Khẩu vị mới của "cá mập"

“Cá mập” trở lại

Đầu năm 2025, thị trường M&A tại Việt Nam trở nên sôi động khi liên tiếp xuất hiện 2 thương vụ lớn trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI) liên quan đến Tập đoàn Vingroup. Ấn tượng nhất là việc Qualcomm - “ông lớn” ngành chip của Mỹ mua 65% Công ty Ứng dụng và Nghiên cứu trí tuệ nhân tạo MovianAI, trước đây là bộ phận AI tạo sinh thuộc VinAI.

Thương vụ mang lại cho Vingroup khoản lãi 1.765 tỷ đồng, đồng thời đánh dấu một trong những giao dịch lớn nhất tại Việt Nam trong lĩnh vực công nghệ AI tạo sinh. Điều gây chú ý không chỉ là con số lợi nhuận, mà còn nằm ở giá trị chiến lược mà MovianAI mang lại cho Qualcomm.

Đại diện tập đoàn cho biết, Qualcomm đã nghiên cứu, phân tích thị trường Việt Nam trong thời gian dài và mong muốn xây dựng một trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D) công nghệ AI lớn tại Việt Nam, chỉ sau 2 trung tâm đang đặt ở Ấn Độ và Ireland.

Ảnh minh họa

Trước đó, cuối năm 2024, một thương vụ đình đám khác là Nvidia mua lại VinBrain, đơn vị chuyên về AI và khoa học dữ liệu của Vingroup. Startup được CEO Nvidia kỳ vọng có thể giúp Nvidia có điểm khởi đầu cho “một trung tâm thiết kế tương lai lớn”.

Dòng vốn M&A đang nóng trở lại sau giai đoạn trầm lắng, nhưng “khẩu vị” có nhiều điểm khác so với trước đây. Không ít tập đoàn và quỹ đầu tư quốc tế chủ động tìm kiếm doanh nghiệp trong các lĩnh vực công nghệ mới, các doanh nghiệp sở hữu công nghệ lõi, năng lực R&D và mô hình kinh doanh đáp ứng tiêu chuẩn phát triển bền vững chú trọng yếu tố môi trường - xã hội - quản trị (ESG).

Không chỉ các tập đoàn đa quốc gia, dòng vốn từ quỹ đầu tư tư nhân (PE) và các định chế tài chính cũng đang đổ mạnh vào các công ty trong ngành công nghệ mới. Techcoop, startup công nghệ nông nghiệp, đã huy động 70 triệu USD sau vòng Series A (bao gồm 28 triệu USD vốn cổ phần và 42 triệu USD vốn vay), đánh dấu thương vụ Series A lớn nhất trong mảng công nghệ nông nghiệp (agritech) tại Việt Nam. Nền tảng AI Hay Việt Nam cũng huy động 10 triệu USD trong vòng Series A do Argor Capital dẫn dắt, nâng tổng vốn huy động lên hơn 18 triệu USD.

Trong khi đó, OKXE Vietnam, nền tảng thương mại điện tử xe máy, huy động 14,5 triệu USD từ Kwangju Bank, JB Financial Group và The Invention Lab, ghi nhận nhu cầu tăng về thị trường xe hai bánh tại Việt Nam trong bối cảnh thay đổi hành vi tiêu dùng. Trong xu hướng giao thông xanh, Dat Bike, startup xe máy điện “Made in Vietnam”, cũng gọi vốn thành công 22 triệu USD trong vòng Series B, nâng tổng vốn lên 47 triệu USD.

Ở lĩnh vực năng lượng tái tạo, nhiều nhà máy thủy điện, điện gió, điện mặt trời đã “sang tay” chủ mới thông qua thương vụ M&A. Cuối tháng 10/2025, Tập đoàn Sumitomo (Nhật Bản) hoàn tất thương vụ mua lại 49% cổ phần của Công ty cổ phần Tư vấn và Phát triển điện Cửu Long (MEE JSC) từ GreenSpark Group. MEE JSC sở hữu cụm thủy điện Đăk Di 1 và 2 tại Nam Trà My (Quảng Nam cũ) với tổng công suất 48 MW, đi vào vận hành từ năm 2022 và đã ký hợp đồng mua bán điện 20 năm với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN).

