Tạo nền tảng cho thị trường vốn an toàn, minh bạch, bền vững

Nâng chất, hướng tới minh bạch, bền vững

Trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam bước vào giai đoạn tái cấu trúc mạnh mẽ, yêu cầu về an toàn vốn và minh bạch tài chính được đặt lên hàng đầu. Việc Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 102/2025/TT-BTC (Thông tư 102) được xem là bước đi cần thiết nhằm chuẩn hóa các chỉ tiêu an toàn, tăng cường năng lực quản trị rủi ro của các công ty chứng khoán, hướng tới hệ thống tài chính vững chắc và phát triển bền vững.

Trao đổi với phóng viên Thời báo Tài chính Việt Nam, ông Nguyễn Thế Minh - Giám đốc Khối Nghiên cứu và Phát triển khách hàng cá nhân, Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam nhấn mạnh, Thông tư 102 tập trung tăng cường mức độ an toàn đối với các hoạt động mang tính rủi ro cao của công ty chứng khoán.

Việc ban hành Thông tư số 102/2025/TT-BTC giúp các tổ chức kinh doanh chứng khoán quản trị rủi ro tốt hơn. Ảnh: Dũng Minh

“Với quy định của Thông tư 102, có thể ví, các công ty chứng khoán gần như áp tiêu chuẩn Basel II. Mục đích của thông tư này là tăng tính an toàn cho bộ đệm vốn của công ty chứng khoán. Bởi, từ năm 2022 đến nay, nhiều công ty chứng khoán đã mở rộng đầu tư vào các tài sản có rủi ro cao, đặc biệt là rủi ro về thanh khoản” - ông Minh nhận định.

Do đó, Điều 6 Thông tư 102 (sửa đổi, bổ sung khoản 5 Điều 9 Thông tư 91/2020/TT-BTC) quy định, công ty chứng khoán khi dùng vốn để đầu tư (ở đây được hiểu là hoạt động tự doanh) vào một tài sản với tỷ trọng lớn, thì khoản đầu tư đó sẽ chịu mức giá trị rủi ro tăng thêm. Theo đó, giá trị rủi ro sẽ tăng thêm 10% với khoản đầu tư chiếm 10 - 15% vốn chủ sở hữu của công ty chứng khoán; lên 20% với khoản đầu tư chiếm 15 - 25% vốn chủ sở hữu; và 30% với khoản đầu tư chiếm trên 25% vốn chủ sở hữu.

Đặc biệt, đây là lần đầu tiên quy định bổ sung về hệ số rủi ro thị trường đối với trái phiếu doanh nghiệp có xếp hạng tín nhiệm. Trong đó, hệ số rủi ro cộng thêm 10% đối với các trái phiếu hoặc tổ chức phát hành được tổ chức xếp hạng quốc tế (Standard & Poor’s, Fitch Rating, Moody’s) xếp hạng dưới mức BBB hoặc không có thông tin về xếp hạng.

Ngoài ra, hoạt động đầu tư ngoài ngành cũng bị áp mức hệ số rủi ro lớn. Cụ thể, rủi ro từ hợp đồng đặt cọc mua bất động sản bằng 150% giá trị đặt cọc; tương tự, mức độ rủi ro của các khoản cho vay, phải thu khách hàng khác (không thuộc nghiệp vụ) cũng sẽ là 150% giá trị.

Chuyên gia của Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam nhìn nhận, Thông tư 102 là nỗ lực tiếp theo của cơ quan quản lý nhằm thúc đẩy quá trình nâng chất, hướng tới thị trường chứng khoán phát triển ngày càng minh bạch, bền vững. Thông tư mới sẽ đưa các công ty chứng khoán chưa đáp ứng an toàn vốn vào trạng thái an toàn vốn cao, đồng thời, phải có một số điều chỉnh về cơ cấu vốn, quản trị rủi ro chặt chẽ hơn. Mọi tài sản giờ đây đều được áp một trọng số rủi ro rõ ràng. Quy định rủi ro cho danh mục tự doanh tập trung sẽ buộc các công ty chứng khoán phải đa dạng hóa danh mục, giúp giảm thiểu rủi ro khi thị trường biến động mạnh.

Tăng sức chống chịu của hệ thống

Theo chuyên gia, mức độ tác động của Thông tư 102 sẽ có sự phân hóa. Theo đó, hầu hết các công ty chứng khoán lớn, có nguồn vốn mạnh, quản trị rủi ro tốt sẽ không bị ảnh hưởng, vì "bộ đệm" vốn của họ đã rất dày. Trong khi đó, những công ty chứng khoán nhỏ hoạt động trong thị trường ngách, vốn mỏng, có danh mục tự doanh trái phiếu và cổ phiếu quá tập trung, hoặc có nhiều khoản phải thu rủi ro cao sẽ bị ảnh hưởng.

Các quy định mới sẽ khiến giá trị rủi ro được tính toán tăng lên, kéo theo tỷ lệ an toàn vốn (CAR) giảm nếu công ty không chủ động điều chỉnh cơ cấu tài sản đầu tư. Đặc biệt, các công ty có danh mục lớn gồm trái phiếu không xếp hạng hoặc bất động sản sẽ chịu áp lực phải tái cấu trúc.

Nhìn chung, Thông tư 102 sẽ tác động mạnh đến hệ thống công ty chứng khoán, đặc biệt là những đơn vị có danh mục đầu tư lớn, đòn bẩy cao hoặc tỷ trọng tài sản rủi ro lớn. Trong ngắn hạn, thị trường có thể chứng kiến sự điều chỉnh chiến lược, tái cấu trúc danh mục, tăng vốn chủ sở hữu và tăng tỷ lệ tài sản có tính thanh khoản cao.

Tuy nhiên, về dài hạn, việc chuẩn hóa tiêu chuẩn vốn và quản trị rủi ro được kỳ vọng nâng cao sức chống chịu của hệ thống, bảo vệ nhà đầu tư và đáp ứng tiêu chuẩn nâng hạng thị trường. Trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam bước vào giai đoạn hội nhập sâu với dòng vốn quốc tế, nhất là sau khi được FTSE Russell công bố nâng hạng lên nhóm thị trường mới nổi thứ cấp, yêu cầu đối với khung giám sát và hạ tầng an toàn thị trường được đặt ra ngày càng cao hơn.

Ông Nguyễn Thế Minh cho rằng, Thông tư 102 không chỉ là văn bản kỹ thuật, mà còn là bước đi mang tính chiến lược, góp phần định hình lại cấu trúc hoạt động của hệ thống công ty chứng khoán, tạo nền tảng cho thị trường vốn an toàn, minh bạch và bền vững hơn.

Việc chuẩn hóa các chỉ tiêu an toàn tài chính sẽ giúp nâng cao uy tín của thị trường Việt Nam trong mắt các tổ chức quốc tế. Khi thị trường vốn trở nên an toàn và hiệu quả hơn, niềm tin của nhà đầu tư sẽ được củng cố, chi phí vốn giảm và vai trò của thị trường chứng khoán với nền kinh tế sẽ được phát huy đúng mức.