Pháp lý hóa tài sản mã hóa, không làm xáo trộn tiền pháp định

Không thể coi tài sản mã hóa là tiền tệ, vì không có giá trị nội tại, giá trị cơ bản. Ảnh tư liệu

PV: Thống kê cho thấy tại Việt Nam, cứ 5 người thì có 1 người dân sở hữu tài sản mã hóa, tài sản số, cao hơn nhiều nước phát triển. Điều này đặt ra tính cần thiết trong việc thí điểm phát hành và giao dịch tài sản mã hóa ra sao, thưa ông?

LS. Trương Thanh Đức: Trước hết, Việt Nam có lực lượng đông đảo đam mê đầu tư, kinh doanh và sẵn sàng chấp nhận rủi ro, từ bất động sản đến các lĩnh vực tài chính mới, trong đó có tài sản mã hóa. Thực tế, đầu tư và giao dịch tài sản mã hóa đang diễn ra với quy mô lớn, nếu không có cơ chế quản lý thì rủi ro sẽ lớn hơn, thị trường dễ rơi vào tình trạng lộn xộn và Nhà nước không thể thu thuế hiệu quả. Hiện nay, pháp luật không cấm tài sản mã hóa, nhưng chưa có khung pháp lý rõ ràng để đảm bảo tính minh bạch và giảm thiểu rủi ro.

Bởi thiếu khung pháp lý khiến nhà đầu tư không có cơ sở pháp lý bảo vệ quyền lợi khi xảy ra tranh chấp hoặc gian lận, nhất là giao dịch với nước ngoài. Cùng với đó, không có quy định cụ thể, việc đầu tư, phát hành, nắm giữ, giao dịch tài sản số diễn ra tràn lan, tiềm ẩn nguy cơ tội phạm như lừa đảo, rửa tiền, tài trợ khủng bố hay đơn giản nhất là nhà đầu tư mất trắng tài sản mà không có cơ chế xử lý.

Do đó, hành lang pháp lý rõ ràng là cần thiết để bảo vệ nhà đầu tư trước những rủi ro không đáng có, tạo điều kiện phát triển thị trường minh bạch, mà không cản trở đổi mới sáng tạo, tận dụng cơ hội từ nền kinh tế số, đặc biệt khi xu hướng tài sản mã hóa ngày càng phát triển trên toàn cầu; đồng thời, kiểm soát chặt chẽ các nguy cơ liên quan đến tài chính, thuế và an ninh tiền tệ.

PV: Theo ông, đâu là những yếu tố quan trọng cần lưu ý trong việc quản lý tài sản mã hóa để đảm bảo hiệu quả và hạn chế rủi ro?

LS. Trương Thanh Đức: Để quản lý sao cho hiệu quả, tôi cho rằng, cần phân biệt rõ các khái niệm như: tài sản số (tài sản kỹ thuật số), tài sản mã hóa, tài sản ảo; tiền điện tử, tiền số, tiền mã hóa, tiền ảo… Bên cạnh đó, không thể coi tài sản mã hóa là tiền tệ, vì không có giá trị nội tại, giá trị cơ bản, không chấp nhận tiền mã hóa như một phương tiện thanh toán hợp pháp, khác với tiền pháp định. Nếu có đồng tiền điện tử, tiền mã hóa là phương tiện thanh toán của quốc gia phải do Nhà nước tạo ra và quản lý, gắn chặt với chính sách tiền tệ quốc gia.

Ngay cả khi một số quốc gia phát triển đồng tiền pháp định số hóa (CBDC), tiền mã hoá, tiền điện tử vẫn chỉ là một phương tiện hỗ trợ thanh toán, chứ chưa thể thay thế hoàn toàn tiền mặt.

Xét cho cùng, tiền số là thứ ai hiểu biết về công nghệ cũng có thể tạo ra và thị trường tự do, thoải mái giao dịch, không phải do các Chính phủ bảo đảm về giá trị và là biểu hiện của xu thế hội nhập toàn cầu, phản ánh tinh thần đổi mới, sáng tạo công nghệ.

PV: Nhiều ý kiến cho rằng cần thiết pháp lý hóa tài sản mã hóa, trong đó có tiền mã hoá nhưng không coi đây là phương tiện thanh toán. Xin luật sư giải thích thêm về vấn đề này?

LS. Trương Thanh Đức: Việc xem xét pháp lý đối với tiền số, tiền mã hóa, tiền ảo chỉ giới hạn trong một số khía cạnh nhất định. Theo đó, tiền ảo cần được công nhận như một loại tài sản, cụ thể là tài sản mã hóa, tương tự như tài sản ảo, vật phẩm ảo trong trò chơi điện tử. Tuy nhiên, chỉ nên thừa nhận việc dùng tiền để mua và bán để lấy tiền, chứ không thế cho phép trở thành phương tiện thanh toán phổ biến chính thức, thay thế đồng tiền giấy và tiền số pháp định.

Nếu một quốc gia in tiền mà không có nền tảng kinh tế hỗ trợ, tiền in ra sẽ dẫn đến lạm phát và trở thành giấy lộn, thậm chí có mang cả túi tiền chưa chắc mua nổi ổ bánh mỳ. Tiền mã hóa, tiền ảo thậm chí còn là "siêu giấy lộn", vì dù sở hữu hàng tỷ đồng tiền ảo, nếu không có ai giao dịch thì vô nghĩa. Chẳng hạn, một đồng như Pi chỉ có giá trị khi hàng chục triệu người tham gia đào, giao dịch, tạo nên một thị trường sôi động nhưng trước khi được giao dịch, hoàn toàn vô nghĩa. Thị trường tài sản có thể là bong bóng nhưng dù sao vẫn hữu dụng, vẫn cần thiết trong sản xuất kinh doanh hay đời sống.

Có thể lấy dẫn chứng, tại một trung tâm thương mại, khách hàng có một ít voucher hay một số vật phẩm đổi tại các quầy đổi cơm, phở hay mặt hàng khác. Voucher này được coi là một phương tiện thanh toán nhưng chỉ trong phạm vi nhất định. Nhà nước không cấm những hình thức này, vì không gây ảnh hưởng gì đến an ninh tiền tệ hay nền kinh tế. Các quốc gia cũng có quan điểm tương tự về tiền ảo, lờ đi, không cần thiết phải kiểm soát chặt vì không ảnh hưởng gì đáng kể đến chính sách tiền tệ hay thuế.

Nếu như cởi mở, cho phép tiền số tự do tạo ra như trên trở thành phương tiện thanh toán, cũng tương tự thừa nhận các voucher kể trên cũng như là một phương tiện thanh toán, nhưng chỉ trong một phạm vi nhất định và chỉ thay thế đồng tiền pháp định trong công đoạn trung gian thanh toán nhất định, chứ không phải là thay thế chức năng thanh toán đầu cuối.

PV: Xin cảm ơn luật sư!