Chính sách tài chính đột phá linh hoạt, hỗ trợ tăng trưởng

PV: Trong giai đoạn vừa qua, Quốc hội, Chính phủ đã có nhiều giải pháp chính sách tài chính thúc đẩy tổng cầu, ông có thể chỉ rõ những chính sách đó là gì?

TS. Nguyễn Như Quỳnh: Để phát huy vai trò của chính sách tài chính, trong thời gian qua, Bộ Tài chính đã chủ động tham mưu Chính phủ, Quốc hội linh hoạt điều chỉnh chính sách tài chính để hỗ trợ nền kinh tế, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, người dân, thúc đẩy tổng cầu nhằm phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội.

TS. Nguyễn Như Quỳnh

Trong đó, chính sách tài khóa đã được thực hiện theo hướng mở rộng, có trọng tâm, trọng điểm, tạo điều kiện cho người dân, doanh nghiệp vượt qua khó khăn, phục hồi và phát triển sản xuất. Theo thống kê, từ năm 2020 - 2024, tổng số tiền miễn, giảm, gia hạn thuế, phí và tiền thuê đất đã ước đạt gần 900.000 tỷ đồng; riêng 6 tháng đầu năm 2025 con số này khoảng 106.700 tỷ đồng và dự kiến tổng mức hỗ trợ cho người dân và doanh nghiệp năm 2025 ước khoảng 232.600 tỷ đồng, cao hơn năm 2024 khoảng 35.000 tỷ đồng.

Triển khai các chính sách về tài chính hỗ trợ mặc dù bị giảm thu, song nhờ làm tốt công tác quản lý thu, nên 6 tháng đầu năm 2025, tổng thu ngân sách nhà nước ước đạt 1.332 nghìn tỷ đồng, bằng 67,7% dự toán năm và tăng 28,3% so với cùng kỳ năm 2024. Sự tăng trưởng này phần lớn dựa vào việc tăng cường quản lý thu và thực hiện chính sách giảm thu đã thúc đẩy mở rộng sản xuất, tăng tiêu dùng và tạo thêm việc làm.

Cùng với việc mở rộng chính sách thu, chính sách chi ngân sách nhà nước được tiếp tục thực hiện theo hướng chặt chẽ, tiết kiệm, hiệu quả. Vốn đầu tư công được bố trí tập trung hơn, tiếp tục khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải, phân tán, lãng phí; tăng cường quyền chủ động, trách nhiệm của các cấp, các ngành trong lựa chọn, phê duyệt, phân bổ vốn; bảo đảm công khai, minh bạch trong quản lý vốn đầu tư công.

Chính sách tiền tệ được điều hành theo hướng linh hoạt. Đặc biệt, cơ chế điều hành tín dụng từ hạn ngạch hành chính đang được chuyển đổi nhanh sang cơ chế thị trường, tăng tính chủ động trong phân bổ vốn tín dụng, đảm bảo hiệu quả và an toàn hệ thống tài chính - tiền tệ quốc gia.

PV: Mặc dù, các chính sách tài chính đã được điều chỉnh linh hoạt nhằm hỗ trợ, thúc đẩy tổng cầu nhưng vẫn còn những vấn đề đặt ra. Vấn đề đó là gì, thưa ông?

TS. Nguyễn Như Quỳnh: Thứ nhất, về tiêu dùng: Năm 2023, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) Việt Nam tăng 3,25%; năm 2024, CPI tăng 3,63%; bình quân 6 tháng đầu năm 2025, CPI tăng 3,27% so với cùng kỳ năm trước. Dự báo lạm phát cả năm 2025 có thể ở mức 3,6%. Mặc dù được kiểm soát trong ngưỡng an toàn, song áp lực lạm phát vẫn là một trong những rủi ro lớn cho tiêu dùng Việt Nam.

Nguy cơ lạm phát có thể tăng mạnh trong hai quý cuối năm do các tác động ở bên ngoài, như bất ổn về tăng giá nhiên liệu (giá dầu) do căng thẳng xung đột Nga - Ucraina và xung đột địa chính trị ở khu vực Trung Đông; nguy cơ đứt gẫy chuỗi cung ứng khiến hàng hóa tăng giá.

Các chính sách tài khóa thời gian qua đã góp phần hỗ trợ doanh nghiệp vượt khó, phát triển. Ảnh: Đức Thanh

Thứ hai, về đầu tư, giải ngân đầu tư công vẫn gặp các điểm nghẽn về công tác giải phóng mặt bằng; chậm trễ trong lập, phê duyệt, điều chỉnh quy hoạch; tình trạng thiếu hụt vật liệu xây dựng; năng lực quản lý của chủ đầu tư và năng lực thi công của các nhà thầu còn hạn chế; việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy hành chính cũng khiến một số dự án phải tạm dừng khởi công mới để phù hợp với nhu cầu của các đơn vị sau sắp xếp, hoặc các dự án phải điều chỉnh do thay đổi chủ đầu tư, gián đoạn thanh toán...