Cùng tháng, nhà đầu tư từ Singapore Levanta Holding Pte. Ltd. cũng mua tới 80% cổ phần HBRE Gia Lai Wind Power JSC từ Super Energy Group và Super Wind Energy. Giá trị thương vụ lên tới 33,1 triệu USD. Verdant Energy Pte. Ltd. đã hoàn tất thương vụ mua lại danh mục điện mặt trời mái nhà với tổng công suất 11 MW tại Việt Nam, gồm hệ thống lắp đặt trên 10 trung tâm thương mại. Các dự án dự kiến tạo ra hơn 11.700 MWh hàng năm.

Sức hấp dẫn từ xanh và số

Xu hướng tái định vị khẩu vị đầu tư này không phải ngẫu nhiên. Bước sang giai đoạn kinh tế bất định, rủi ro địa chính trị, rủi ro biến đổi khí hậu gia tăng và áp lực tuân thủ ESG toàn cầu siết chặt, chiến lược của các tập đoàn đa quốc gia lẫn tiêu chí thẩm định của các quỹ đầu tư đều thay đổi.

Từ góc độ chính sách, cơ chế Điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU, Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) của Mỹ đưa ra ưu đãi với năng lượng sạch, hay các yêu cầu bắt buộc về minh bạch phát thải tại nhiều thị trường lớn đã tạo thành “vòng kim cô” đối với các ngành có mức phát thải cao. Chi phí tuân thủ môi trường vì vậy có thể làm giảm đáng kể giá trị của doanh nghiệp, nếu không đáp ứng được tiêu chuẩn phát thải mới.

Tác động của những chính sách trên đối với doanh nghiệp không còn “nằm trên giấy”. Đơn cử, trong lĩnh vực may mặc, việc thực thi ESG đã trở thành yêu cầu quan trọng khi bước ra sân chơi toàn cầu. Tại Việt Nam, Tổng Công ty May 10 từng nhận yêu cầu rất cụ thể từ đối tác quốc tế về việc cần có tối thiểu 20% năng lượng tái tạo trong vận hành. “Cú hích” đó khiến May 10 phải triển khai nhanh hệ thống điện mặt trời áp mái và đến nay đã lắp đặt tại 13 nhà máy.

Có thể thấy, doanh nghiệp không đáp ứng tiêu chuẩn xanh sẽ bị loại khỏi cuộc chơi. ESG đang chuyển từ “điểm cộng” sang “chuẩn mực bắt buộc” trong thương mại và đầu tư. Đối với nhà đầu tư, ESG không còn là yếu tố đánh giá bổ sung, mà trở thành tiêu chí sàng lọc. Những doanh nghiệp đã đi trước một bước trong chuyển đổi xanh hoặc nằm trong ngành “xanh” đang trở thành mục tiêu M&A hấp dẫn hơn hẳn.

Trong khi tài sản truyền thống, nhất là năng lượng hóa thạch, sản xuất cũ... ngày càng chịu rủi ro chính sách và những thay đổi của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, các ngành xanh và công nghệ mới đang được ưu tiên trong chiến lược phát triển của nhiều quốc gia. Tại Việt Nam, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo đã chính thức mở đường khi có điều khoản về thị trường giao dịch chứng khoán chuyên biệt cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo.

Theo ông Lê Phạm Minh Đức - Giám đốc cấp cao Khối Ngân hàng Đầu tư, Công ty Chứng khoán Thiên Việt (TVS), trong 3 - 5 năm tới, các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo hoàn toàn có thể trở thành mục tiêu hấp dẫn và đáng chú ý cho hoạt động ngân hàng đầu tư với những yếu tố nền tảng đang hội tụ để xu hướng này trở nên rõ rệt hơn.

Các khung pháp lý mới như Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo cùng các chính sách ưu đãi cho năng lượng tái tạo cũng sẽ định hình dòng vốn M&A tương lai, tăng sức hấp dẫn của các mục tiêu thuộc ngành “xanh” và công nghệ mới đối với nhà đầu tư chiến lược lẫn quỹ đầu tư tư nhân.