Đầu tư công tạo “chu kỳ vàng” mới cho ngành hạ tầng và vật liệu xây dựng

Dòng vốn đầu tư công lan tỏa động lực

Giới chuyên gia nhận định, làn sóng đầu tư công đang bước vào giai đoạn tăng tốc mạnh mẽ, mở ra chu kỳ tăng trưởng mới cho ngành hạ tầng và vật liệu xây dựng - hai trụ cột phản ánh rõ sức bật của nền kinh tế Việt Nam trong trung và dài hạn. Dưới góc nhìn của ông Đàm Minh Hưng - chuyên gia của Công ty Chứng khoán Rồng Việt (VDSC), khi phân tích một ngành, yếu tố tiên quyết là phải hiểu rõ quy mô và xu hướng phát triển của thị trường. Chỉ khi xác định được “độ lớn” và tiềm năng tăng trưởng trong dài hạn, nhà đầu tư mới có thể đánh giá đúng triển vọng doanh nghiệp.

Với nhóm doanh nghiệp xây dựng hạ tầng, doanh thu có xu hướng tăng ổn định trong dài hạn, kể cả ở các giai đoạn kinh tế chậm lại. Dữ liệu này phản ánh quy luật quen thuộc trong kinh tế học: khi tiêu dùng và đầu tư tư nhân suy giảm, Chính phủ thường tăng chi tiêu công để giữ ổn định tăng trưởng, qua đó duy trì sức bật của nền kinh tế.

Đầu tư công vẫn là yếu tố quan trọng thúc đẩy tăng trưởng GDP. Ảnh: Chí Thanh

Theo ông Hưng, chi tiêu công, đặc biệt qua các dự án hạ tầng quy mô lớn, có 2 tác động song song. Trước hết, đây là kênh bơm tiền trực tiếp vào nền kinh tế, kích thích tổng cầu và tạo việc làm trong ngắn hạn. Đồng thời, với các quốc gia đang phát triển, đầu tư hạ tầng đóng vai trò nền tảng cho tăng trưởng dài hạn, giúp mở rộng năng lực kết nối, thu hút dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và nâng cao năng suất lao động. Thực tế cho thấy, sau mỗi chu kỳ suy thoái, những quốc gia sở hữu hệ thống hạ tầng hiện đại luôn phục hồi nhanh và bền vững hơn.

Tại Việt Nam, theo số liệu của Cục Thống kê (Bộ Tài chính), khu vực công nghiệp và xây dựng tăng 9,46% trong quý III/2025 - mức cao nhất kể từ đầu năm. “Kết quả này không chỉ thể hiện nỗ lực của Chính phủ trong cải thiện thủ tục, tháo gỡ vướng mắc và đẩy nhanh tiến độ dự án, mà còn khẳng định định hướng chiến lược lấy đầu tư công làm động lực dẫn dắt tăng trưởng và tạo dư địa cho chu kỳ phát triển mới” - ông Hưng nhận định.

Hạ tầng phía Nam bứt tốc

Ở góc độ chuỗi giá trị, bà Lê Thụy Tường Vy - chuyên gia của VDSC nhận định, ngành vật liệu xây dựng, đặc biệt là ngành cát, đá đang hưởng lợi trực tiếp từ tiến độ giải ngân đầu tư công giai đoạn 2025 - 2026. Hàng loạt dự án hạ tầng quy mô lớn bước vào giai đoạn tăng tốc, kéo nhu cầu nguyên vật liệu lên mức cao nhất trong nhiều năm, đặc biệt tại khu vực phía Nam.

Trong đó, sân bay Long Thành đã thực hiện chuyến bay hiệu chuẩn kỹ thuật đầu tiên vào ngày 26/9/2025, đánh dấu giai đoạn thi công nước rút hướng tới mục tiêu vận hành vào cuối năm 2026. Cùng với sân bay Long Thành, các dự án đường Vành đai 3 TP. Hồ Chí Minh và cao tốc miền Tây đang được thúc đẩy tiến độ, nhiều hạng mục dự kiến thông xe kỹ thuật vào cuối năm nay, tạo “cơn sóng” nhu cầu vật liệu lớn cho khu vực.

