Lãi suất cao của Mỹ làm trầm trọng hơn khủng hoảng nợ ở các nước đang phát triển

Ngân hàng Thế giới cảnh báo một số quốc gia có nợ cao, thu nhập thấp phải đối mặt với "cơn ác mộng" về trái phiếu từ chiến lược lãi suất cao trong thời gian dài hơn. Ảnh: Financial Times

“Cơn ác mộng” trái phiếu từ hiệu ứng lãi suất cao

Sau đợt bán tháo mạnh vào năm ngoái do lãi suất toàn cầu tăng nhanh và đồng Đô la mạnh, trái phiếu bằng ngoại tệ của các thị trường mới nổi đã phải rất vất vả để phục hồi khi các nhà đầu tư đặt cược chi phí đi vay sẽ phải ở mức cao hơn trong thời gian dài hơn. Điều đó khiến tỷ lệ các nước mới nổi và đang phát triển có chi phí vay cao hơn Mỹ hơn 10 điểm phần trăm là 23%.

Ngân hàng Thế giới tính toán, con số này thấp hơn mức dưới 5% vào năm 2019, cho thấy những căng thẳng mà các nền kinh tế này hiện đang phải chịu. Kết quả là, các khoản thanh toán lãi trái phiếu trong ngân sách của chính phủ đã ở mức cao nhất kể từ ít nhất là năm 2010.

Ayhan Kose - Phó kinh tế trưởng của Nhóm Ngân hàng Thế giới, cho biết trong một cuộc phỏng vấn: “Chu kỳ thắt chặt chính sách tiền tệ từng là một “cơn ác mộng” đối với các nước có thu nhập thấp với mức nợ cao. Những thách thức đã được xác định rõ ràng, các nền kinh tế này đang phải đối mặt với việc đảo ngược nghĩa vụ nợ. Chúng tôi cho rằng có một cuộc khủng hoảng nợ thầm lặng đang diễn ra”.

Nỗi đau từ chi phí đi vay cao hơn dự kiến ​​sẽ đặc biệt gay gắt đối với các quốc gia có thu nhập thấp, vì nhiều quốc gia trong số đó đã phải gánh những khoản nợ lớn trong đại dịch Covid-19.

Lợi suất cao hơn có nghĩa là khoản thanh toán lãi lớn hơn cho khối lượng trái phiếu mới phát hành, điều này có thể làm tăng tỷ lệ nợ trên tổng sản phẩm quốc nội nếu chính phủ vay nhiều hơn để trang trải cho các khoản thanh toán đó. Lợi suất trái phiếu di chuyển ngược chiều với giá.

Theo dự báo của IMF, gánh nặng nợ chính phủ trung bình của các thị trường mới nổi và các nước thu nhập trung bình sẽ vượt mức 78% GDP vào năm 2028, so với mức chỉ hơn 53% một thập kỷ trước đó.

Thâm hụt tài chính trầm trọng hơn khi lãi suất tăng cao

Trong khi nhiều nền kinh tế mới nổi lớn nhất đã vượt qua chi phí vay cao hơn tương đối tốt thì các nền kinh tế nhỏ hơn với nền tài chính yếu kém hơn lại gặp khó khăn. Sự gia tăng lợi suất cũng khiến nhiều quốc gia có thu nhập thấp không thể tiếp cận nguồn tài chính quốc tế, đẩy những nước như Ghana và Sri Lanka vào tình trạng vỡ nợ và khiến nhiều quốc gia khác đứng bên bờ vực.

Nếu lãi suất duy trì ở mức cao trong thời gian dài, chi phí đi vay có thể sẽ khiến các nền kinh tế khó phát triển hơn để thoát khỏi căng thẳng nợ nần.

Brad Setser - thành viên cấp cao tại Hội đồng Quan hệ đối ngoại cho biết: “Một nhóm nhỏ các quốc gia mới nổi và đang phát triển yếu hơn “vừa bị loại khỏi thị trường trái phiếu bằng đồng Đô la”. Đó là một môi trường mà chỉ những thị trường mới nổi mạnh hơn mới có đủ khả năng vay bằng Đô la”.

Các nhà phân tích cho biết, nếu lãi suất duy trì ở mức cao trong thời gian dài, chi phí đi vay có thể sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế, khiến các nền kinh tế khó phát triển hơn để thoát khỏi căng thẳng nợ nần. Điều đó đặc biệt đáng lo ngại đối với các quốc gia như Ai Cập và Kenya, những quốc gia đều có trái phiếu đáo hạn vào năm tới và phải đối mặt với viễn cảnh khó khăn khi cố gắng tái cấp vốn với lãi suất cao hơn.

Lucas Martin - chiến lược gia về thu nhập cố định tại Bank of America cho biết: “Chi phí tài chính cao hơn theo thời gian sẽ làm thâm hụt tài chính trầm trọng hơn, vì vậy các quốc gia sẽ cần phải thắt lưng buộc bụng để tránh tỷ lệ nợ tăng lên”.

Lãi suất cao hơn của Mỹ cũng làm giảm khả năng các nền kinh tế mới nổi tự cắt giảm lãi suất ngay cả khi lạm phát trong nước giảm, vì điều này có thể làm suy yếu đồng tiền của các nền kinh tế mới nổi, dẫn đến lạm phát thông qua giá nhập khẩu cao hơn. Một số nền kinh tế mới nổi đã phản ứng nhanh hơn nhiều so với các ngân hàng trung ương phương Tây trước mối đe dọa lạm phát vào năm 2021 và đã bắt đầu cắt giảm lãi suất.

Tuy nhiên, các quốc gia bao gồm Hungary và Chile đã giảm tốc độ cắt giảm lãi suất trong những tháng gần đây, một phần để hỗ trợ đồng nội tệ của họ khi đối mặt với lãi suất cao hơn của Mỹ. Khối lượng trái phiếu bằng ngoại tệ phát hành tại các thị trường mới nổi đã giảm đáng kể trong hai năm qua do chi phí vay tăng cao.

Theo Dealogic, các thị trường mới nổi đã phát hành khoảng 360 tỷ USD trái phiếu bằng ngoại tệ trong năm nay, sau tổng số phát hành 380 tỷ USD vào năm 2022. Con số này chỉ đứng sau đợt phát hành từ 700 tỷ USD đến 800 tỷ USD mỗi năm trong 3 năm trước đó.

Việc phát hành đã bị ảnh hưởng do thiếu nhu cầu, vì các nhà đầu tư ưa chuộng các công ty phát hành có xếp hạng tín dụng cao và nguồn cung suy yếu do nhiều quốc gia có xếp hạng tín dụng thấp mất khả năng tiếp cận thị trường trong thời gian lãi suất của Mỹ tăng nhanh 18 tháng qua.

Paul Greer - nhà quản lý quỹ nợ thị trường mới nổi tại Fidelity cho biết: “Đó là một môi trường như trong sách giáo khoa để các nhà đầu tư tập trung, chuyển vốn sang Mỹ và giảm rủi ro ở các thị trường mới nổi cũng như các loại tài sản khác. Lợi suất cao hơn có nghĩa là việc phát hành sẽ đắt hơn, trừ khi bạn thực sự cần vay, bạn có thể có chiến thuật một chút và chờ đợi lợi suất thấp hơn mới phát hành”./.