Ngành Tài chính nỗ lực thúc đẩy mô hình chính quyền 2 cấp vận hành ổn định

Ngân sách cơ sở nhanh chóng vận hành ổn định

Để hoàn thiện thể chế cho mô hình mới, Bộ Tài chính đã rà soát các văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của mình nhằm đề xuất Chính phủ ban hành, sửa đổi, trình Quốc hội bổ sung Chương trình lập pháp năm 2025. Các nội dung được đề xuất sửa đổi, bổ sung bao quát hầu hết các lĩnh vực trọng tâm của ngành như tài chính công; ngân sách; đầu tư công; thống kê; thuế, phí và lệ phí; quản lý giá…

Cùng với đó, Bộ Tài chính ban hành cẩm nang hướng dẫn cấp xã khi tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, quy định chi tiết về quản lý ngân sách - tài chính, điều kiện bổ nhiệm kế toán, đăng ký hộ kinh doanh, quản lý trụ sở và tài sản công. Cẩm nang là công cụ hỗ trợ quan trọng, giúp cán bộ cấp xã nhanh chóng nắm bắt, vận dụng đúng quy định. Bộ cũng tổ chức nhiều hội nghị trực tuyến toàn quốc, kết nối đến 34 tỉnh, thành phố và hơn 3.000 xã, phường, giải đáp hàng trăm câu hỏi vướng mắc, tháo gỡ kịp thời cho cơ sở.

Nguồn: Bộ Tài chính Đồ họa: Phương Anh

Một kết quả nổi bật là đến nay 34/34 địa phương đã ban hành Nghị quyết về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa ngân sách cấp tỉnh và cấp xã. Từ đó, làm rõ trách nhiệm, quyền hạn của từng cấp chính quyền, bảo đảm ngân sách địa phương vận hành thống nhất và hiệu quả.

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, tính đến ngày 29/9/2025, chỉ còn 9/56.478 đơn vị dự toán cấp xã chưa mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước (tại thời điểm 26/7, con số này là 1.995 đơn vị) và 11 đơn vị chưa chi trả lương tháng 8/2025, trong khi vào cuối tháng 7 con số này là gần 4.000 đơn vị. Kho bạc Nhà nước đang đôn đốc các địa phương để các đơn vị còn lại khẩn trương mở tài khoản. Những kết quả này cho thấy, việc vận hành ngân sách cơ sở đã được ổn định nhanh chóng.

Để bộ máy mới vận hành hiệu quả, Bộ Tài chính triển khai nhiều chương trình tập huấn quy mô lớn, kết nối gần 1.000 điểm cầu cơ sở. Ngoài ra, Bộ còn cử cán bộ trực tiếp xuống nhiều địa phương như Quảng Ninh, An Giang, Thừa Thiên Huế để tập huấn, hướng dẫn, tháo gỡ khó khăn.

Trên cơ sở đề xuất của Bộ Tài chính, Thủ tướng đã ban hành Quyết định số 1953/QĐ-TTg, bổ sung 3.119 tỷ đồng để hỗ trợ cơ sở vật chất cho các xã sau sắp xếp.

Bộ Tài chính cũng đã xây dựng phương án phê duyệt phương án bố trí, sắp xếp trụ sở làm việc cho các xã, phường, đặc khu. Tính đến ngày 30/9/2025, tổng số cơ sở nhà, đất đã hiện hữu là 14.059 cơ sở; tổng số cơ sở nhà, đất dôi dư, cần tiếp tục xử lý là 13.759 cơ sở. Hầu hết các xã (3.042/3.321) đã được trang bị 1 xe ô tô trở lên.

Bên cạnh đó, Bộ Tài chính cũng đã đề xuất ngân sách trung ương hỗ trợ 12,8 tỷ đồng cho 5 địa phương để số hóa tài liệu lưu trữ phục vụ sắp xếp đơn vị hành chính.

Đối với nhiệm vụ cải cách hành chính, Bộ Tài chính đã ban hành văn bản kết nối dữ liệu giữa Hệ thống đăng ký doanh nghiệp quốc gia và Hệ thống giải quyết thủ tục hành chính tại địa phương, giúp giảm nhiều khâu trung gian, tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp.

