Tiếp tục phiên họp thứ 49, chiều 26/9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về báo cáo kết quả giám sát chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực”.
Hơn 80% nước thải còn xả thẳng ra môi trường
Nêu ý kiến tại phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh dẫn báo cáo cho biết, hiện mới xử lý được 18% nước thải đô thị, tức là hơn 80% còn xả thẳng ra môi trường gây ô nhiễm. Đây vấn đề xử lý nước thải đô thị là vấn đề lớn, đòi hỏi phải có những dự án “ra tấm, ra món” để cải thiện môi trường cho các đô thị.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh phát biểu tại phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng |
“Ngay tại Hà Nội, sông Tô Lịch, con sông bị ô nhiễm nhiều năm nhưng chưa có dự án đủ tầm để cải tạo lại, trong khi chúng ta đã từng đầu tư nhiều tuyến đường vành đai, hạ tầng chiến lược. Do vậy, tôi đề nghị cân nhắc một dự án thí điểm làm “ra tấm ra món” để cải tạo môi trường cho sông Tô Lịch”, Phó Chủ tịch Quốc hội nêu đề xuất và gợi ý có thể học hỏi kinh nghiệm cải tạo suối Thanh Khê ở thủ đô Seoul của Hàn Quốc.
Bên cạnh đó, Phó chủ tịch Quốc hội lưu ý câu chuyện kinh tế tuần hoàn và rác thải trở thành tài nguyên đầu vào của ngành kinh tế khác không còn là phát hiện mới mà thành thực tế phổ biến ở các nước. Trong khi đó, hiện cả nước mới có 5 nhà máy đốt rác phát điện. Từ thực tế này, bà đề nghị Chính phủ chọn một số thành phố lớn đầu tư các nhà máy xử lý rác hiện đại, không chỉ phát điện mà còn tạo ra các sản phẩm khác từ rác, như vật liệu xây dựng… để tạo bước đột phá, khích lệ, tạo cạnh tranh giữa các địa phương.
Về việc xử lý rác thải, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hoá và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho rằng hiện việc xử lý rác ở các đô thị lớn đã có tiến bộ nhưng vẫn còn bất cập. Cụ thể, như các nhà máy xử lý rác ở Nam Sơn (Hà Nội) hay Đa Phước (TP.HCM) - dù là các cơ sở xử lý rác thải lớn nhưng vẫn gặp khó khăn trong xử lý chất thải rắn. Còn tại nông thôn, biện pháp phổ biến vẫn là gom lại đốt nhưng nếu không có công nghệ đảm bảo thì đốt rác lại gây ô nhiễm.
“Một số địa phương, doanh nghiệp đã đề xuất dự án biến rác thải thành năng lượng, nhưng vấn đề pháp lý và kỹ thuật vẫn còn nhiều vướng mắc. Do đó, cần có chính sách rõ ràng hơn về phân loại rác tại nguồn để giảm áp lực cho khâu xử lý sau”, ông đề xuất.
Cũng theo Chủ nhiệm Ủy ban Văn hoá và Xã hội, báo cáo giám sát cần đưa ra cái nhìn rõ ràng hơn về thực trạng nguồn phát thải tại các đô thị lớn như TP.Hồ Chí Minh, Hà Nội, từ đó đưa ra giải pháp khắc phục.
Cụ thể, cần xác định cụ thể phát thải từ công nghiệp, xây dựng, phương tiện giao thông, bụi mịn và các loại khí thải khác để có giải pháp sát thực tế hơn. Khi nhận diện được nguồn phát thải thì các giải pháp đưa ra mới hiệu quả, ông nhấn mạnh.
 |
| Chủ nhiệm Ủy ban Văn hoá và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng |
Cần rà soát lại các loại thuế, phí, định mức, đơn giá
Giải trình tại phiên họp, Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho hay, thời gian tới, Bộ sẽ tập trung vào bốn nhiệm vụ trọng tâm, gồm: Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý theo hướng đồng bộ, đột phá, mang tầm chiến lược và sát với thực tiễn; đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số và khoa học công nghệ để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về môi trường; thúc đẩy chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng xanh và bền vững, kiên quyết triển khai các giải pháp để kinh tế xanh, kinh tế carbon thấp trở thành động lực quan trọng cho phát triển đất nước.
Và đặc biệt là tập trung chỉ đạo quyết liệt xử lý dứt điểm các “điểm nóng” về môi trường, coi đây là nhiệm vụ cấp bách hàng đầu, đồng thời triển khai thí điểm một số mô hình để nhân rộng, ông Trần Đức Thắng khẳng định.
Cùng tham gia ý kiến, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho biết, Luật Bảo vệ môi trường 2020 được quốc tế đánh giá là “toàn diện và tiến bộ”. Tuy nhiên, dù luật đã quy định nhiều nguyên tắc về các công cụ kinh tế nhưng việc triển khai trên thực tế vẫn còn hạn chế. “Chẳng hạn, thuế môi trường đối với xăng dầu hiện nay chưa phát huy được hiệu quả như một công cụ kinh tế. Cần rà soát lại các loại thuế, phí, định mức, đơn giá để bảo đảm đúng tinh thần của Luật”, Phó Thủ tướng nêu ý kiến.
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà phát biểu tại phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng |
Tương tự, về hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật dù đã ban hành nhiều văn bản nhưng nhiều quy chuẩn, tiêu chuẩn còn thiếu hoặc chưa cập nhật, nhất là trong xử lý chất thải rắn, chất thải y tế và các lĩnh vực khác.
Về đầu tư cho môi trường, theo Phó Thủ tướng, trong luật đã nêu rõ yêu cầu phục hồi môi trường, xử lý ô nhiễm lưu vực sông, làng nghề… nhưng thực tế nguồn lực đầu tư còn rất hạn hẹp, không chỉ ở địa phương mà cả từ Trung ương.
Bên cạnh đó, việc tích hợp yêu cầu môi trường trong chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển, dù được chỉ rõ là “là nguyên tắc quan trọng” nhưng đến nay vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể. Vì vậy, cần làm rõ tiêu chuẩn công nghệ, phương án chuyển đổi, lựa chọn công nghệ tối ưu… để bảo đảm ngay từ khâu chuẩn bị dự án.
Bộ máy và nhân lực thực hiện nhiệm vụ môi trường cũng đang thiếu. Muốn xã hội hóa, huy động doanh nghiệp tham gia thì cần có quy định cụ thể về tiêu chuẩn, số lượng cán bộ và cơ chế kiểm soát.
"Tôi đề nghị báo cáo nên tách bạch rõ phần “đã làm được” và “chưa làm được”, chỉ ra cụ thể từng vấn đề, văn bản, đơn vị chịu trách nhiệm. Từ đó nêu các kiến nghị, giải pháp cấp bách để triển khai ngay sau đợt giám sát này, trước hết là khắc phục ô nhiễm và bảo đảm thực hiện đúng tinh thần Luật Bảo vệ môi trường. Đồng thời phải rà soát, điều chỉnh các luật liên quan đến công cụ kinh tế, phí, đầu tư… để đồng bộ với Luật Bảo vệ môi trường”, Phó Thủ tướng nói.
