M&A Việt Nam trước vận hội mới từ lợi thế địa chính trị

Lợi thế mới

Theo Báo cáo thường niên M&A năm 2025 của McKinsey & Company, bất ổn địa chính trị, các thay đổi trong chính sách thương mại và định hướng của ngân hàng trung ương đang trở thành những yếu tố có sức chi phối mạnh nhất đối với hoạt động đầu tư và M&A toàn cầu. Trong bối cảnh ấy, Việt Nam nổi lên không chỉ là thị trường hơn 100 triệu dân, mà còn có những ưu thế lớn nhờ nền kinh tế ổn định, cùng định hướng hội nhập sâu và vị trí địa chiến lược.

Cùng đó, xu hướng friend-shoring, khi doanh nghiệp toàn cầu chuyển chuỗi cung ứng sang các quốc gia "thân thiện", ưu tiên sự tin cậy và ổn định hơn chỉ là chi phí thấp cũng tạo ra một sự dịch chuyển trong hoạt động M&A. Nếu trước đây, dòng vốn M&A tìm đến các doanh nghiệp Việt Nam khai thác thị trường nội địa, thì nay là câu chuyện mở rộng khu vực, tối ưu chuỗi cung ứng và nâng cao tính bền vững của hoạt động sản xuất.

Các nhà đầu tư trong nước đóng vai trò chính trong thị trường M&A Việt Nam. Ảnh minh họa tư liệu

Thương vụ Kokuyo - Thiên Long là ví dụ. Đầu tháng 12/2025, truyền thông Nhật Bản đồng loạt đưa tin tập đoàn văn phòng phẩm hơn 120 năm tuổi đang lên kế hoạch mua cổ phần chi phối Thiên Long. Kokuyo là một trong những doanh nghiệp Nhật Bản có kinh nghiệm mở rộng thông qua M&A, từng mua HNI Hong Kong Limited năm 2022 để mở rộng sản xuất nội thất sang Trung Quốc đại lục và các thị trường khác. Tuy nhiên, Kokuyo nổi tiếng thận trọng và kỷ luật: mỗi năm họ sàng lọc khoảng 150 thương vụ tiềm năng, nhưng chỉ chọn số rất ít. Việc Thiên Long được chọn cho thấy doanh nghiệp Việt không còn chỉ hấp dẫn vì quy mô thị trường nội địa; quan trọng hơn, họ là “trạm trung chuyển” để Kokuyo mở rộng nhanh vào ASEAN. Thiên Long hiện xuất khẩu sang hơn 70 quốc gia, giữ thị phần nội địa trên 60% ở nhiều phân khúc, và vận hành chuỗi cung ứng sản xuất - phân phối đủ lớn để bổ trợ chiến lược khu vực của tập đoàn Nhật.

Trước đó, Tập đoàn hàng tiêu dùng Indonesia Sari Murni Abadi (SMA), đơn vị sở hữu thương hiệu snack Momogi, cũng hoàn tất thương vụ mua lại CTCP Bibica từ PAN Group. Bibica là một trong những nhà sản xuất bánh kẹo có lịch sử lâu đời tại Việt Nam, sở hữu mạng lưới phân phối hơn 100.000 điểm bán và các nhà máy tại Tây Ninh, Hà Nội.

Tham vọng của hãng snack này là mở rộng dấu ấn quốc tế và củng cố vị thế trên thị trường hàng tiêu dùng nhanh (FMCG) toàn cầu. "Thông qua việc hợp tác với Bibica, chúng tôi tin rằng, sự hiệp lực sẽ cải thiện đáng kể hiệu quả sản xuất và phân phối xuyên biên giới”, ông Servin - Giám đốc Tài chính SMA cho biết. Đồng thời, lãnh đạo SMA cũng dự kiến mở rộng danh mục sản phẩm từ snack sang bánh quy và các loại bánh kẹo khác, tạo cơ hội cho việc tối ưu hóa chuỗi cung ứng và nâng cao năng lực nghiên cứu phát triển.

Một thương vụ khác trong năm 2025 diễn ra trong lĩnh vực bán dẫn. SK Group (Hàn Quốc) đầu tư khoảng 300 triệu USD để sở hữu cổ phần tại ISCVina Manufacturing, nhà sản xuất bán dẫn đặt tại Vĩnh Phúc. Thương vụ diễn ra giai đoạn 2024 - 2025 và nhanh chóng thu hút sự chú ý của giới đầu tư bởi tính chất đặc biệt của ngành bán dẫn. Đây là lĩnh vực mà bài toán an ninh trong chuỗi cung ứng toàn cầu ngày càng trở nên quan trọng.

