Nền tảng để thị trường vận hành minh bạch, an toàn

Bảo đảm thực thi, nâng cao hiệu lực quản lý

Ngày 9/9/2025, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP về việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam (Nghị quyết 05). Tại điểm a khoản 1 Điều 17 Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP, Chính phủ đã giao Bộ Tài chính có trách nhiệm chủ trì trình Chính phủ ban hành Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài sản mã hóa và thị trường tài sản mã hóa.

Theo Tổ soạn thảo, việc xây dựng nghị định nhằm bảo đảm thực thi đầy đủ các quy định của Nghị quyết 05 khi thị trường thí điểm đi vào hoạt động; xử lý kịp thời các hành vi vi phạm có thể phát sinh; đồng thời nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong quá trình triển khai. Dự thảo Nghị định quy định rõ các nhóm hành vi vi phạm hành chính, hình thức và mức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả, thẩm quyền lập biên bản và xử phạt trong lĩnh vực tài sản mã hóa và thị trường tài sản mã hóa.

Tài sản mã hóa có thể trở thành kênh huy động và dẫn vốn mới cho nền kinh tế số. Ảnh tư liệu

Theo đó, các hành vi vi phạm bao gồm: vi phạm quy định về chào bán, phát hành tài sản mã hóa; vi phạm quy định về tổ chức thị trường giao dịch; vi phạm nghĩa vụ của tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa; vi phạm quy định về chuyển tiền của nhà đầu tư nước ngoài; vi phạm quy định về phòng chống rửa tiền, tài trợ khủng bố, tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt; cùng các hành vi vi phạm khác.

Với mỗi hành vi vi phạm, cá nhân hoặc tổ chức có thể bị cảnh cáo hoặc phạt tiền. Mức phạt tối đa là 200 triệu đồng đối với tổ chức và 100 triệu đồng đối với cá nhân. Tùy mức độ vi phạm, các biện pháp bổ sung có thể được áp dụng, gồm: tước quyền sử dụng giấy phép cung cấp dịch vụ tổ chức thị trường giao dịch tài sản mã hóa có thời hạn; đình chỉ hoạt động chào bán, phát hành hoặc cung cấp dịch vụ; buộc đính chính, công bố hoặc cung cấp đầy đủ thông tin; buộc nộp lại khoản lợi bất hợp pháp; buộc gỡ bỏ hoặc ngừng hoạt động của trang thông tin điện tử, phần mềm, hệ thống giao dịch và các thiết bị liên quan được sử dụng để thực hiện hành vi vi phạm.

Quản lý đa ngành và chuẩn hóa giám sát

Dự thảo Nghị định cũng dành một chương quy định cụ thể các chức danh có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính. Theo đó, thẩm quyền được phân định cho các chức danh thuộc ngành Tài chính (Chánh Thanh tra Chứng khoán Nhà nước, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Trưởng đoàn thanh tra - kiểm tra), lực lượng Công an, cơ quan ngân hàng, Giám đốc Sở Tài chính và Chủ tịch UBND cấp tỉnh. Dự thảo đồng thời nêu rõ nguyên tắc phân định thẩm quyền xử phạt trong lĩnh vực tài sản mã hóa; thẩm quyền lập biên bản và hướng dẫn việc áp dụng các biện pháp đình chỉ hoạt động chào bán, phát hành, cung cấp dịch vụ giao dịch tài sản mã hóa; cùng quy định về công bố công khai quyết định xử phạt.

Ông Tô Trần Hòa - Phó Trưởng ban Phát triển thị trường chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết, dù Việt Nam có tới 19 - 21 triệu tài khoản liên quan tài sản số, con số này chưa phản ánh quy mô thực tế do nhiều nhà đầu tư sở hữu nhiều tài khoản. Điều đáng chú ý hơn là mức độ hiểu biết của nhà đầu tư còn hạn chế, trong khi các vụ lừa đảo tài sản số thời gian qua diễn biến phức tạp. Giao dịch được thực hiện trong thời gian rất ngắn, khiến việc truy hồi hoặc bồi thường gần như không khả thi nếu xảy ra gian lận. Vì vậy, việc mở cửa thị trường phải đi cùng khả năng giám sát và xử lý hiệu quả. Giai đoạn đầu, Việt Nam dự kiến chỉ cho phép chào bán và phát hành tài sản mã hóa cho nhà đầu tư nước ngoài, vừa để thu hút dòng vốn quốc tế, vừa tạo dư địa hoàn thiện khung pháp lý và nâng cao nhận thức cộng đồng. Song song, cơ quan quản lý sẽ triển khai chương trình đào tạo, truyền thông nhằm nâng cao kiến thức tài chính cho người dân.

Khi các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa đầu tiên được cấp phép, nhà đầu tư cá nhân đang sở hữu tài sản mã hóa ở nước ngoài có thể mở tài khoản giao dịch tại các tổ chức này trong nước, tuân thủ đầy đủ yêu cầu về xác minh danh tính (KYC), xác thực khách hàng và sử dụng tài khoản ngân hàng chính chủ. Các tổ chức cung cấp dịch vụ phải ban hành quy trình xử lý khiếu nại, chuẩn hóa hợp đồng giao dịch và giải thích đầy đủ quyền, nghĩa vụ, rủi ro trước khi nhà đầu tư ký kết.

Về mô hình quản lý, theo ông Hòa, thị trường sẽ được giám sát bởi 3 cơ quan: Bộ Tài chính (quản lý hoạt động cung cấp dịch vụ và giao dịch), Ngân hàng Nhà nước (quản lý dòng tiền, phương tiện thanh toán) và Bộ Công an (phòng chống gian lận, tội phạm công nghệ cao). Các tổ chức cung cấp dịch vụ có nghĩa vụ công bố thông tin đầy đủ, chính xác và kịp thời; đây sẽ là nội dung giám sát trọng tâm trong giai đoạn thị trường vận hành ban đầu.

Ông Phan Đức Trung - Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam cho rằng, các hoạt động rửa tiền, gian lận liên quan tài sản mã hóa trên thế giới đang giảm mạnh nhờ công nghệ truy vết. Tỷ lệ tội phạm tài chính qua blockchain đã giảm từ mức 0,4 - 0,5% xuống còn 0,15% năm 2024, trong khi tổng giá trị giao dịch tăng. Điều này cho thấy, nếu được quản lý đúng cách, tài sản mã hóa không làm gia tăng rủi ro hệ thống, mà còn hỗ trợ minh bạch hóa dòng tiền.