Thị trường vàng vẫn lệch pha và tiềm ẩn nhiều rủi ro

Vênh giá lớn khiến vàng trong nước “giật cục”, lệch nhịp với thế giới

Tính từ đầu năm tới hết tháng 11/2025, giá vàng thế giới tăng hơn 60%, còn khi so với đỉnh lịch sử 4.381 USD thiết lập ngày 20/10, mức tăng lên tới 66,6%. Vàng đã ghi nhận mức tăng trưởng mang tính lịch sử, vượt xa các giai đoạn biến động mạnh trước đây như sau vụ tấn công 11/9, khủng hoảng tài chính 2008, hay đại dịch Covid-19.

Ba năm gần đây, thị trường vàng chủ yếu bị chi phối bởi hai biến số lớn, đó là căng thẳng địa chính trị và chính sách tiền tệ của Mỹ, song có những thời điểm hai biến số này vận động trái ngược nhau. Tuy nhiên, chu kỳ cắt giảm lãi suất mạnh của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), gồm ba lần trong năm 2024 và hai lần trong tháng 9 - 10/2025, đã củng cố đáng kể xu hướng tăng của vàng, nhất là khi căng thẳng tại Trung Đông vẫn ở mức cao.

Gần đây, Tổng thống Donald Trump cho biết đã lựa chọn nhân sự cho vị trí Chủ tịch Fed tiếp theo và kỳ vọng người này sẽ theo đuổi chính sách giảm lãi suất. Ông Kevin Hassett - cố vấn kinh tế trưởng của Trump, được xem là ứng viên hàng đầu kế nhiệm Chủ tịch Jerome Powell khi nhiệm kỳ kết thúc vào tháng 5 tới đây. Nếu ông Hassett trở thành Chủ tịch Fed, đây sẽ là tín hiệu tích cực cho giá vàng.

Hiện cầu vàng thế giới đến từ ba nhóm chính. Một là, nhóm đầu tư chiếm khoảng 40% gồm nhu cầu mua vàng thỏi, xu vàng, quỹ hoán đổi danh mục vàng (ETF). Hai là, nhóm đến từ dự trữ quốc gia của các ngân hàng trung ương chiếm khoảng 20%. Ba là, khoảng 40% còn lại đến từ nhu cầu trang sức, đồ mỹ nghệ và một phần nhỏ trong công nghiệp.

Khi các yếu tố cùng lúc xảy ra, từ bất ổn nợ toàn cầu, thuế quan đến rủi ro lạm phát, hoạt động gom vàng của các quỹ ETF và ngân hàng trung ương diễn ra mạnh hơn, đẩy kim loại quý lên những đỉnh giá mới.

Đáng chú ý, dù giá vàng thế giới vẫn thấp hơn khoảng 3,7% so với đỉnh lịch sử, giá vàng trong nước đã lập kỷ lục mới, đạt 155,2 triệu đồng/lượng trong phiên đầu tháng 12/2025. Hiện chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới ở mức khá rộng, khoảng 13 triệu đồng/lượng.

Trong báo cáo mới phát hành tựa đề “Tâm động vàng lay”, nhóm phân tích Công ty Chứng khoán Sài Gòn - Hà Nội (SHS) cho rằng, phần lớn những cú “giật cục” của giá vàng SJC hàng ngày đến từ mức chênh lệch, gây biến động mạnh ngắn hạn. Trong khi đó, giá vàng thế giới và tỷ giá dao động nhỏ hơn, đi cùng nhau và quyết định xu hướng dài hạn. Nói cách khác, vàng thế giới vẽ đường đi tổng thể, còn chênh lệch nội địa mới là thứ làm giá vàng Việt Nam rung lắc mạnh, qua đó gia tăng độ khó trong phân tích giao dịch ngắn hạn.

Đầy rẫy rủi ro bủa vây người mua vàng

Trên thực tế, khi chênh lệch giá đủ lớn, các đối tượng kinh doanh có thể tìm cách mua vàng ở nơi rẻ rồi đưa đến nơi giá cao để hưởng chênh lệch. Hoạt động này tiềm ẩn rủi ro buôn lậu, đầu cơ, gây biến động mạnh cho thị trường và đẩy rủi ro cho người dân.

Theo chia sẻ của ông Kiều Đình Cảnh - Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường Hà Nội, tại Hà Nội, các vi phạm thường là gian lận tuổi vàng, kinh doanh không hóa đơn chứng từ, “niêm yết một giá, bán một giá”, hoặc lợi dụng chênh lệch để đầu cơ, thổi giá. Những hành vi này không chỉ gây thiệt hại cho người tiêu dùng, mà còn tiềm ẩn rủi ro lớn đối với ổn định kinh tế.

Chưa kể, giữa những đợt sóng tăng giá mạnh của vàng, các hình thức lừa đảo tinh vi cũng gia tăng, từ mua bán vàng trao tay tại "chợ đen" đến các tiệm vàng bán hàng không minh bạch, chiếm đoạt tài sản của người dân. Giữa trung tâm TP. Hồ Chí Minh tấp nập, tiệm vàng Kim Nguyên Bảo từng buôn bán sầm uất trên đường Cách Mạng Tháng Tám bỗng biến mất. Trong khi đó, hàng loạt khách hàng ngơ ngác, lo lắng vì đã chuyển tiền đặt mua vàng online qua ứng dụng riêng của cửa hàng.

PGS.TS. Ngô Trí Long - Chuyên gia kinh tế cũng chỉ rõ, chênh lệch giá trong nước - thế giới kéo dài, cùng thông tin giá cả, cung cầu thiếu minh bạch, tạo điều kiện cho tâm lý đám đông, đầu cơ, thổi giá. Hơn nữa, mỗi khi biến động mạnh lại xuất hiện vàng "chợ đen", buôn lậu qua biên giới, giao dịch "ngầm". Rủi ro dồn về phía người dân, đồng thời gây khó cho điều hành tiền tệ và ngoại hối.

Cũng theo ông Long, khi chưa có sàn giao dịch vàng tập trung, Nhà nước luôn ở thế “chạy theo” thị trường, còn khi sàn vàng được thiết kế chuẩn, Nhà nước có thêm công cụ để chủ động dẫn dắt kỳ vọng.

Nghị định số 232/2025/NĐ-CP không lập ngay sàn giao dịch vàng, nhưng đã mở ra một khuôn khổ hoàn toàn mới. Theo đó, mở rộng quyền nhập khẩu, kinh doanh vàng cho các tổ chức tín dụng, doanh nghiệp đủ điều kiện. Đồng thời, quy định bắt buộc thanh toán qua tài khoản, kết nối và báo cáo dữ liệu giao dịch. Cùng với đó, giao Ngân hàng Nhà nước xây dựng chiến lược phát triển thị trường vàng và hệ thống thông tin, cũng như đưa ra các yêu cầu chặt chẽ hơn về quản trị rủi ro và trách nhiệm của các chủ thể tham gia.