Giao dịch ngày càng sôi động

Sau nhiều năm nghiên cứu, chuẩn bị kỹ lưỡng, ngày 10/8/2017, thị trường chứng khoán (TTCK) phái sinh đã chính khai trương hoạt động tại Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX), với sản phẩm phái sinh đầu tiên là hợp đồng tương lai (HĐTL) trên chỉ số VN30. Trên cơ sở định hướng của Chính phủ, theo lộ trình phát triển sản phẩm từ thấp đến cao, năm 2019, HNX đã cho ra mắt sản phẩm HĐTL trái phiếu chính phủ (TPCP) kỳ hạn 5 năm và năm 2021, tiếp tục đưa vào giao dịch sản phẩm HĐTL TPCP kỳ hạn 10 năm.

Như vậy, đến nay TTCK phái sinh đã có 10 mã sản phẩm HĐTL theo thông lệ quốc tế, trong đó 4 mã sản phẩm HĐTL trên chỉ số cổ phiếu VN30 gồm các mã hợp đồng có tháng đáo hạn là tháng hiện tại, tháng kế tiếp, và 2 tháng cuối 2 quý tiếp theo; 3 mã HĐTL TPCP kỳ hạn 5 năm và 3 mã HĐTL TPCP kỳ hạn 10 năm có tháng đáo hạn là 3 tháng cuối 3 quý gần nhất.

TTCK phái sinh đã dần khẳng định được vai trò là kênh đầu tư an toàn và công cụ phòng ngừa rủi ro hiệu quả. Ảnh: NGUYỄN LONG
TTCK phái sinh đã dần khẳng định được vai trò là kênh đầu tư an toàn và công cụ phòng ngừa rủi ro hiệu quả. Ảnh: Nguyễn Long

Sau gần 5 năm đi vào hoạt động, TTCK phái sinh đã có bước tăng trưởng rất tốt và ổn định. Giao dịch trên thị trường diễn ra sôi động, thu hút ngày càng nhiều nhà đầu tư tham gia. Quy mô và thanh khoản thị trường có sự tăng trưởng mạnh mẽ. Khối lượng giao dịch (KLGD) trung bình từ 10.954 hợp đồng/phiên năm 2017 lên 185.704 hợp

đồng/phiên trong 5 tháng đầu năm 2022. Khối lượng hợp đồng mở (OI) từ 8.077 hợp đồng tại thời điểm cuối năm 2017 đã tăng lên 31.756 hợp đồng vào cuối tháng 5/2022. KLGD và hợp đồng mở liên tiếp lập các kỷ lục mới. Theo đó, KLGD cao nhất đạt 440.866 hợp đồng tại phiên giao dịch ngày 13/5/2022 và khối lượng hợp đồng mở cao nhất đạt 61.090 hợp đồng vào ngày 14/1/2021.

TTCK phái sinh đã từng bước trở thành công cụ phòng ngừa rủi ro cho nhà đầu tư. Điều này phần nào thể hiện qua việc khi thị trường cơ sở biến động mạnh, thì KLGD trên TTCK phái sinh tăng cao, cho dù biến động đó là tăng hay giảm.

Đặc biệt, khi thị trường cơ sở giảm điểm mạnh, thị trường phái sinh còn góp phần làm giảm áp lực bán tháo trên thị trường cơ sở, bởi khi thị trường cơ sở giảm, thay vì phải bán cổ phiếu cơ sở để quản trị rủi ro danh mục đầu tư, thì nhà đầu tư có thể nắm giữ vị thế bán (short) trên phái sinh. Điều đó giúp ổn định tâm lý nhà đầu tư, làm cho thị trường cân bằng hơn, góp phần hạn chế đà sụt giảm của chỉ số thị trường cơ sở.

Thị trường chứng khoán phái sinh:  Từng bước khẳng định vai trò phòng ngừa rủi ro và đầu tư hiệu quả

Không những thế, TTCK phái sinh còn là một kênh đầu tư sinh lời cho nhà đầu tư. Với việc được giao dịch 2 chiều và có thể mua/bán liên tục ngay trong phiên, nhà đầu tư có thể kiếm lợi nhuận ngay cả khi thị trường cơ sở giảm mạnh. Chính vì vậy, thị trường phái sinh ngày càng thu hút nhà đầu tư, số lượng tài khoản giao dịch chứng khoán phái sinh liên tục tăng lên, tính đến cuối tháng 5/2022, trên TTCK phái sinh đã có 1.005.897 tài khoản. Có thể nói, TTCK phái sinh là giải pháp hữu hiệu để giữ chân dòng tiền ở lại TTCK, tránh tình trạng nhà đầu tư tháo chạy khỏi thị trường khi thị trường cơ sở sụt giảm.

