh nghiệp.

Sau sàng lọc, thị trường trái phiếu sẽ hướng đến nhóm doanh nghiệp tài chính lành mạnh. Ảnh: Đức Thanh

PV: Ở góc độ thực thi, việc yêu cầu xếp hạng tín nhiệm có thể khiến doanh nghiệp, đặc biệt là nhóm bất động sản, gặp “độ trễ” trong kế hoạch huy động vốn đầu năm 2026 không, thưa bà?

Bà Bá Thị Thu Huệ: Các doanh nghiệp bất động sản thường sử dụng đòn bẩy tài chính cao, tài sản thế chấp đa dạng, nên quá trình chuẩn bị hồ sơ xếp hạng tín nhiệm có thể kéo dài. Bên cạnh đó, quy định mới bổ sung các điều kiện chặt chẽ hơn về tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu và giới hạn giá trị phát hành từng đợt.

Cụ thể, nợ phải trả của doanh nghiệp phát hành không được vượt quá 5 lần vốn chủ sở hữu, đồng thời giá trị trái phiếu phát hành trong mỗi đợt không lớn hơn phần vốn này. Điều đó đồng nghĩa, nhiều doanh nghiệp có thể buộc phải tái cơ cấu tài chính hoặc lùi kế hoạch huy động vốn cho đến khi hoàn tất việc xếp hạng tín nhiệm và đáp ứng yêu cầu mới.

Tuy nhiên, theo ước tính của FiinRatings, chỉ khoảng 25% doanh nghiệp bất động sản đang có dư nợ trái phiếu có tỷ lệ nợ vượt ngưỡng 5 lần vốn chủ sở hữu. Hơn nữa, các tổ chức xếp hạng trong nước cũng đã tích lũy đáng kể kinh nghiệm đánh giá doanh nghiệp bất động sản với cấu trúc tài chính phức tạp, nên quy định mới được đánh giá là không gây tác động quá lớn đến nguồn cung hay tiến độ phát hành trái phiếu ra công chúng.

Dù có thể tạo ra độ trễ nhất định trong ngắn hạn, về dài hạn, yêu cầu xếp hạng tín nhiệm bắt buộc sẽ góp phần nâng cao tính minh bạch, củng cố quản trị tài chính và giúp doanh nghiệp bất động sản xây dựng nền tảng huy động vốn bền vững hơn. Những doanh nghiệp có xếp hạng tín nhiệm chưa cao cũng sẽ có động lực cải thiện "sức khỏe" tài chính để nâng điểm tín dụng, đáp ứng kỳ vọng của nhà đầu tư.

PV: Bà đánh giá thế nào về mức độ phân hóa của thị trường sau khi quy định có hiệu lực, liệu khoảng cách giữa nhóm phát hành được xếp hạng cao với nhóm yếu hơn có trở nên rõ rệt hơn không?

Bà Bá Thị Thu Huệ: Việc áp dụng quy định bắt buộc xếp hạng tín nhiệm theo Nghị định 245 được kỳ vọng sẽ tạo bước ngoặt lớn trong việc chuẩn hóa thị trường trái phiếu doanh nghiệp, đồng thời thúc đẩy sự phân hóa rõ rệt giữa các tổ chức phát hành. Những doanh nghiệp có hồ sơ tài chính minh bạch, quản trị tốt và đã được đánh giá tín nhiệm sẽ nhanh chóng nắm ưu thế, bởi họ đáp ứng dễ dàng yêu cầu về minh bạch thông tin, năng lực tài chính và khả năng thanh toán. Nhờ đó, chi phí huy động vốn của họ có thể giảm xuống, đồng thời củng cố niềm tin từ nhà đầu tư và mở rộng cơ hội tiếp cận thị trường vốn dài hạn.

Ngược lại, các doanh nghiệp chưa sẵn sàng về công bố thông tin sẽ phải đối mặt với thách thức không nhỏ. Việc thiết lập hệ thống báo cáo chuẩn mực, thuê tổ chức xếp hạng tín nhiệm chấp nhận kết quả xếp hạng thấp có thể khiến chi phí vốn tăng, buộc họ tìm tới các kênh huy động khác hoặc chấp nhận điều kiện khắt khe hơn.

Sự phân hóa này cũng định hình lại cấu trúc phát hành: các tổ chức có xếp hạng cao sẽ dễ dàng phát hành trái phiếu với quy mô lớn, kỳ hạn dài và lãi suất ưu đãi; trong khi nhóm yếu hơn bị giới hạn ở các đợt phát hành nhỏ, kỳ hạn ngắn, chi phí cao hoặc cần thêm bảo lãnh, tài sản đảm bảo. Về tổng thể, quy định mới sẽ giúp thị trường được “lọc” kỹ hơn, tăng tính minh bạch, an toàn và chuyên nghiệp, qua đó tạo nền tảng bền vững cho niềm tin của nhà đầu tư.

PV: Xin cảm ơn bà!