Sự thay đổi này càng dễ nhận thấy khi đặt cạnh các thương vụ lớn trước đây. Gần một thập kỷ trước, ThaiBev mua Sabeco chủ yếu để sở hữu thương hiệu và thâm nhập thị trường bia nội địa. Tập đoàn SCG sở hữu chi phối nhiều doanh nghiệp sản xuất của Việt Nam như Nhựa Bình Minh, Duy Tân, Prime Group… Thị trường tiêu thụ của một quốc gia có quy mô dân số lớn cùng năng lực sản xuất, nguồn tài nguyên dồi dào là những lợi thế để nhiều doanh nghiệp Việt nằm trong “tầm ngắm M&A". Với các thương vụ mua lại Tập đoàn Thiên Long tới đây hay Bibica, ISCVina…, doanh nghiệp Việt Nam có thêm “điểm cộng” lớn từ lợi thế địa chính trị cùng nền kinh tế vĩ mô ổn định giữa bối cảnh thế giới phân mảnh và nhiều bất định.

Sức hấp dẫn từ nội lực

Trong thương vụ mua lại Tập đoàn Thiên Long dự kiến hoàn tất trong một năm tới, Kokuyo đưa ra ngân sách đầu tư 27,6 tỷ Yên. Con số này hiện cao hơn 25% so với giá trị thị trường của cổ phiếu Thiên Long tại thời điểm ngày 4/12. Nền tảng nội lực của Thiên Long là điều Kokuyo nhấn mạnh.

"Thiên Long là doanh nghiệp dẫn đầu thị trường văn phòng phẩm Việt Nam với thị phần lớn trong mảng dụng cụ viết, năng lực sản xuất - R&D tốt, cùng mạng lưới phân phối rộng khu vực ASEAN. Trước thương vụ, hai bên đã hợp tác OEM từ năm 2025, tạo nền tảng hiểu biết về công nghệ và quy trình sản xuất của nhau", phía Kokuyo cũng nhấn mạnh.

Thiên Long không chỉ là thương hiệu có tiếng trên thương trường mà cũng là doanh nghiệp đã sớm đưa cổ phiếu lên sàn chứng khoán từ năm 2010. Cùng đó, công ty sớm phải tuân thủ và đáp ứng tốt các yêu cầu quản trị, minh bạch thông tin và vận hành bền vững.

Tại Báo cáo phân loại thị trường cho kỳ rà soát tháng 9/2025, FTSE Russell đã quyết định nâng hạng Việt Nam từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi thứ cấp, với ngày hiệu lực dự kiến là thứ Hai ngày 21/9/2026, cùng với đợt rà soát giữa kỳ diễn ra vào tháng 3/2026. Ở giai đoạn mới sau nâng hạng thị trường chứng khoán, bà Vũ Thị Chân Phương - Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho rằng, thị trường đang đứng trước bước ngoặt quan trọng, đòi hỏi mức độ minh bạch cao hơn, chuẩn quản trị công ty chặt chẽ hơn và sự tích hợp sâu các tiêu chuẩn phát triển bền vững.

Yêu cầu những cải cách ngày càng sâu rộng tạo ra sự thay đổi không chỉ diễn ra trong nhóm doanh nghiệp niêm yết. Quá trình đưa doanh nghiệp lên sàn đang được rút ngắn, giúp doanh nghiệp thuận lợi hơn khi thực hiện IPO và niêm yết. Với thêm nhiều “hàng hoá” chất lượng, thị trường chứng khoán Việt Nam trở nên hấp dẫn hơn trong mắt các tập đoàn nước ngoài vốn muốn tìm kiếm doanh nghiệp mục tiêu cho kế hoạch M&A. Khi đó, bên cạnh năng lực sản xuất, kinh doanh, quản trị công ty tốt sẽ là điểm cộng lớn cho các quyết định đầu tư, đối với cả các nhà đầu tư nhỏ lẻ và nhà đầu tư chiến lược.

Từ góc nhìn của bên bán, tham vọng nhận được mức định giá xứng đáng không thể chỉ trông chờ vào thị trường hoặc yếu tố chu kỳ. Một doanh nghiệp Việt muốn trở thành mục tiêu M&A sáng giá, hay đơn giản là được trả giá đúng với tâm huyết của các cổ đông hiện hữu hay nhà sáng lập cũng cần phải chuẩn bị sớm, từ việc củng cố mô hình kinh doanh lõi đến nâng cao chuẩn mực quản trị, xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ minh bạch, tuân thủ chuẩn mực báo cáo và sẵn sàng đáp ứng các yêu cầu thẩm định khắt khe của nhà đầu tư quốc tế.