Sửa toàn diện Luật Đầu tư: Bước đột phá xóa cơ chế “xin - cho”

Thu hẹp, đơn giản hoá thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư

Nhiều năm qua, trong nỗ lực bền bỉ cải thiện môi trường kinh doanh, Việt Nam đã ban hành hàng loạt chính sách, tổ chức nhiều diễn đàn đối thoại và thiết lập các kênh hỗ trợ nhà đầu tư.

Tuy nhiên, nhiều nhà đầu tư vẫn ngần ngại trước các rào cản, điểm nghẽn về thể chế, trong đó có nhiều vướng mắc ở Luật Đầu tư. "Bên cạnh những kết quả tích cực, Luật Đầu tư đã bộc lộ một số hạn chế liên quan đến quy định về quyền tự do kinh doanh của nhà đầu tư, chính sách ưu đãi, hỗ trợ đầu tư, trình tự, thủ tục thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh tại Việt Nam, đầu tư từ Việt Nam ra nước ngoài… " - Thứ trưởng Bộ Tài chính Hồ Sỹ Hùng cho hay.

Bộ Tài chính mới đây đã tổ chức Hội nghị tham vấn chính sách với các Ủy ban của Quốc hội, Hội đồng Dân tộc và các bộ, ngành về dự án Luật Đầu tư (thay thế). Ảnh: Đức Minh

Nhằm thực hiện mục tiêu “năm 2025, cơ bản hoàn thành việc tháo gỡ những "điểm nghẽn" do quy định pháp luật” tại Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị, tạo môi trường kinh doanh thông thoáng, minh bạch, ổn định, an toàn, dễ thực thi, chi phí thấp, đạt chuẩn quốc tế, bảo đảm khả năng cạnh tranh khu vực, toàn cầu, Bộ Tài chính đã đề xuất nhiều chính sách sửa đổi căn bản cho Luật Đầu tư (thay thế), dự kiến trình Quốc hội thông qua ngay tại Kỳ họp thứ 10 tới đây.

Theo ông Hoàng Mạnh Phương - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Tài chính), một trong những chính sách thay đổi lớn là thu hẹp phạm vi, đơn giản hoá thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, cấp giấy chứng nhận đầu tư. Theo đề xuất, thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư sẽ chỉ áp dụng đối với các dự án có tác động lớn đến môi trường, quốc phòng an ninh, hoặc sử dụng các nguồn tài nguyên như đất, rừng, biển, khoáng sản, dự án hạ tầng quan trọng.

Đặc biệt, thẩm quyền quyết định sẽ được phân cấp mạnh cho địa phương, thu hẹp những trường hợp phải trình Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ, qua đó rút ngắn thời gian và giảm chi phí cho nhà đầu tư. Cụ thể, Quốc hội chỉ chấp thuận chủ trương đầu tư đối với dự án có yêu cầu áp dụng cơ chế, chính sách đặc biệt cần được Quốc hội quyết định. Đối với các dự án còn lại thuộc thẩm quyền của Quốc hội, thực hiện phân cấp thẩm quyền cho Thủ tướng Chính phủ. Đồng thời, tiếp tục phân quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của Thủ tướng Chính phủ cho UBND cấp tỉnh đối với: dự án đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực trồng rừng; dự án đầu tư có kinh doanh đặt cược, casino; dự án điện gió ngoài khơi.

Đối với thủ tục cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư, dự thảo quy định thủ tục này chỉ áp dụng cho dự án không thuộc diện chấp thuận chủ trương đầu tư do nhà đầu tư nước ngoài hoặc tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài nắm giữ trên 50% vốn điều lệ thực hiện.

Việc quản lý đối với dự án không thuộc diện chấp thuận chủ trương đầu tư và cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư sẽ theo quy định của pháp luật về quy hoạch, đất đai, môi trường, xây dựng, lao động, phòng cháy và chữa cháy, quy định khác của pháp luật có liên quan trong quá trình triển khai thực hiện dự án đầu tư. Ngoài ra, một số nội dung thẩm định đầu tư cũng đề xuất lược bỏ và đơn giản hóa do không cần thiết, trùng lặp.

Cắt giảm điều kiện kinh doanh, ngăn ngừa ưu đãi dàn trải

Đáng chú ý, Bộ Tài chính cũng đề xuất cho phép nhà đầu tư nước ngoài được thành lập tổ chức kinh tế tại Việt Nam mà không bắt buộc phải có dự án đầu tư từ trước, tương tự như nhà đầu tư trong nước. Đây là thay đổi mang tính mở cửa mạnh mẽ, loại bỏ rào cản gia nhập thị trường và đảm bảo nguyên tắc đối xử bình đẳng.

Việc xây dựng và ban hành Luật Đầu tư (thay thế) được kỳ vọng sẽ tạo ra bước ngoặt trong cải thiện môi trường đầu tư

Một nội dung quan trọng khác là sửa đổi danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Bộ Tài chính đề xuất rà soát, cắt giảm những ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện không còn phù hợp hoặc không cần thiết phải quản lý bằng cơ chế tiền kiểm; bãi bỏ các ngành, nghề và/hoặc điều kiện đầu tư kinh doanh có thể quản lý bằng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật như: kinh doanh dịch vụ đóng mới, hoán cải, sửa chữa, phục hồi phương tiện thủy nội địa; kinh doanh dịch vụ đóng mới, hoán cải, sửa chữa tàu biển; kinh doanh dịch vụ kế toán...

Luật sẽ chỉ quy định nguyên tắc xác định ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện là ngành, nghề mà việc thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh trong ngành, nghề đó phải đáp ứng điều kiện cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng. Giải pháp này nhằm đảm bảo quyền tự do kinh doanh của người dân và doanh nghiệp, đồng thời vẫn đảm bảo mục tiêu quản lý nhà nước về các lĩnh vực quan trọng.

Đối với chính sách ưu đãi đầu tư, cơ quan soạn thảo đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định về ưu đãi và hỗ trợ đầu tư theo hướng thống nhất quy định pháp lý về ưu đãi đầu tư tại một văn bản quy phạm pháp luật, tạo sự đồng bộ, rõ ràng, từ đó ngăn ngừa tối đa việc ưu đãi đầu tư dàn trải, thiếu trọng tâm, cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực đầu tư.

Với những thay đổi căn bản này, việc xây dựng và ban hành Luật Đầu tư (thay thế) được kỳ vọng sẽ tạo ra bước ngoặt trong cải thiện môi trường đầu tư, xóa bỏ các nút thắt pháp lý, mở rộng cơ hội kinh doanh, đồng thời bảo đảm quản lý nhà nước hiệu quả, thực chất. Đây cũng là bước chuẩn bị quan trọng để Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, sẵn sàng đón nhận làn sóng đầu tư mới trong giai đoạn phát triển tiếp theo.