Tái cấu trúc thị trường tài chính để tăng trưởng 2 con số

Ngày 16/12, Ban Chính sách, chiến lược Trung ương và Chính phủ đồng chủ trì chỉ đạo tổ chức Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2025, triển vọng 2026 (VEPF) với chủ đề “Kinh tế Việt Nam phát triển nhanh, bền vững, chuyển đổi xanh trong kỷ nguyên số”.

Vốn không thiếu, nhưng cần vào nơi hiệu quả

Phát biểu tại phiên chuyên đề về tài chính - ngân hàng với chủ đề “Huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính cho mục tiêu tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2026 - 2030”, Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung nêu rõ, mục tiêu tăng trưởng kinh tế 2 con số giai đoạn 2026 - 2030 thể hiện quyết tâm chính trị rất cao của Đảng và Nhà nước. Để đạt mục tiêu này, tổng vốn đầu tư toàn xã hội sẽ đạt gần 40% GDP, đòi hỏi sự thay đổi mạnh mẽ trong tư duy, hành động cũng như cách thức huy động, phân bổ và quản lý nguồn lực.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung phát biểu tại phiên chuyên đề về tài chính - ngân hàng ngày 16/12. Ảnh: Hoàng Yến

“Với phương châm lấy nội lực làm chiến lược lâu dài, ngoại lực là yếu tố quan trọng, thường xuyên và mang tính đột phá, việc huy động đủ vốn là nhiệm vụ lớn, song phân bổ đúng trọng tâm, sử dụng hiệu quả và minh bạch để tạo ra giá trị gia tăng cao còn quan trọng hơn” - Thứ trưởng Đỗ Thành Trung nhấn mạnh.

Từ phát biểu gợi mở của Thứ trưởng, các chuyên gia đã tập trung phân tích nhiều nội dung xoay quanh việc huy động và sử dụng các nguồn lực tài chính cho mục tiêu tăng trưởng.

Chuyên gia Ngân hàng Thế giới (WB) nhận định, trong giai đoạn 2026 - 2031, Việt Nam có thể cần tới hơn 334 tỷ USD cho phát triển hạ tầng, trong đó ngân sách nhà nước và nguồn lực công chỉ có thể đáp ứng khoảng một nửa. Khoảng trống còn lại buộc Việt Nam phải đa dạng hóa mạnh mẽ các kênh huy động vốn, nhất là thông qua thị trường vốn và các mô hình hợp tác công tư, đồng thời triển khai hiệu quả các cơ chế giảm thiểu rủi ro để thu hút vốn tư nhân và vốn nước ngoài dài hạn.

Cùng với đó, việc nâng hạng thị trường chứng khoán được xem là một đòn bẩy quan trọng để mở rộng dòng vốn quốc tế. Theo ước tính của WB, chỉ riêng việc gia nhập các chỉ số thị trường mới nổi có thể mang lại hàng chục tỷ USD vốn đầu tư trong trung và dài hạn.

Tuy vậy, nhiều chuyên gia đồng thuận rằng, nguồn vốn không thiếu, nhưng điều quan trọng là dòng vốn được dẫn dắt vào đâu để thực sự hiệu quả.

Theo TS. Đỗ Ngọc Quỳnh - Tổng Thư ký Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam, thị trường trái phiếu nói riêng và thị trường vốn nói chung chỉ là kênh để dẫn vốn phục vụ việc thúc đẩy và phát triển nền kinh tế, là công cụ và phương tiện, chứ không phải là mục đích. Hiệu quả của các công cụ này phụ thuộc rất nhiều vào chiến lược phát triển và việc hướng tới mục đích cụ thể trong từng giai đoạn.

Từ năm 2009, thị trường trái phiếu chính phủ Việt Nam đã phát triển rất nhanh về quy mô, đạt tính thanh khoản cao và chi phí huy động vốn của Chính phủ rất thấp.

Vấn đề cốt lõi, theo TS. Đỗ Ngọc Quỳnh, không nằm ở vốn, mà ở năng lực sử dụng vốn và đầu tư vốn hiệu quả. Thực tế và kinh nghiệm cho thấy, vốn không thiếu, mà chỉ thiếu những dự án và những doanh nghiệp thực sự hoạt động hiệu quả, chất lượng.

Cần cơ chế sàng lọc trong huy động và phân bổ vốn

Để thị trường vốn hoạt động hiệu quả, phục vụ tốt cho tăng trưởng, TS. Đỗ Ngọc Quỳnh cho rằng, cần tạo ra một cơ chế sàng lọc tự nhiên trong quá trình huy động và phân bổ vốn của thị trường tài chính. Nền tảng quan trọng nhất để tạo ra cơ chế sàng lọc này là thông tin minh bạch và cơ chế giám sát để đảm bảo thị trường vận hành công bằng, minh bạch. Ông nhấn mạnh, thị trường vốn muốn phát triển lành mạnh, bền vững, phụ thuộc quan trọng nhất vào chất lượng của "con nợ".

Ở góc độ chính sách tài khóa, TS. Jochen M. Schmittmann - đại diện Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) đánh giá, Việt Nam may mắn có không gian tài khóa, việc đẩy mạnh đầu tư công vào cơ sở hạ tầng và lĩnh vực năng lượng là phù hợp, song năng lực thực hiện vẫn là một hạn chế lớn. Các vấn đề như giải ngân chậm, giải phóng mặt bằng hay mua sắm công có thể làm giảm hiệu quả của nguồn vốn đối với tăng trưởng.

Theo TS Schmittmann, vấn đề chính không phải là chi tiêu nhiều hơn, mà là làm thế nào để chi tiêu hiệu quả. Bên cạnh đó, tăng trưởng tín dụng đã hỗ trợ nền kinh tế, nhưng việc duy trì tốc độ tăng trưởng cao, đặc biệt là chảy vào bất động sản và các lĩnh vực liên quan, có thể làm tăng rủi ro đối với chất lượng tài sản và ổn định tài chính. Do đó, cần tiếp tục tăng cường các khuôn khổ dự phòng và xử lý ngân hàng, cùng với việc tăng cường tính minh bạch về những vấn đề xung quanh nợ xấu.

Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Bùi Hoàng Hải thừa nhận, có sự thiếu cân đối giữa thị trường vốn và thị trường ngân hàng. Tuy nhiên, ông cũng đặt vấn đề cần có góc nhìn khách quan khi so sánh thị trường chứng khoán Việt Nam (mới có 25 năm phát triển) với các thị trường thế giới. Thực tế cho thấy, so với các thị trường khu vực đã phát triển 60 - 80 năm như Philippines và Malaysia, vốn hóa thị trường chứng khoán Việt Nam tương đương, trong khi thanh khoản gấp 10 lần Philippines và 3 - 4 lần Malaysia.

Từ các ý kiến thảo luận tại tọa đàm, Phó Trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương Nguyễn Đức Hiển nhận định, hiệu quả phân bổ và sử dụng vốn phải trở thành tiêu chí xuyên suốt. Mục tiêu tăng trưởng 2 con số đòi hỏi không chỉ nguồn lực lớn, mà còn một tư duy mới về cấu trúc thị trường tài chính, trong đó thị trường vốn, tín dụng ngân hàng và các dòng vốn quốc tế phải vận hành đồng bộ, cân bằng và hỗ trợ lẫn nhau.

Quan trọng hơn, cải cách thể chế, nâng cao năng lực thực thi và tạo dựng niềm tin cho khu vực doanh nghiệp và nhà đầu tư phải là điều kiện nền tảng để dòng vốn thực sự trở thành động lực cho tăng trưởng nhanh và bền vững trong giai đoạn tới.