Dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh: Tinh giản thủ tục, minh bạch điều kiện kinh doanh

Cải cách đột phá đáp ứng đổi mới mô hình tăng trưởng

Góp ý dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh do Bộ Tài chính xây dựng, ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký kiêm Trưởng Ban Pháp chế VCCI cho rằng, việc sửa đổi toàn diện Luật Đầu tư hiện hành là cần thiết trong bối cảnh phát triển hiện nay đã thay đổi sâu sắc. Những yêu cầu mới về đổi mới mô hình tăng trưởng, chuyển đổi số, ứng phó biến đổi khí hậu, cạnh tranh khu vực và toàn cầu cùng với đòi hỏi từ nhà đầu tư về môi trường minh bạch, hiệu quả, ổn định, có khả năng dự báo cao đặt ra thách thức lớn đối với hệ thống pháp luật.

Ông Đậu Anh Tuấn đánh giá cao sự chủ động của Bộ Tài chính trong quá trình xây dựng luật, đã tinh giản thủ tục ngay từ đầu, giúp cấu trúc luật hợp lý hơn, thay vì bị cắt gọt một cách bị động. Ông Tuấn cũng ghi nhận những nỗ lực của các cơ quan soạn thảo trong bối cảnh phải cân bằng giữa lý tưởng pháp lý và thực tiễn thi hành.

Cụ thể, dự thảo đã cắt giảm đáng kể các ngành, nghề kinh doanh có điều kiện, vốn là rào cản lớn với quyền tự do kinh doanh. Quy định mới cũng đơn giản hóa thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, thu hẹp diện dự án phải thực hiện thủ tục này, đồng thời phân cấp mạnh mẽ thẩm quyền cho địa phương.

Dự thảo còn cho phép nhà đầu tư nước ngoài thành lập doanh nghiệp trước khi có dự án cụ thể, góp phần tạo bình đẳng và minh bạch hơn giữa nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Đặc biệt, quy định mới thay đổi cách tiếp cận ưu đãi đầu tư, hướng tới ngành nghề có giá trị gia tăng cao, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển bền vững. Đồng thời, dự thảo đề xuất cải cách lớn đối với quản lý đầu tư ra nước ngoài, phù hợp thông lệ quốc tế và thực tiễn, theo hướng bỏ Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài để giảm gánh nặng hành chính.

Ông Hoàng Mạnh Phương - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Tài chính phát biểu tại hội thảo góp ý dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh do VCCI và Bộ Tài chính tổ chức ngày 24/9/2025. Ảnh: HẢI ANH

Chia sẻ những điểm mới quan trọng của Luật Đầu tư kinh doanh, ông Hoàng Mạnh Phương - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Tài chính cho hay, dự thảo Luật có 6 chương, 47 điều và 4 phụ lục. Hiện dự thảo đã được trình Chính phủ cho ý kiến và đang trong quá trình hoàn thiện. Dự thảo Luật có nhiều điểm điều chỉnh quan trọng liên quan đến ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, dự án phải chấp thuận chủ trương đầu tư, ưu đãi đầu tư, đầu tư ra nước ngoài… các quy định tại dự thảo dự báo sẽ tác động tới các nhà đầu tư và môi trường kinh doanh Việt Nam nếu được ban hành.

Làm rõ ranh giới thẩm quyền giữa các luật

Bên cạnh điểm tích cực, đại diện VCCI cũng như đại diện các hiệp hội ngành nghề đã chỉ ra những nội dung cần tiếp tục hoàn thiện. Theo cộng đồng doanh nghiệp, cần làm rõ ranh giới thẩm quyền giữa các luật khác nhau, tránh chồng chéo, mâu thuẫn giữa Luật Đầu tư kinh doanh và các luật chuyên ngành. Đây là nguyên nhân chính khiến dự án bị treo, phải thẩm định nhiều lần, gây lãng phí thời gian, chi phí và cơ hội kinh doanh.

Về thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, một số doanh nghiệp cho rằng, quy định này khiến quy trình phức tạp, kéo dài, trong khi các giai đoạn sau đã chịu sự điều chỉnh bởi nhiều luật khác. Câu hỏi đặt ra là có nên tiếp tục duy trì thủ tục này hay không và nếu có, phạm vi, đối tượng áp dụng cần được xác định hợp lý để không tạo thêm gánh nặng cho nhà đầu tư.

Ngoài ra, nhiều ý kiến cũng đề xuất siết chặt cơ chế kiểm soát việc ban hành ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Mặc dù, Luật Đầu tư 2014 và danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện đã tạo ra bước tiến về minh bạch, nhưng gần đây việc bổ sung ngành nghề mới diễn ra khá dễ dàng, đôi khi chỉ dựa trên giải trình chính sách chưa thực sự thuyết phục. Điều này đặt ra thách thức về tính hiệu quả của cơ chế kiểm soát và nguy cơ tái diễn tình trạng tùy nghi trong việc ban hành ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, điều kiện kinh doanh.

Đại diện VCCI khuyến nghị, cần tránh tình trạng ưu đãi theo phong trào hoặc ưu đãi mà không đánh giá được tác động lan tỏa về công nghệ, việc làm, chuyển đổi chuỗi giá trị tại địa phương. Ưu đãi phải trở thành đòn bẩy thực sự, mang lại giá trị gia tăng bền vững cho nền kinh tế.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Anh Tuấn - Chủ tịch Hiệp hội Nhà đầu tư nước ngoài (VAFIE) cho rằng, cần thiết phải khoanh hẹp các dự án thuộc diện chấp thuận chủ trương đầu tư. Theo ông Anh Tuấn đề xuất, chỉ những dự án lớn, có tác động rõ rệt đến môi trường và kinh tế - xã hội mới cần áp dụng thủ tục này. Liên quan đến đầu tư ra nước ngoài, ông Anh Tuấn góp ý, việc cấp giấy chứng nhận đăng ký là cần thiết để nhà đầu tư có cơ sở pháp lý chuyển vốn và thu hồi lợi nhuận.

Để đảm bảo tính khả thi, đại diện doanh nghiệp đề xuất quy định về ưu đãi đầu tư cần thiết kế gắn với hiệu quả thực tế, có điều kiện cụ thể và dễ kiểm chứng, tránh ưu đãi theo phong trào hoặc ưu đãi thiếu đánh giá tác động lan tỏa về công nghệ, việc làm, chuỗi giá trị địa phương. Bên cạnh đó, việc phân cấp, phân quyền phải đi đôi với phân trách nhiệm và cơ chế giám sát rõ ràng. Trao quyền cho địa phương là cần thiết, nhưng phải gắn với năng lực thực thi và trách nhiệm giải trình, tránh tình trạng “mạnh ai nấy làm” gây khó khăn cho nhà đầu tư.