Cải cách để phù hợp với sự phát triển của thị trường
Thông tư số 122/2025/TT-BTC (Thông tư 122) được xây dựng trên cơ sở cập nhật, đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành, bao gồm Luật Chứng khoán số 54/2019/QH14; Luật số 56/2024/QH15 ngày 29/11/2024; Nghị định số 155/2020/NĐ-CP; Nghị định số 245/2025/NĐ-CP và các văn bản hướng dẫn thi hành.
Không chỉ dừng ở việc sửa đổi kỹ thuật, Thông tư 122 còn hướng tới mục tiêu điều chỉnh hoạt động chứng quyền có bảo đảm phù hợp với sự phát triển mạnh mẽ cả về chiều rộng và chiều sâu của thị trường chứng khoán, đặc biệt trong bối cảnh vốn hóa thị trường tăng nhanh những năm gần đây. Đồng thời, cũng quán triệt tinh thần cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, phù hợp với Nghị quyết số 66/NQ-CP ngày 26/3/2025 của Chính phủ về cải cách thủ tục hành chính trong giai đoạn 2025 - 2026.
 |
| Muốn phát triển thị trường chứng khoán theo chiều sâu, thì bắt buộc phải phát triển các sản phẩm như chứng quyền. Ảnh: Đức Thanh |
Việc ban hành Thông tư 122 giúp các công ty chứng khoán có hành lang pháp lý đồng bộ cho hoạt động chào bán, niêm yết và giao dịch chứng quyền có bảo đảm, qua đó góp phần cắt giảm chi phí tuân thủ, nâng cao hiệu quả hoạt động và phù hợp hơn với trình độ phát triển của thị trường. Đặc biệt, trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam được FTSE Russell nâng hạng lên thị trường mới nổi thứ cấp, yêu cầu về sự đa dạng hóa sản phẩm và chuẩn mực vận hành ngày càng trở nên cấp thiết.
Ở góc độ quản lý, Thông tư 122 cũng góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với thị trường chứng khoán, bảo đảm thị trường hoạt động minh bạch, an toàn, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể tham gia thị trường.
Trao đổi với phóng viên Thời báo Tài chính Việt Nam, ông Nguyễn Thế Minh - Giám đốc Khối Nghiên cứu và Phát triển khách hàng cá nhân, Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam cho rằng, so với các thị trường phát triển, thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn đang thiếu các sản phẩm tài chính phái sinh, trong đó có chứng quyền.
“Sau 25 năm phát triển, chúng ta có số lượng cổ phiếu lớn, nhưng hệ thống sản phẩm tài chính chưa đa dạng. Chứng quyền đã được triển khai, song quy mô thị trường còn nhỏ, giá trị đóng góp vào thanh khoản chung chưa đáng kể. Muốn phát triển thị trường chứng khoán theo chiều sâu, thì bắt buộc phải phát triển các sản phẩm như chứng quyền” - ông Minh nhấn mạnh.
Theo ông Minh, việc phát triển chứng quyền có thể thu hút nhóm nhà đầu tư nhỏ lẻ, đặc biệt trong bối cảnh quy mô vốn hóa thị trường ngày càng lớn, khi Việt Nam bước vào nhóm thị trường mới nổi. Nếu thiếu các sản phẩm có mệnh giá và yêu cầu vốn đầu tư thấp, nhà đầu tư ít vốn sẽ gặp rào cản khi tham gia thị trường, thậm chí quay trở lại các kênh đầu tư truyền thống.
“Chứng quyền giúp đa dạng hóa sản phẩm tài chính, tạo điều kiện để nhà đầu tư không có quy mô tài sản lớn vẫn có thể dễ dàng tham gia và tìm kiếm cơ hội trên thị trường chứng khoán” - ông Minh phân tích.
Tạo nền tảng tốt hơn để nâng cấp thị trường
Thực tế cho thấy, số lượng mã chứng quyền trên thị trường chứng khoán Việt Nam hiện vẫn còn hạn chế. So với các thị trường phát triển, thì thị trường Việt Nam chưa phát huy được vai trò của sản phẩm này trong việc thu hút nhà đầu tư cá nhân. Thanh khoản chưa cao, rủi ro, biến động lớn khiến nhiều tổ chức phát hành chưa thực sự coi chứng quyền là “miếng bánh” hấp dẫn.
Trong bối cảnh đó, ông Minh đánh giá, Thông tư 122 đóng vai trò như một “bản lề” quan trọng, tạo nền tảng pháp lý tốt hơn để nâng cấp thị trường chứng quyền. “Cách tiếp cận phù hợp là vừa làm, vừa thăm dò. Thị trường đã và đang cải cách liên tục. Việc điều chỉnh chính sách lần này là cần thiết để sản phẩm chứng quyền phát triển phù hợp hơn với thực tiễn” - ông Minh nhận định.
Thông tư 122 gồm 4 chương, 19 điều, quy định toàn diện về chứng quyền có bảo đảm, từ chào bán đến giao dịch và thanh toán. Trong đó, xác định rõ loại chứng quyền (chứng quyền mua), kiểu chứng quyền (chỉ được thực hiện quyền tại ngày đáo hạn), phương thức thanh toán (bằng tiền), thời hạn chứng quyền, giá chứng quyền, số lượng chứng quyền chào bán tối thiểu cũng như cách đặt tên chứng quyền.
Đối với chứng khoán cơ sở và hạn mức chào bán, Thông tư 122 cơ bản kế thừa quy định hiện hành, bao gồm các tiêu chí đối với cổ phiếu làm tài sản cơ sở (thuộc chỉ số VN30 hoặc HNX30, đáp ứng yêu cầu về thanh khoản, thời gian niêm yết, kết quả hoạt động). Đồng thời, quy định rõ nguyên tắc phòng ngừa xung đột lợi ích. Theo đó, tổ chức phát hành không được chào bán chứng quyền trên cổ phiếu của chính mình hoặc của tổ chức có liên quan.
Về hoạt động của tổ chức phát hành, Thông tư quy định cụ thể các mẫu hồ sơ chào bán, báo cáo kết quả phân phối; nguyên tắc điều chỉnh chứng quyền khi chứng khoán cơ sở có thay đổi; nghĩa vụ tạo lập thị trường và phòng ngừa rủi ro; cũng như các biện pháp xử lý đặc biệt trong trường hợp tổ chức phát hành không thực hiện nghĩa vụ, hoặc xảy ra hợp nhất, sáp nhập, giải thể, phá sản theo yêu cầu của sở giao dịch chứng khoán.
Đối với giao dịch và thanh toán, hoạt động giao dịch chứng quyền của nhà đầu tư được thực hiện thông qua hệ thống của sở giao dịch chứng khoán, thanh toán theo quy chế của Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam.
