Công nhân đang chế tạo máy gieo hạt tại Công ty TNHH Hoàng Thắng (Cần Thơ).
Quỹ KH&CN chưa phát huy hiệu quả
Chiến lược phát triển KH&CN giai đoạn 2011 - 2020 đặt ra mục tiêu đến năm 2020 sẽ hình thành 5.000 DN KH&CN. Tuy nhiên, đến tháng 8/2018, cả nước mới có 386 DN được cấp giấy chứng nhận DN KH&CN. Mặc dù Nhà nước đã có nhiều chính sách ưu đãi dành cho DN KH&CN như miễn thuế thu nhập DN, ưu đãi về lãi suất, ưu đãi về đất đai nhưng nhiều DN vẫn chưa tiếp cận được với những ưu đãi này.
Ông Phạm Hoàng Thắng, Giám đốc Công ty TNHH Hoàng Thắng (Cần Thơ) chia sẻ, để có được vốn phát triển công ty, ông đã tìm đến nhiều nơi như Quỹ phát triển KH&CN, Quỹ đổi mới KH&CN nhưng đều không tiếp cận được. Cuối cùng, ông đành phải thế chấp mảnh đất của mình để vay vốn ngân hàng. Ông Ngô Võ Kế Thành, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu triển khai, Ban Quản lý Khu Công nghệ cao TP. Hồ Chí Minh chia sẻ, Trung tâm không thể tiếp cận được vốn của Quỹ Phát triển KH&CN TP. Hồ Chí Minh.
Trao đổi với phóng viên Thời báo Tài chính Việt Nam, ông Đỗ Tiến Dũng, Giám đốc Quỹ Phát triển KH&CN quốc gia cho biết, trong năm 2012 Quỹ đã tiếp nhận 4 dự án vay vốn để tiến hành áp dụng thử nghiệm chương trình cho vay. Trong 4 dự án đề nghị vay vốn, có 3 dự án được Quỹ chấp thuận cho vay, trong đó, có 2 dự án được vay vốn với lãi suất 0% và 1 dự án với lãi suất ưu đãi. Tính từ năm 2012 đến nay, Quỹ chưa triển khai cho vay thêm dự án nào.
Theo ông Đỗ Tiến Dũng, có một số khó khăn trong triển khai cho vay đối với các DN KH&CN. Thứ nhất do Quỹ là đơn vị sự nghiệp, không phải là một tổ chức tín dụng, nên Quỹ không có đủ các điều kiện theo quy định (Luật Ngân hàng, Luật Tổ chức tín dụng) để thực hiện các hoạt động tín dụng như cho vay và bảo lãnh vốn vay.
Thứ hai, trên thực tế hiện nay Quỹ chưa ban hành một cách chính thống đối với các quy trình nội bộ để thực hiện, quản lý việc cho vay. Về cơ chế tổ chức, mặc dù chương trình đã được tổ chức triển khai thực hiện, nhưng Quỹ vẫn chưa hình thành được bộ phận/nhóm tín dụng với các thành viên có kinh nghiệm, chuyên môn sâu để đảm đương thực hiện các nhiệm vụ cho vay nguồn vốn từ ngân sách.
Bên cạnh đó, đối tượng vay vốn của Quỹ phần lớn là DN nhỏ và vừa khó đáp ứng được các điều kiện cho vay, khả năng rủi ro là rất lớn. Các DN KH&CN thường không đủ tài sản đảm bảo cho khoản vay mặc dù Quỹ cho phép DN dùng tài sản là máy móc thiết bị, dây chuyền công nghệ làm tài sản thế chấp, đồng thời khả năng xây dựng và chuẩn bị đối với các dự án xin vay vốn cũng chưa tốt nên việc xem xét chấp thuận cho vay đối với các DN thường bị kéo dài.
Cũng với tình trạng tương tự, Quỹ đổi mới KH&CN quốc gia thành lập từ năm 2011, năm 2015 chính thức hoạt động với chức năng chính là cho vay ưu đãi, hỗ trợ lãi suất vay, bảo lãnh để vay vốn hỗ trợ vốn cho các tổ chức, cá nhân và DN thực hiện nghiên cứu, chuyển giao, đổi mới và hoàn thiện công nghệ. Theo chia sẻ của ông Nguyễn Đình Bình, Giám đốc Quỹ, cho đến thời điểm này Quỹ chưa thực hiện cho vay được dự án KH&CN nào.
Nâng cao hiệu quả hoạt động của quỹ KH&CN
Chính phủ vừa ban hành Nghị định 13/2019/NĐ-CP về DN KH&CN, trong đó DN KH&CN sẽ được hưởng nhiều ưu đãi về tín dụng. Cụ thể, DN KH&CN thực hiện các nhiệm vụ KH&CN, ứng dụng kết quả KH&CN, sản xuất, kinh doanh sản phẩm hình thành từ kết quả KH&CN được Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia, Quỹ Phát triển KH&CN của bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương tài trợ, cho vay với lãi suất ưu đãi, hỗ trợ lãi suất vay và bảo lãnh để vay vốn…
Với những quy định của Nghị định 13, có thể thấy vai trò rất quan trọng của các quỹ KH&CN trong việc thẩm định, xem xét để hỗ trợ, cho vay ưu đãi các dự án KH&CN. Tuy nhiên, như đã nói ở trên, các quỹ này hiện nay hoạt động vẫn chưa hiệu quả do vẫn còn vướng về cơ chế. Được biết, hiện nay Bộ Tài chính đang tổng hợp tình hình, hiệu quả hoạt động của các quỹ tài chính ngoài ngân sách để báo cáo Chính phủ, trình Quốc hội xem xét. Theo các chuyên gia, để các quỹ KH&CN phát huy hiệu quả thì nên có cơ chế để các quỹ được hoạt động như quỹ đầu tư mạo hiểm. Nhà nước sẽ chấp nhận có những dự án gặp rủi ro, thất bại, khi đó sẽ giải phóng tư tưởng “giữ tiền” của các cán bộ quản lý quỹ.
Về phía DN, khi được biết Chính phủ ban hành Nghị định 13, ông Phạm Hoàng Thắng rất vui mừng khi Chính phủ ngày càng quan tâm tới DN KH&CN. Ông Thắng mong muốn các cấp, các ngành sẽ có những hướng dẫn cụ thể để DN nhỏ như của ông có thể tiếp cận dễ dàng với những ưu đãi.
Tư Bùi
