Nâng ngưỡng doanh thu không phải chịu thuế công bằng hơn, hộ kinh doanh có lợi hơn

PV: Xóa bỏ hình thức thuế khoán được cho rằng sẽ tạo sự bình đẳng về chế độ thuế giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp. Tuy nhiên, bên cạnh những hộ kinh doanh đồng tình với quy định bỏ thuế khoán chuyển sang kê khai, thì vẫn còn một bộ phận hộ kinh doanh băn khoăn chưa muốn chuyển đổi. Theo ông những băn khoăn đó là gì?

PGS. TS Lê Xuân Trường: Theo tôi, những băn khoăn của hộ kinh doanh chủ yếu là: Lo lắng vì không thông thạo thực hiện sổ sách kế toán để ghi nhận doanh thu theo kê khai; băn khoăn vì không biết sẽ phải kê khai doanh thu như thế nào; hoặc lo lắng khi nộp thuế theo kê khai thì sẽ phải nộp nhiều hơn so với khi nộp theo thuế khoán, dẫn đến giảm thu nhập; đặc biệt, lo lắng khi ngưỡng doanh thu không phải nộp thuế thấp, thì sau khi nộp thuế, thu nhập càng thấp hơn.

PV: Bộ Tài chính vừa có đề xuất nâng ngưỡng doanh thu miễn thuế lên 500 triệu đồng/năm. Theo ông, ngưỡng doanh thu này đã phù hợp với bối cảnh hiện nay chưa?

PGS. TS Lê Xuân Trường: Ngưỡng doanh thu không phải nộp thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân hiện hành là 100 triệu đồng/năm, đã áp dụng từ năm 2013, nên đã quá lạc hậu so với điều kiện nền kinh tế.

PGS. TS Lê Xuân Trường

Ngưỡng doanh thu 100 triệu đồng/năm áp dụng trong điều kiện GDP bình quân đầu người năm 2013 khoảng 1.300 USD. Trong khi đó, GDP bình quân đầu người năm 2025 dự kiến khoảng 5.000 USD, tức là đã tăng khoảng 4 lần so với năm 2013.

Trên cơ sở nghiên cứu, lắng nghe, tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Bộ Tài chính đã điều chỉnh mức doanh thu không phải nộp thuế lên 500 triệu đồng/năm. Đồng thời, mức 500 triệu đồng/năm này cũng là mức được trừ trước khi nộp thuế theo tỷ lệ trên doanh thu.

Đây là con số khá phù hợp với mức thu nhập bình quân đầu người trong bối cảnh hiện nay.

Những nội dung sửa đổi lớn này thể hiện sự tiếp thu nghiêm túc, cầu thị của Bộ Tài chính đối với các ý kiến đóng góp của đại biểu Quốc hội, cơ quan thẩm tra.

PV: Ông có thể nói rõ hơn về phương pháp và công thức tính thuế qua ví dụ cụ thể để hộ kinh doanh hiểu và yên tâm chuyển đổi?

PGS. TS Lê Xuân Trường: Theo dự thảo mới nhất, Bộ Tài chính trình Chính phủ tính thuế đối với hộ kinh doanh như sau:

Hộ kinh doanh có doanh thu kê khai không vượt ngưỡng, thì không phải nộp thuế.

Hộ kinh doanh có doanh thu vượt ngưỡng miễn thuế, thì chỉ tính thuế trên phần doanh thu vượt ngưỡng.

Nếu hộ kinh doanh ghi chép sổ sách kế toán đầy đủ, có đủ hóa đơn, chứng từ theo quy định, phản ánh được doanh thu và chi phí, thì sẽ tính thuế thu nhập cá nhân trên phần lợi nhuận (chênh lệch doanh thu lớn hơn chi phí) nhân với thuế suất. Hộ kinh doanh có doanh thu/năm từ trên ngưỡng đến không quá 3 tỷ đồng/năm, thì mức thuế suất thuế thu nhập cá nhân là 15%, đối với hộ kinh doanh có doanh thu/năm trên 3 tỷ đồng đến không quá 50 tỷ đồng, thì mức thuế suất thuế thu nhập cá nhân là 17%. Các mức thuế suất này bằng với mức thuế suất của doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ.

