Doanh nghiệp Việt đối mặt thách thức năng lượng tái tạo

Thách thức pháp lý và áp lực kinh doanh

Ngành năng lượng tái tạo tại Việt Nam đang đứng trước ngã rẽ quan trọng, khi các doanh nghiệp phải đối mặt với nhiều thách thức lớn từ khung pháp lý chưa hoàn thiện, áp lực tài chính và yêu cầu quốc tế về phát triển bền vững.

Còn nhiều thách thức cản bước doanh nghiệp Việt nam trong ngành năng lượng tái tạo. Ảnh minh hoạ,

Ông Phạm Đăng An, Phó Tổng Giám đốc Vũ Phong Energy Group chỉ ra 3 thách thức lớn. Thứ nhất, hệ thống truyền tải đang khó khăn về hạ tầng kỹ thuật, dẫn đến việc phát triển năng lượng tái tạo chưa đồng đều và tối ưu giữa các vùng miền.

Thứ hai, các dự án năng lượng tái tạo lớn phải đối mặt khung pháp lý còn chậm triển khai. Dù đã có quy định và nghị định cởi mở, nhưng các hướng dẫn thực thi chi tiết vẫn chưa được ban hành kịp thời, khiến doanh nghiệp phải chờ đợi, trong khi thời gian là nguồn tài nguyên quan trọng để tối ưu hoá hiệu quả kinh doanh.

Thứ ba, cần phát triển đồng thời năng lượng tái tạo và năng lượng cơ sở nền, vì điện mặt trời và điện gió có tính không ổn định, phụ thuộc lớn vào thời tiết.

Ông Châu Việt Bắc, Phó Giám đốc Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) - Chi nhánh tại TP. Hồ Chí Minh bổ sung, trong năm 2023 và 2024, các tranh chấp có yếu tố năng lượng có xu hướng gia tăng. Trong đó, đặc trưng của các tranh chấp này là tính chất phức tạp, đòi hỏi hàm lượng chuyên môn công nghệ, kỹ thuật cao, với sự tham gia của nhiều bên trong và ngoài nước.

“Sự tăng nhanh trong số lượng tranh chấp về năng lượng bắt nguồn từ sự quan tâm ngày càng lớn của cộng đồng doanh nghiệp đối với lĩnh vực này cùng với đó là việc thí điểm nhiều mô hình đầu tư, kinh doanh mới. Tuy nhiên, rào cản về hạ tầng kỹ thuật và sự chưa hoàn thiện của khung pháp lý vẫn lại đang là thách thức lớn, khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong quá trình tiếp cận và vận hành dự án”

- ông Bắc nói.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng đây cũng là cơ hội để doanh nghiệp linh hoạt chuyển đổi, sáng tạo trong triển khai các mô hình kinh doanh, tận dụng xu hướng phát triển bền vững để tăng cường năng lực cạnh tranh và giá trị trong dài hạn.

Giải pháp chiến lược để tối ưu hoá nguồn lực

Để vượt qua các thách thức, ông Théo Millet, Cố vấn Cấp cao của TWL Law Group, cho rằng cơ chế DPPA đang mở ra triển vọng lớn. Việc Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị định 57/2025/NĐ-CP không chỉ tạo hành lang pháp lý cho mô hình này, mà còn phản ánh xu hướng thị trường dịch chuyển sang cơ chế mua bán điện linh hoạt, phi tập trung, đáp ứng yêu cầu minh bạch và thân thiện môi trường từ phía các nhà tiêu thụ điện, đặc biệt là khối doanh nghiệp FDI. DPPA không chỉ hỗ trợ doanh nghiệp đáp ứng tiêu chuẩn bền vững mà còn mở ra cơ hội tham gia thị trường tín chỉ carbon, tạo nguồn thu bổ sung.

Còn theo TS. LS. Nguyễn Quốc Vinh, Luật sư sáng lập Công ty Luật TNHH Scientia nhấn mạnh: “Thông qua M&A, doanh nghiệp có thể tận dụng sự am hiểu địa phương kết hợp với vốn và công nghệ quốc tế, nhờ đó giúp nhà đầu tư nước ngoài vượt qua rào cản giai đoạn đầu như thủ tục về đất đai hay giấy phép dự án,… để tối ưu hóa nguồn lực và đẩy nhanh tiến độ thực hiện. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, việc thẩm định xã hội cần được đặt ngang hàng với thẩm định tài chính và pháp lý.”

Ông Nguyễn Phan Dũng Nhân, Trưởng phòng Pháp chế Công ty Cổ phần BCG Energy, chia sẻ thêm, việc liên doanh với các nhà đầu tư quốc tế là phương pháp chiến lược để thu hút nguồn vốn lớn, công nghệ và chuyên môn sâu.

Theo ước tính, Việt Nam cần khoảng 135 tỷ USD đầu tư để đạt mục tiêu năng lượng. Để đáp ứng nhu cầu vốn này, việc huy động đầu tư quốc tế là yếu tố quan trọng, trong đó, mô hình liên doanh là phương tiện hiệu quả.

Ông Nhân đề xuất cần phân định rõ vai trò giữa các bên: nhà đầu tư trong nước tận dụng hiểu biết về pháp lý và chính sách địa phương, trong khi nhà đầu tư nước ngoài mang lại vốn và chuyên môn quản lý.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Tuấn Phát, Giám đốc Pháp chế, Tuân thủ và Quan hệ Chính phủ, Asia Clean Capital Việt Nam, cảnh báo: “Liên doanh chỉ có thể vận hành bền vững khi các bên tham gia chia sẻ lợi ích và phân bổ rủi ro một cách minh bạch, công bằng. Các dự án năng lượng có quy mô lớn, gắn liền với khung chính sách nhà nước nên luôn tiềm ẩn rủi ro pháp lý, đặc biệt là từ sự thay đổi chính sách".

Tại hội nghị, các chuyên gia đưa ra các giải pháp như cơ chế DPPA, M&A và liên doanh, chuyển đổi xanh giúp doanh nghiệp vượt qua thách thức. Ảnh: Lạc Nguyên.

Về chuyển đổi xanh, ông An cho biết, cần áp dụng tiêu chuẩn quốc tế nhưng phù hợp với điều kiện Việt Nam, coi chuyển đổi xanh là chiến lược dài hạn, không chỉ là truyền thông. Điện là công trình nền tảng, đòi hỏi sự vận hành ổn định và chất lượng cao, nên doanh nghiệp cần hợp tác với các đơn vị chuyên môn thay vì tự đào tạo nội bộ. Ngoài ra, mô hình equipment leasing giúp doanh nghiệp vượt qua rào cản về chi phí đầu tư ban đầu lớn, phù hợp với chủ trương tự sản xuất, tự tiêu thụ điện mặt trời.