Sự tăng trưởng mạnh của TTCK phái sinh đã thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư nước ngoài. Giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài trên TTCK phái sinh tăng lên hàng năm, năm sau thường tăng gấp 2 - 3 lần năm trước. Năm 2021, giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài chiếm 2,8% tổng KLGD trên toàn thị trường.

Hệ thống các thành viên giao dịch chứng khoán phái sinh cũng phát triển nhanh chóng, từ 7 công ty chứng khoán thành viên khi mới khai trương thị trường, đến nay đã có 23 công ty thành viên. Các công ty chứng khoán thành viên này đều có vốn điều lệ, vốn chủ sở hữu tối thiểu từ 900 tỷ đồng trở lên và đáp ứng đầy đủ các quy định tiêu chuẩn khác theo quy định.

Thu hút nhà đầu tư và đa dạng sản phẩm phái sinh

TTCK phái sinh Việt Nam được ra đời trên cơ sở kinh nghiệm quốc tế và thực tế thị trường tại Việt Nam, kiên định với mục tiêu xây dựng một thị trường phái sinh vận hành công bằng, hiệu quả, minh bạch, giảm thiểu rủi ro hệ thống và bảo vệ nhà đầu tư.

Mặc dù cho kết quả bước đầu rất tích cực, tuy nhiên, để thị trường phái sinh phát triển mạnh mẽ vẫn còn rất nhiều việc phải làm, bao gồm cả những giải pháp mang tính dài và ngắn hạn. Thị trường phái sinh sẽ cần thêm thời gian để khẳng định là kênh đầu tư an toàn, nhất là công cụ phòng ngừa rủi ro hiệu quả. Khi thị trường đủ mạnh số lượng nhà đầu tư tham gia, đặc biệt là nhà đầu tư tổ chức, thì vai trò này sẽ được thể hiện rõ nét hơn.

Vai trò ngày càng được thể hiện rõ nét hơn

Có thể nói, thị trường chứng khoán (TTCK) phái sinh ngày càng thể hiện vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của TTCK Việt Nam, góp phần hoàn thiện cấu trúc TTCK, đáp ứng một trong các điều kiện bắt buộc để TTCK Việt Nam được xét nâng hạng từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi trong thời gian tới.

Chính vì vậy, để cải thiện về bên cầu của thị trường, trong thời gian tới, HNX sẽ tiếp tục kiên trì với các giải pháp để mở rộng và thu hút nhà đầu tư tổ chức tham gia TTCK phái sinh, đặc biệt là nhà đầu tư tổ chức. Khi thu hút được ngày càng nhiều nhà đầu tư tham gia, nhất là nhà đầu tư tổ chức, thì quy mô của thị trường phái sinh sẽ tăng trưởng mạnh mẽ, có tính ổn định cao và phát huy tốt hơn vai trò là công cụ phòng ngừa rủi ro.

Cùng với đó, để tiếp tục phát triển sản phẩm phái sinh theo hướng phù hợp với điều kiện thị trường, HNX cũng đang nghiên cứu sản phẩm HĐTL trên sản phẩm phái sinh mới và phối hợp với Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam xây dựng các nội dung trong mẫu HĐTL trên sản phẩm phái sinh mới (HĐTL trên chỉ số mới, cổ phiếu đơn lẻ, hợp đồng quyền chọn) để báo cáo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước phê duyệt triển khai.

Ngoài ra, bên cạnh việc đẩy mạnh tuyên truyền, đào tạo cho nhà đầu tư tham gia, HNX sẽ tiếp tục phối hợp với cơ quan quản lý để hoàn thiện các quy định pháp lý; tăng cường hoạt động giám sát thị trường, liên thị trường để đảm bảo thị trường hoạt động an toàn, hiệu quả, tạo được sự tin cậy và thu hút các nhà đầu tư ở trong và ngoài nước.

Áp dụng phương pháp tính giá thanh toán cuối cùng của hợp đồng tương lai chỉ số VN30 mới

Mới đây, Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam đã ban hành Quy chế bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán phái sinh mới. Quy chế mới đã thay đổi phương pháp tính giá thanh toán cuối cùng (FSP) của hợp đồng tương lai chỉ số VN30 ''là giá trị trung bình số học giản đơn của chỉ số trong 30 phút cuối cùng của ngày giao dịch cuối cùng (bao gồm 15 phút khớp lệnh liên tục và 15 phút khớp lệnh định kỳ đóng cửa), sau khi loại trừ 3 giá trị chỉ số cao nhất và 3 giá trị chỉ số thấp nhất của phiên khớp lệnh liên tục".

Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam đã hoàn thành việc điều chỉnh mẫu hợp đồng và thực hiện công bố thông tin nên sản phẩm HĐTL chỉ số VN30 đầu tiên áp dụng phương pháp tính giá thanh toán cuối cùng mới sẽ là hợp đồng tháng hiện tại (hợp đồng VN30F2206 có ngày giao dịch cuối cùng là ngày 16/6/2022).