"Chìa khóa" mở lối cho nguồn vốn trái phiếu hạ tầng

Khơi thông vốn dài hạn cho phát triển hạ tầng

Trong bối cảnh nhu cầu đầu tư hạ tầng tại Việt Nam ngày càng lớn, việc phát triển thị trường trái phiếu hạ tầng hiệu quả và bền vững đang trở thành yêu cầu cấp thiết. Đây không chỉ là vấn đề của riêng một nhóm chủ thể, mà là bài toán tổng thể, đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ từ chính quyền địa phương, các cơ quan quản lý trung ương cho tới nhà đầu tư và các đơn vị phát hành. Tính khả thi và sức hấp dẫn của trái phiếu hạ tầng vì thế phụ thuộc vào nhiều yếu tố, từ khung pháp lý, năng lực quản trị của chủ đầu tư đến niềm tin của thị trường đối với các cơ chế bảo lãnh và phân bổ vốn.

Cần bổ sung cơ chế cho phép ngân hàng thương mại làm đại lý quản lý tài sản bảo đảm cho các đợt phát hành. Ảnh tư liệu

Trao đổi với phóng viên, ông Trần Tuấn Anh - Giám đốc Khối Ngân hàng và Đầu tư, Công ty Chứng khoán Mirae Asset (Việt Nam) cho biết, trước hết, vai trò của chính quyền địa phương giữ tính nền tảng trong việc kiến tạo môi trường thuận lợi cho các dự án hạ tầng. Từ thủ tục cấp phép, giao đất cho đến nghiệm thu công trình, sự minh bạch và nhanh chóng trong xử lý sẽ giúp giảm thiểu chi phí phát sinh, tránh những chậm trễ không cần thiết.

Bên cạnh đó, các hợp đồng dịch vụ công như cấp nước, xử lý rác thải cần được xây dựng, bao gồm điều khoản chia sẻ rủi ro hợp lý với nhà đầu tư. Khi những điều kiện này được bảo đảm, phương án vay vốn hoặc phát hành trái phiếu hạ tầng sẽ có tính khả thi cao hơn, đồng thời dễ dàng tiếp cận nguồn vốn từ các tổ chức tài chính.

Ở phía các chủ đầu tư, năng lực tài chính được coi là yếu tố tiên quyết. Việc chuẩn bị đủ phần vốn góp đối ứng thường chiếm 20 - 30% tổng vốn đầu tư, thể hiện sự cam kết và sức mạnh nội lực của doanh nghiệp. Không chỉ vậy, lựa chọn tổng thầu EPC có kinh nghiệm, công nghệ và năng lực đã được kiểm chứng cũng mang ý nghĩa sống còn, quyết định chất lượng và tiến độ dự án. Đây chính là nền tảng để trái phiếu phát hành có sức hấp dẫn và tạo dựng niềm tin với nhà đầu tư.

Một khía cạnh quan trọng khác là sự tham gia của đơn vị bảo lãnh tín dụng, được coi như “tấm khiên” bảo vệ nhà đầu tư trong những giai đoạn rủi ro cao nhất của dự án (từ khi bắt đầu xây dựng cho tới 2 năm đầu vận hành). Sự hiện diện của bảo lãnh trong giai đoạn này không chỉ giảm thiểu rủi ro tài chính, mà còn gia tăng mức độ an toàn cho dòng vốn, giúp các nhà đầu tư mạnh dạn phân bổ vốn và củng cố khả năng thành công của đợt phát hành.

Về phía cơ quan quản lý trung ương, theo ông Tuấn Anh, việc kiến tạo hành lang pháp lý chuyên biệt cho trái phiếu công trình là yêu cầu không thể thiếu. Các quy định hiện hành về trái phiếu doanh nghiệp, chẳng hạn giới hạn dư nợ không vượt quá 5 lần vốn chủ sở hữu, chưa thực sự phù hợp với mô hình các công ty dự án, thường có vốn chủ sở hữu ban đầu thấp. Bởi vậy, cần sớm xây dựng khung pháp lý riêng, vừa bảo đảm nguyên tắc an toàn hệ thống, vừa mở ra dư địa phát triển cho các công cụ huy động vốn hạ tầng.

“Ngoài ra, cần bổ sung cơ chế cho phép ngân hàng thương mại làm đại lý quản lý tài sản bảo đảm cho các đợt phát hành, qua đó nâng cao mức độ minh bạch và an toàn. Xa hơn, với các dự án lớn, việc nghiên cứu cho phép phát hành trái phiếu bằng USD tại các trung tâm tài chính quốc tế có thể mở ra kênh huy động vốn đa dạng, thu hút sự tham gia của các nhà đầu tư nước ngoài” - ông Tuấn Anh nhấn mạnh.

Niềm tin là chìa khóa của dòng vốn

Dưới góc nhìn của ông Nguyễn Đức Hải - Giám đốc Khối Đầu tư công cụ có thu nhập cố định của Manulife Investment Management, để thị trường vận hành hiệu quả, cần có sự cân bằng giữa rủi ro và lợi nhuận. Thực tế, nền kinh tế Việt Nam đang phát triển với tốc độ rất nhanh, từ khung thể chế, pháp lý đến hành vi của doanh nghiệp và nhà đầu tư đều thay đổi liên tục. Trong bối cảnh đó, không ít nhà phát triển dự án chịu áp lực tiến độ, dẫn tới việc rút ngắn quy trình hoặc bỏ qua một số thủ tục, từ đó gia tăng rủi ro. Đây chính là điểm cần được kiểm soát chặt chẽ nếu muốn trái phiếu hạ tầng trở thành công cụ huy động vốn dài hạn một cách bền vững.

Với các nhà đầu tư quốc tế, hệ thống pháp lý và môi trường kinh doanh tại Việt Nam vẫn còn nhiều mới mẻ, thậm chí khác biệt so với chuẩn mực quốc tế. Điều này khiến mức độ rủi ro được đánh giá cao hơn và tạo ra tâm lý dè dặt. Bởi vậy, việc tăng cường các cơ chế minh bạch, giải thích rõ ràng các quy định, đồng thời có sự hỗ trợ của những tổ chức am hiểu thị trường trong nước sẽ là chìa khóa để thu hút dòng vốn ngoại. Khi nhà đầu tư có đủ niềm tin, sự tham gia của họ không chỉ mang đến nguồn vốn dồi dào, mà còn góp phần nâng cao chuẩn mực vận hành chung cho toàn thị trường.

Nhìn chung, việc phát triển trái phiếu hạ tầng tại Việt Nam là bài toán tổng hợp nhiều chiều, đòi hỏi sự phối hợp từ cơ quan quản lý, chính quyền địa phương, chủ đầu tư, tổ chức bảo lãnh và nhà đầu tư. Khi những mảnh ghép này được kết nối, trái phiếu hạ tầng sẽ trở thành công cụ huy động vốn hiệu quả, vừa đáp ứng nhu cầu đầu tư hạ tầng ngày càng lớn, vừa mở ra cơ hội phát triển bền vững cho thị trường vốn Việt Nam trong giai đoạn tới.