Trung tâm tài chính quốc tế: Đã lường trước các rủi ro và chuẩn bị kỹ lưỡng

Sáng 11/6, các đại biểu Quốc hội đã thảo luận tại tổ về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam.

Trung tâm tài chính quốc tế sẽ xử lý tranh chấp theo thông lệ quốc tế

Nhiều ý kiến thống nhất với sự cần thiết, mục đích và ý nghĩa của việc thành lập trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam như tờ trình của Chính phủ đã nêu. Song cũng không ít ý kiến băn khoăn về rủi ro của việc xây dựng và vận hành mô hình này tại Việt Nam, khi mà thực tiễn trên thế giới cho thấy, số trung tâm tài chính quốc tế thực sự thành công không nhiều.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng phát biểu tại tổ. Ảnh: Phạm Thắng

Phát biểu giải trình tại tổ, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đồng tình với các ý kiến nhận định, việc thành lập trung tâm tài chính quốc tế không dễ dàng và có những rủi ro.

Mặc dù đây là mô hình đã có trên thế giới hàng trăm năm, song với Việt Nam đây vẫn là mô hình rất mới và rất khó. Sau khi Bộ Chính trị ban hành nghị quyết, Chính phủ giao nhiệm vụ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư trước đây và Bộ Tài chính hiện nay đã tập trung nghiên cứu kỹ lưỡng, khảo sát nhiều kinh nghiệm quốc tế với sự chỉ đạo trực tiếp của Phó Thủ tướng thường trực Chính phủ Nguyễn Hoà Bình.

Là nước đi sau, Việt Nam có cả thuận lợi và thách thức từ kinh nghiệm các nước. Theo thống kê, thế giới có 119 trung tâm tài chính quốc tế, nhưng số trung tâm thực sự thành công, hiệu quả chỉ vào khoảng 20.

Để cạnh tranh được với các trung tâm hiện nay trên thế giới, Chính phủ đề xuất 14 nhóm chính sách đặc thù. Trong đó, có những chính sách tương đồng, có những chính sách vượt trội so với các nước. Bên cạnh, cũng có các yếu tố mà Việt Nam mới tiệm cận với một số trung tâm tài chính quốc tế thành công, chứ chưa hẳn hoàn thiện. Chẳng hạn như vấn đề liên quan đến giải quyết tranh chấp, Bộ trưởng chia sẻ.

Về giải quyết tranh chấp, như phần trình bày của Phó Thủ tướng và tờ trình của Chính phủ tại Quốc hội, hiện Việt Nam đang duy trì hai mô hình giải quyết tranh chấp. Một là trung tâm trọng tài quốc tế đặt tại trung tâm tài chính và hai là tòa án chuyên biệt. Còn tại trung tâm tài chính quốc tế chỉ có toà án. Toà án ở trung tâm tài chính quốc tế sẽ rất khác bởi cơ bản là căn cứ vào luật pháp quốc tế, thông lệ quốc tế để giải quyết tranh chấp mà không phải là luật pháp của Việt Nam. Tuy nhiên, một số vấn đề như đất đai thì sử dụng luật của Việt Nam.

Điểm khác biệt nữa là trung tâm tài chính quốc tế sẽ sử dụng hệ thống luật Common Law, theo đó cho phép áp dụng tiền lệ của những vụ việc tranh chấp tương tự đã xử lý ở các trung tâm tài chính quốc tế khác để áp dụng. Như vậy, khi đã là trung tâm tài chính thì tất cả những vấn đề liên quan đến xử lý tranh chấp của các trung tâm tài chính sẽ tương đồng và ngôn ngữ giải quyết là bằng tiếng Anh. Tới đây, sau thời gian thử nghiệm đến năm 2030, chúng ta sẽ tính đến chuyện thành lập cơ quan xử lý tranh chấp theo đúng thông lệ. Còn hiện nay, chúng ta rất thận trọng do đây là vấn đề mới, Bộ trưởng cho biết thêm.

Nhiều rủi ro khi thành lập trung tâm tài chính quốc tế

Từ những điểm mới, điểm khác biệt của trung tâm tài chính quốc tế như vậy, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng đã phân tích về những thuận lợi và rủi ro của trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng phát biểu tại tổ. Ảnh: Phạm Thắng

Trước hết, Bộ trưởng khẳng định mục đích lớn nhất khi thành lập trung tâm tài chính quốc tế là huy động nguồn vốn quốc tế cho nhu cầu phát triển kinh tế trong nước. Đây là một trong những chỉ tiêu quan trọng để đánh giá thành công của trung tâm tài chính và cũng là điều Việt Nam đang rất cần cho mục tiêu tăng trưởng hai con số.

Tuy nhiên, việc thành lập trung tâm tài chính có nhiều rủi ro, Bộ trưởng thẳng thắn nêu rõ. Trong đó, rủi ro lớn nhất là nếu nguồn vốn ngoại tệ huy động từ trung tâm tài chính không được quản lý chặt chẽ, không có những công cụ kiểm soát thì dòng vốn chuyển vào có thể bị rút ra nhanh chóng, và như vậy sẽ rất nguy hiểm. Nếu điều này xảy ra sẽ dẫn đến hỗn loạn thị trường, thậm chí khủng hoảng tài chính như kinh nghiệm của Thái Lan năm 2008.

Rủi ro thứ hai là khi dòng vốn đầu tư vào được chuyển từ ngoại tệ sang tiền Việt Nam có thể tạo ra sức ép cho tỷ giá. Chẳng hạn khi nhà đầu tư chuyển đổi từ ngoại tệ sang tiền Việt Nam để đầu tư trái phiếu, hay ngược lại chuyển từ tiền Việt Nam sang ngoại tệ khi thanh toán… Điều này có thể gây sức ép tỷ giá ở những thời điểm khác nhau.

Tuy vậy, “hai vấn đề lớn này Chính phủ đã lường hết và chuẩn bị rất kỹ”, Bộ trưởng khẳng định. Cùng với việc xây dựng đề án thành lập trung tâm tài chính, Chính phủ đã chuẩn bị 8 Nghị định nhằm kiểm soát chặt chẽ những rủi ro này. Trong đó, dự kiến có các quy định, điều kiện về đầu tư dài hạn, đầu tư trái phiếu… để có thể dự đoán trước được nhu cầu chuyển đổi của các quỹ, nhà đầu tư…

Nếu kiểm soát được những rủi ro này, Bộ trưởng cho rằng việc triển khai trung tâm tài chính quốc tế chỉ còn xảy ra hai khả năng, một là hiệu quả ít và hai là hiệu quả nhiều. Khi có các cơ chế chính sách tốt, nổi trội, phù hợp thông lệ quốc tế, bảo vệ được quyền lợi chính đáng của nhà đầu tư thì trung tâm tài chính sẽ thu hút được nhiều nhà đầu tư tham gia. Từ đó, huy động được nguồn vốn lớn cho phát triển kinh tế.

Còn nếu không được như vậy, nguồn vốn huy động sẽ ít hơn, hay nói cách khác cũng là thành công nhưng thành công nhỏ hơn. Dẫn chứng điều này, Bộ trưởng chỉ ra mặc dù TP.Hồ Chí Minh chưa thành lập trung tâm tài chính nhưng thế giới vẫn công nhận TP.Hồ Chí Minh là trung tâm tài chính và có xếp hạng.