Chuyên gia cho rằng, cách tính thuế mới sẽ đảm bảo công bằng hơn so với cách tính hiện nay. Ảnh: TN

Đối với hộ kinh doanh không thực hiện được chế độ kế toán, hóa đơn, chứng từ, không tính toán được lợi nhuận, thì nộp thuế theo tỷ lệ phần trăm (%) doanh thu đối với phần doanh thu vượt ngưỡng miễn thuế. Tỷ lệ này quy định cho từng lĩnh vực kinh doanh, chẳng hạn, kinh doanh hàng hóa thì tỷ lệ thuế giá trị gia tăng là 1% và tỷ lệ thuế thu nhập cá nhân là 0,5%.

Ví dụ 1: Hộ kinh doanh trong lĩnh vực thương mại bán lẻ, chưa thực hiện đầy đủ chế độ kế toán, hóa đơn chứng từ, có doanh thu 3 tỷ đồng/năm. Giả định ngưỡng doanh thu không chịu thuế là 500 triệu đồng/năm. Khi đó, phần doanh thu vượt ngưỡng phải chịu thuế là 2,5 tỷ đồng (3 tỷ đồng - 500 triệu đồng).

Khi đó, số thuế giá trị gia tăng phải nộp là 2,5 tỷ đồng x 1% = 25 triệu đồng, thuế thu nhập cá nhân phải nộp là 2,5 tỷ đồng x 0,5% = 12,5 triệu đồng.

Ví dụ 2: Vẫn số liệu từ ví dụ 1 nêu trên, nhưng giả định hộ kinh doanh này hạch toán được chi phí với hóa đơn, chứng từ đầy đủ và xác định lợi nhuận là 80 triệu đồng, thì khi đó, thuế thu nhập cá nhân phải nộp là 80 triệu đồng x 15% = 12 triệu đồng.

PV: Như phương pháp tính thuế và công thức tính thuế ông vừa đưa ra, thì hộ kinh doanh có thu nhập nhiều sẽ nộp thuế nhiều, thu nhập ít nộp ít và không có thu nhập thì không phải nộp thuế. Với phương pháp này, theo ông, nghĩa vụ nộp thuế của hộ kinh doanh sẽ tăng, giảm ra sao so với hiện tại?

PGS. TS Lê Xuân Trường: Theo dự thảo Chính phủ trình Quốc hội, thì chỉ bổ sung phương pháp tính thuế thu nhập cá nhân đối với trường hợp cá nhân hạch toán được lợi nhuận. Đối với cá nhân không có đầy đủ hóa đơn, chứng từ, không hạch toán được lợi nhuận, thì thu thuế theo tỷ lệ % trên doanh thu. Tỷ lệ này dự kiến vẫn như trước đây.

Như vậy, với giả định mức doanh thu khoán hiện hành đang sát với thực tế kinh doanh, thì cùng mức doanh thu, số thuế phải nộp sẽ ít đi, do trước đây tính thuế trên toàn bộ doanh thu, còn theo dự thảo thì chỉ tính thuế đối với phần vượt ngưỡng.

Quay trở lại ví dụ 1, với doanh thu giả định là 3 tỷ đồng. Nếu tính thuế theo cách trước đây, thì số thuế thu nhập cá nhân phải nộp là 3 tỷ đồng x 0,5% = 15 triệu đồng. Trong khi đó, như đã nêu ở ví dụ 1, theo cách tính mới thì chỉ là 12,5 triệu đồng.

Tuy nhiên, số thuế phải nộp cụ thể thay đổi như thế nào còn phụ thuộc vào việc hiện nay hộ kinh doanh nộp thuế khoán với doanh thu có sát thực tế kinh doanh hay không. Nhưng có một điều chắc chắn rằng, cách tính mới sẽ đảm bảo công bằng hơn so với cách tính hiện nay.

PV: Xin cảm ơn ông!