Không dừng lại ở đó, TP. Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận đang chuẩn bị 20 - 25 dự án hạ tầng trọng điểm mới cho giai đoạn 2025 - 2026, cùng kế hoạch phát triển cảng trung chuyển và khu đô thị tại Thủ Dầu Một, Chơn Thành, Gò Dầu.

Tại Đồng bằng sông Cửu Long, các tuyến cao tốc ven biển Cà Mau - Cái Nước - Đất Mũi, cảng tổng hợp Hòn Khoai cùng nhiều dự án kết nối vùng được khởi công từ năm 2025, dự kiến hoàn thành trong giai đoạn 2028 - 2029. Các công trình này được xem là bước chuẩn bị hạ tầng dài hạn cho Vùng Kinh tế trọng điểm phía Nam.

Theo ước tính của chuyên gia từ VDSC, riêng khu vực miền Nam giai đoạn 2025 - 2026 có thể cần hơn 20 triệu m3 đá xây dựng, trong đó nhu cầu tại Đông Nam Bộ khoảng 5 triệu m3, tập trung cho các công trình lớn như sân bay Long Thành và hệ thống cao tốc kết nối vùng. Nguồn cung hiện chủ yếu đến từ Đồng Nai, khu vực Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu (TP. Hồ Chí Minh), trong đó Đồng Nai có trữ lượng lớn nhất và thuận tiện vận chuyển.

Tuy nhiên, tỷ lệ đá đạt tiêu chuẩn kỹ thuật chỉ chiếm 40 - 50% sản lượng khai thác, khiến việc huy động từ các vùng khác trở nên cần thiết. Ở Đồng bằng sông Cửu Long, nguồn cung hạn chế, chủ yếu từ An Giang và Tây Ninh, nên xu hướng vận chuyển bằng xà lan từ Đông Nam Bộ được xem là giải pháp chính trong logistics vật liệu xây dựng.

Cùng với đó, cát tự nhiên đang là bài toán nan giải. Nguồn cung ngày càng khan hiếm và bị siết chặt cấp phép khai thác, trong khi số doanh nghiệp niêm yết trong lĩnh vực này không nhiều. Xu hướng mới là sử dụng vật liệu thay thế như cát nhân tạo nghiền từ đá, kết cấu cầu cạn bằng xi măng, hay tận dụng tro xỉ từ nhà máy nhiệt điện. Một số nơi như khu vực Bình Phước (tỉnh Đồng Nai) đã bắt đầu triển khai cát nghiền trong thi công hạ tầng, mở ra hướng đi tiềm năng, giúp giảm áp lực lên nguồn cát tự nhiên.

“Nhu cầu xi măng cũng tăng rõ rệt từ tháng 3 đến tháng 9/2025, tương đương tổng sản lượng 3 tháng cuối năm - giai đoạn được xem là mùa cao điểm xây dựng. Hai yếu tố chính thúc đẩy tiêu thụ là đầu tư công tăng tốc và sự phục hồi cục bộ của bất động sản dân dụng, dù xu hướng này vẫn mang tính ngắn hạn do thị trường xi măng Việt Nam đang dư cung” - bà Tường Vy đánh giá.

Có thể nói, đầu tư công đang hình thành một “chu kỳ vàng” mới cho ngành hạ tầng và vật liệu xây dựng, với trọng tâm dịch chuyển mạnh về phía Nam - nơi tập trung các dự án quy mô vùng và quốc gia. Tuy nhiên, song hành với cơ hội là những thách thức lớn về nguồn cung vật liệu, chi phí vận chuyển và yêu cầu kỹ thuật ngày càng cao, đặt ra yêu cầu cao hơn với các doanh nghiệp, đó là phải chủ động đổi mới công nghệ, đa dạng hóa sản phẩm và xây dựng chiến lược dài hạn để nắm bắt trọn vẹn làn sóng tăng trưởng mới của nền kinh tế.