Hệ thống trung tâm hành chính công cấp xã được hình thành, kết nối với Cổng Dịch vụ công quốc gia, cung cấp dịch vụ công trực tuyến, ứng dụng tài khoản định danh điện tử VNeID. Trong lĩnh vực thuế, thống kê, bảo hiểm xã hội, các đơn vị tổ chức lại theo hướng gọn nhẹ, bám sát địa bàn, cơ sở dữ liệu đồng bộ với trung ương.

Hỗ trợ người lao động, đẩy nhanh sắp xếp tài sản công

Mặc dù đạt được nhiều kết quả, Bộ Tài chính cũng nêu rõ các khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình vận hành mô hình mới. Năng lực cán bộ cấp xã ở một số nơi chưa đáp ứng được yêu cầu của công việc, còn tình trạng lúng túng trong triển khai. Việc áp dụng chính sách phân cấp, ủy quyền đã được quy định, tuy nhiên một số cơ quan, đơn vị còn chưa chủ động áp dụng.

Cơ sở vật chất, trụ sở, hạ tầng công nghệ của cấp xã còn khó khăn, nhất là tại các địa bàn vùng sâu, vùng xa. Tại một số địa bàn, công chức cấp xã có hiện tượng bị quá tải trong một số thời điểm, nhất là đối với bộ phận liên quan đến giải quyết thủ tục hành chính cho người dân và doanh nghiệp. Việc sắp xếp, sáp nhập các đơn vị tại địa phương khiến cán bộ, công chức, viên chức phải đi làm xa hơn, mất nhiều giờ để di chuyển mỗi ngày.

Trước thực tế này, Bộ Tài chính đã đưa ra các kiến nghị quan trọng để thúc đẩy quá trình sắp xếp và ổn định bộ máy. Trong đó, về quản lý công sản, Bộ Tài chính kiến nghị Bộ Chính trị chấp thuận chủ trương để làm cơ sở thống nhất cho phép cập nhật, điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch xây dựng và các quy hoạch chuyên ngành sau khi thực hiện điều hòa, điều chuyển, chuyển đổi công năng các cơ sở nhà, đất, nhằm đẩy nhanh tiến độ xử lý, đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Đối với các cơ sở nhà, đất chưa đủ điều kiện đưa vào sử dụng ngay, kiến nghị cho phép chủ tịch UBND cấp tỉnh giao các cơ quan có chức năng quản lý, bảo vệ, bảo quản và bố trí kinh phí bảo vệ, bảo quản tài sản, tránh xuống cấp. Trong thời gian chờ sửa chữa, cải tạo, đầu tư xây dựng, được phép khai thác tạm để tránh xuống cấp tài sản, bù đắp kinh phí bảo vệ, bảo quản và tăng thu ngân sách.

Liên quan đến công tác tổ chức bộ máy và nhân sự, Bộ Tài chính đề nghị cho phép cơ bản giữ nguyên số lượng đầu mối các tổ chức, đơn vị trực thuộc Bộ theo quy định tại Nghị định 29/2025/NĐ-CP (được sửa đổi tại Nghị định 166/2025/NĐ-CP). Việc này nhằm ổn định tổ chức, đảm bảo thực hiện nhiệm vụ được giao trong bối cảnh khối lượng công việc sau sắp xếp ngày càng tăng. Hiện tại, sau 2 lần sắp xếp, số lượng đầu mối các đơn vị thuộc Bộ đã giảm tương đối lớn, khoảng 37%. Đồng thời, đề nghị cho phép tăng cường bộ máy, nhân lực cho các đơn vị cấp cơ sở, đơn vị phục vụ trực tiếp người dân, doanh nghiệp; cho phép các đơn vị thuộc Bộ Tài chính được bổ sung nhân sự đối với các đơn vị thiếu hụt hoặc có khối lượng công việc lớn để đáp ứng nhu cầu cấp bách hiện nay.

Bộ Tài chính cũng đề nghị có chế độ chính sách phù hợp, khuyến khích và giữ chân công chức, viên chức, người lao động công tác tại địa bàn vùng sâu, vùng xa, đặc khu.

Những kiến nghị cụ thể, gắn với thực tiễn này được kỳ vọng sẽ khắc phục những bất cập đang tồn tại, tạo nền tảng vững chắc để bộ máy mới hoạt động ổn định, hiệu quả một cách lâu dài, cũng như góp phần xây dựng nền tài chính quốc gia hiện đại, minh bạch và bền vững.