Các diễn biến này cho thấy, việc xử lý các khó khăn, vướng mắc trong giải ngân đầu tư công vẫn rất cần được chú trọng để đầu tư công thực sự là động lực thúc đẩy tổng cầu, tăng trưởng kinh tế trong năm 2025.

Thứ ba, về xuất, nhập khẩu, tăng trưởng xuất khẩu, nhập khẩu của Việt Nam chưa thực sự ổn định, đặc biệt trong giai đoạn từ năm 2021 đến nay. Đặc biệt, cơ cấu xuất, nhập khẩu của Việt Nam có sự phụ thuộc vào một số đối tác thương mại lớn như Trung Quốc, EU, Hoa Kỳ…; trong khi đó, các quốc gia này cũng đối mặt với nhiều thách thức trong hồi phục kinh tế, qua đó, ảnh hưởng đến triển vọng xuất, nhập khẩu của Việt Nam.

PV: Theo ông, thời gian tới, Việt Nam cần có giải pháp trong chính sách tài chính ra sao để tiếp tục thúc đẩy tổng cầu, hỗ trợ phát triển kinh tế?

TS. Nguyễn Như Quỳnh: Năm 2024, kinh tế Việt Nam phục hồi tích cực, tăng trưởng cả năm ước đạt khoảng 7,09%, vượt mục tiêu Quốc hội đề ra. Trong 6 tháng đầu năm 2025, GDP tăng 7,52%, mức cao nhất cùng kỳ giai đoạn 2011 - 2025. Tuy nhiên, kinh tế Việt Nam vẫn còn nhiều rủi ro, thách thức.

Để duy trì đà phục hồi tổng cầu đáp ứng mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2025 đạt 8,3 - 8,5% được người đứng đầu Chính phủ đưa ra nhằm tạo khí thế, nền tảng vững chắc cho tăng trưởng 2 con số trong giai đoạn 2026 - 2030, cần tiếp tục duy trì môi trường vĩ mô ổn định, đảm bảo các cân đối lớn, tạo niềm tin cho nhà đầu tư và người dân.

Đồ họa: Phương Anh

Đồng thời, cần điều hành chính sách tài khóa, tiền tệ thận trọng, linh hoạt, đảm bảo kiểm soát lạm phát trong mục tiêu đề ra; cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, đơn giản hóa thủ tục hành chính; khai thác tối đa lợi thế từ 17 hiệp định thương mại tự do (FTA) đã có hiệu lực; tăng cường xúc tiến thương mại, tìm kiếm và mở rộng thị trường mới, đa dạng hóa mặt hàng xuất khẩu.

Cần tiếp tục triển khai thực hiện có hiệu quả các chính sách miễn, giảm, gia hạn thời hạn nộp thuế, phí, lệ phí, tiền sử dụng đất để giảm chi phí, thúc đẩy tổng cầu, thu hút đầu tư; tăng cường quản lý thu, mở rộng cơ sở thu.

Đồng thời triệt để tiết kiệm chi thường xuyên, trong đó tiết kiệm thêm 10% dự toán chi thường xuyên những tháng cuối năm 2025 để hỗ trợ an sinh xã hội và xây dựng trường nội trú, bán trú cho học sinh ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo; tận dụng dư địa về nợ công, bội chi ngân sách để huy động thêm nguồn lực cho đầu tư phát triển.

Tiếp tục đưa đầu tư công trở thành động lực dẫn dắt đầu tư tư nhân; nhận diện và kịp thời tháo gỡ vướng mắc phát sinh của từng dự án đầu tư công để đảm bảo thực hiện và giải ngân 100% kế hoạch vốn đầu tư năm 2025 được Thủ tướng Chính phủ giao và toàn bộ số vốn đầu tư công từ nguồn tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách nhà nước năm 2024 dự kiến giải ngân trong năm 2025.

Ngoài ra, cần tiếp tục bám sát diễn biến trong nước và quốc tế để điều hành chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, hiệu quả, phối hợp đồng bộ, chặt chẽ với chính sách tài khóa và các chính sách kinh tế vĩ mô khác nhằm giữ vững ổn định thị trường tiền tệ. Việc phối hợp chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ cần đảm bảo vừa giải quyết các mục tiêu ngắn hạn, vừa hướng đến các mục tiêu dài hạn cho phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo tăng trưởng cao và phát triển bền vững.

PV: Xin cảm ơn ông!