Tiết kiệm - Phẩm chất đạo đức sáng ngời của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Tiết kiệm công sức, thời gian

Vào những năm cuối đời, sức khỏe của Bác giảm sút rõ rệt. Tuy nhiên, hàng ngày, đúng giờ, Bác đi bộ sang nhà ăn phía bên kia hồ. Một hôm, trời đổ mưa to, đồng chí phục vụ xin phép Bác được mang cơm sang nhà sàn. Bác trầm ngâm nhìn trời mưa, hỏi đồng chí phục vụ: “Thế mang cơm sang cho Bác cần mấy chú?”, “Dạ, thưa Bác, một đồng chí bê cơm, một đồng chí bê thức ăn và hai đồng chí đi kèm che mưa”. “Thế chú muốn một mình Bác vất vả hay muốn để nhiều người vất vả vì một mình Bác?”. Rồi Bác xắn cao quần, tay cầm ô, tay chống gậy, đội mưa sang nhà ăn dùng bữa trưa như thường lệ.

Năm 1945, nói chuyện tại Lễ tốt nghiệp khóa V, Trường Huấn luyện cán bộ Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh thẳng thắn góp ý: “Trong giấy mời là 8h bắt đầu, bây giờ 8h10 phút mà nhiều người chưa đến... Tôi khuyên anh em phải làm việc cho đúng giờ, vì thời gian quý báu lắm”.

Trong kháng chiến chống Pháp, một cán bộ cấp tướng đến làm việc với Bác muộn với lý do lũ lớn, Bác bảo: “Chú làm tướng mà chậm 15 phút thì bộ đội của chú sẽ hiệp đồng sai đi bao nhiêu? Hôm nay, chú chủ quan, không chuẩn bị đầy đủ các phương án, nên không giành được chủ động”. Lần khác, Bác và đồng bào phải đợi một cán bộ đến để bắt đầu cuộc mít tinh. Đồng chí ấy thanh minh chậm 10 phút, nhưng Bác nói ngay: “Chú tính thế không đúng, 10 phút của chú phải nhân với 500 người đợi ở đây”.

Tiết kiệm tiền của dân, của nước

Cách mạng thành công, trên cương vị của một Chủ tịch nước, nhưng Bác vẫn giữ lối sống giản đơn, bình dị và tiết kiệm. Trước nạn đói rất nghiêm trọng, Người phát động phong trào nhường cơm sẻ áo, mỗi người 10 ngày nhịn ăn một bữa để góp gạo cưu mang người đói và Người gương mẫu thực hiện đầu tiên.

Một lần, Bác đọc trên báo Hà Nội mới có tin ở Hợp tác xã Thủ công Ngũ Xã chuẩn bị đúc tượng đồng Bác, Bác nói ngay với Văn phòng yêu cầu dừng việc đó lại và dùng số tiền ấy xây thêm phòng học cho các cháu học sinh.

Hàng năm cứ đến dịp sinh nhật Bác, nhiều đoàn thể cơ quan tập trung đến chúc thọ, Bác rất vui, nhưng sau Bác bảo ngày sinh nhật là riêng cá nhân, không nên làm ảnh hưởng đến thời gian và tiền bạc của tập thể. Bác nhờ tìm một địa điểm trên núi Ba Vì để đến dịp 19/5 là Bác “đi công tác”. Nơi đó được Bác đặt tên là “Ngôi nhà cần kiệm”.

Là một vị Chủ tịch nước, nhưng quần áo của Bác cũng chỉ có vài bộ. Anh em xin phép Bác may thêm bộ mới để Bác thay đổi, tiếp khách. Bác nói: “Đất nước còn nghèo, đời sống nhân dân còn khó khăn, Bác đã có 2 bộ kaki vẫn mặc tốt, các chú đừng may thêm kẻo lãng phí”.

Bữa ăn hàng ngày của Người chỉ 3, 4 món: tương, cà, dưa muối, cá kho với lá gừng. Bác ăn vừa đủ, không để thừa, không rơi vãi một hạt cơm. Món nào nhiều cảm thấy ăn không hết, Bác san bớt từ trước để người khác có thể dùng hoặc để lại bữa sau.

