Gỡ nguồn cung sau 13 năm, tính chuyện nhập khẩu và lập sàn vàng quốc gia

Hóa giải nỗi lo khan hiếm nguyên liệu

Chia sẻ tại tọa đàm với chủ đề “Sàn giao dịch vàng: Minh bạch thị trường và ổn định kinh tế vĩ mô” do Báo Tiền Phong tổ chức vừa qua, ông Nguyễn Thế Hùng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh Vàng Việt Nam dẫn chứng, theo thông tin ghi nhận tại cuộc họp Ban chấp hành Hiệp hội khu vực TP. Hồ Chí Minh, có tới 60% doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh trang sức mỹ nghệ đã phải đóng cửa do không có nguyên liệu đầu vào để sản xuất và phải đầu tư bài bản về máy móc, thiết bị và quy trình kiểm soát đầu vào.

Cùng với đó, theo quy định hiện hành, doanh nghiệp phải chứng minh được nguồn nguyên liệu đầu vào, điều kiện bảo quản, hệ thống tiêu chuẩn và cơ sở pháp lý phục vụ sản xuất, kinh doanh. Nếu không đáp ứng được quy định, doanh nghiệp không chứng minh được nguồn gốc buộc phải đóng cửa. "Điều này cho thấy sự khan hiếm nguồn nguyên liệu sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ ở TP. Hồ Chí Minh nói riêng và cả Việt Nam" - ông Hùng bày tỏ.

Nguồn cung vàng hạn chế đang đẩy giá vàng trong nước lên cao, người dân cũng khó mua. Ảnh: TL

Nêu rõ khó khăn lớn về nguồn nguyên liệu, ông Vũ Hùng Sơn - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Vàng bạc đá quý Bảo Tín Mạnh Hải thừa nhận, suốt 13 năm qua, doanh nghiệp kinh doanh vàng không có cơ chế tiếp cận nguồn vàng nhập khẩu một cách chính thức.

Thị trường vàng Việt Nam đang trải qua giai đoạn nhiều biến động khi cả người dân lẫn doanh nghiệp đều đối mặt với những trở ngại chưa từng có. Tình trạng xếp hàng mua vàng chỉ phản ánh phần nổi của khó khăn, còn phía sau là sự thiếu hụt kéo dài của nguồn cung nguyên liệu chính thức.

Theo lãnh đạo Bảo Tín Mạnh Hải, việc không thể tiếp cận vàng nhập khẩu theo cơ chế rõ ràng đã khiến các doanh nghiệp buộc phải sử dụng nguồn vàng “trôi nổi”, chấp nhận rủi ro để duy trì sản xuất và có hàng cung ứng ra thị trường. Nguồn cung hạn chế cũng đẩy giá vàng trong nước lên cao, trong khi người dân lại khó hoặc không thể mua được. Toàn bộ hệ thống cửa hàng phải đầu tư máy hiện đại để kiểm tra chất lượng vàng, thay vì chỉ dựa vào kinh nghiệm thủ công như trước. Đây là nghịch lý đáng lo ngại đối với một ngành nghề có giá trị gia tăng rất cao.

Ông Sơn đánh giá, việc ban hành Nghị định số 232/2025/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 24/2012/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh vàng (Nghị định 232) và có hiệu lực từ ngày 10/10 là chính sách đáng quý, giúp bổ sung nguồn cung hàng năm và kỳ vọng từ năm 2026, thị trường sẽ từng bước có nguồn cung ổn định hơn. Dù vậy, vấn đề đặt ra là được cấp phép thì sẽ được cấp hạn mức ra sao. Ngân hàng Nhà nước cho biết thặng dư ngoại tệ không lớn, còn nhiều mặt hàng thiết yếu khác cần ưu tiên phục vụ nhu cầu.

Học hỏi kinh nghiệm quốc tế, chống đầu cơ

Từ góc độ của Hiệp hội Kinh doanh Vàng Việt Nam, ông Nguyễn Thế Hùng đề xuất, trong giai đoạn đầu nên cho phép nhập khẩu vàng nguyên liệu có chứng nhận chất lượng quốc tế để sản xuất trong nước, kèm theo quy định chặt chẽ. Doanh nghiệp được cấp phép phải có cơ sở vật chất, công nghệ, năng lực tài chính và trách nhiệm báo cáo định kỳ; nghiêm cấm các trường hợp mua bán chéo, lách quy định, tránh biến thị trường nguyên liệu thành nơi đầu cơ.

Bàn về câu chuyện xây dựng sàn giao dịch vàng quốc gia, TS. Cấn Văn Lực - Kinh tế trưởng BIDV cho biết, về mô hình, cần lựa chọn mô hình phù hợp, có thể lập sàn độc lập giống sàn giao dịch chứng khoán hoặc sàn giao dịch tài sản mã hoá sắp tới; hoặc không lập sàn riêng mà đưa vàng vào Sở Giao dịch Hàng hoá Việt Nam do Bộ Công thương đang quản lý, bổ sung vàng bạc, kim loại quý như một loại hàng hoá, dù đây là hàng hoá đặc thù.

"Có thể nghiên cứu đặt một sàn giao dịch vàng trong Trung tâm Tài chính quốc tế tại TP. Hồ Chí Minh" - ông Lực gợi mở.

Các phương án đều cần cân nhắc kỹ và tham khảo kinh nghiệm quốc tế. Đơn cử, Trung Quốc từ năm 2004 đã triển khai mua bán vàng qua tài khoản, thanh toán không dùng tiền mặt, truy soát rất dễ. Hay Ấn Độ đặt sàn vàng tại trung tâm tài chính quốc tế, còn sàn giao dịch vàng tại Thái Lan chưa rõ nét.

Bên cạnh đó, theo ông Lực, muốn có sàn vàng phải xác lập được cơ chế hình thành giá, lấy giá thế giới cộng thêm các yếu tố; niêm yết bằng USD hay VND, tất nhiên, Việt Nam hướng niêm yết VND để không khuyến khích đô là hóa, trong khi Thái Lan cho phép niêm yết USD.

Cùng với đó, cần nghiên cứu chính sách thuế và phí trên sàn vàng, có đánh thuế hay không, nếu có thì gồm những loại gì, nhiều đề xuất tương tự chứng khoán 0,1%, thuế trên lợi nhuận, thuế xuất nhập khẩu vàng miếng ra sao... cũng có cơ chế khuyến khích, coi đây là “van vàng” quan trọng.

Ngoài ra, theo vị chuyên gia này, công tác quản lý và phối hợp cần thắt chặt hơn. Trong đó, Ngân hàng Nhà nước sẽ là cơ quan đầu mối; Bộ Khoa học và Công nghệ phụ trách tiêu chuẩn; Bộ Tài chính, Bộ Công an và các cơ quan phối hợp khác.

Cùng chung quan điểm, ông Nguyễn Minh Tuấn - CEO AFA Capital, sáng lập nền tảng tài chính TOPI cho rằng, Việt Nam cần hướng đến sở giao dịch vàng vật chất quốc gia, một mô hình hoàn toàn khác, dựa trên giao dịch thật, có tiêu chuẩn quốc gia và cơ chế giao nhận minh bạch, khác với “sàn vàng” từng gây thiệt hại cho nhà đầu tư 10 năm trước, khi giao dịch chỉ dựa trên chênh lệch giá mà không có vàng thật. Việt Nam nên tham khảo mô hình Thượng Hải, Trung Quốc và Hiệp hội Thị trường Vàng thỏi London (LBMA), Vương quốc Anh, nơi có lô chuẩn, trung tâm giao nhận và hệ thống ký gửi chuyên nghiệp.