Những hôm mời khách ăn cơm, bao giờ Bác cũng báo trước cho cấp dưỡng biết để chuẩn bị và số tiền đãi khách đó được trừ vào tiền lương của Bác, không bao giờ Bác dùng một đồng công quỹ nào.

Năm 1957, Bác thăm Liên Xô và một số nước Đông Âu. Bác hài lòng khen: “Các chú tổ chức chiêu đãi vừa tiết kiệm, vừa trang trọng. Các món ăn không thừa, không thiếu”. Bác nói: “Ăn uống lãng phí, Bác xót xa lắm, vì đây là tiền bạc của Nhà nước, của nhân dân. Bà con ta ở trong nước làm đổ mồ hôi, sôi nước mắt mới có miếng mà ăn. Vì vậy, để lãng phí, xa hoa là có tội”.

Những ngày hè oi bức, bác dùng chiếc quạt lá cọ, rất ít khi Bác dùng quạt điện. Thông tấn xã Việt Nam (TTX) hàng ngày đưa bản tin cho Bác đọc. Giấy in một mặt, Bác phê bình là lãng phí. Sau đấy TTX in hai mặt bằng rô-nê-ô, khó đọc, nhưng Bác vẫn đọc.

Sang năm 1969, sức Bác yếu và mắt giảm thị lực, TTX lại gửi bản tin in một mặt để Bác dễ đọc. Nhưng xem xong, những tin cần thiết Bác giữ, còn lại chuyển bản tin cho văn phòng làm phong bì hoặc dùng làm giấy viết. Ngày 10/5/1969, Bác đã viết lại toàn bộ đoạn mở đầu bản Di chúc lịch sử bằng mực xanh vào mặt sau tờ tin Tham khảo đặc biệt ra ngày 3/5/1969 của TTX.

Tuy nhiên, quan điểm “tiết kiệm” của Chủ tịch Hồ Chí Minh không phải là hà tiện. Người đã nói “Việc gì nên làm thì tốn kém bao nhiêu cũng làm, việc gì không đáng làm thì chỉ 1 xu cũng không làm”.

Mùa hè năm 1967, khi thấy thời tiết nóng bức, Bác nói với Văn phòng rút hết số tiền còn trong sổ tiết kiệm của Bác đem sang Bộ Quốc phòng nói là Bác gửi tặng bộ đội phòng không để uống nước giải khát.

Vào dịp Quốc khánh 2/9, Bác vẫn đồng ý tổ chức bắn pháo hoa dù Bác biết việc này rất tốn kém. Ngày 31/8/1969, tình hình sức khỏe của Bác rất xấu, các đồng chí tổ chức xin phép ngày 2/9 tới không bắn pháo hoa, nhưng Bác không đồng ý vì Bác tâm niệm “bắn pháo hoa để nhân dân vui”, Bác hiểu ngày Quốc khánh là thành quả của nhân dân. Làm lễ lớn kỷ niệm cũng chính là cổ vũ tinh thần, giúp nhân dân hăng hái sản xuất, chiến đấu, xây dựng đất nước. Và cho đến khi đặt bút căn dặn một chút “việc riêng” trong Di chúc, Người viết: “Sau khi tôi qua đời, chớ nên tổ chức điếu phúng linh đình, để khỏi lãng phí thời giờ và tiền bạc của nhân dân”.

Hơn thế, Người còn căn dặn: Tiết kiệm phải luôn đi với cần cù. Bác ví cần và kiệm như hai chân của con người, phải song hành với nhau. Cần mà không kiệm thì chẳng khác nào “Gió vào nhà trống”, “Nước đổ vào thùng không đáy”, “Làm chừng nào xào chừng đấy”. Còn kiệm mà không cần thì sản xuất được ít, không đủ dùng, không có tăng thêm, không có phát triển không chỉ bản thân mình, gia đình mình mà cả đất nước sẽ khó lòng tiến bộ.