Nâng cao hiệu quả dự trữ, giảm áp lực ngân sách

Đưa dự trữ trở thành công cụ điều tiết thị trường

Thảo luận về dự thảo Luật Dự trữ quốc gia (sửa đổi) ngày 26/11, các đại biểu Quốc hội nhất trí về sự cần thiết sửa đổi luật để thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng, đặc biệt là chủ trương dự trữ quốc gia không chỉ phục vụ mục tiêu cứu trợ trong tình huống khẩn cấp, mà thực sự trở thành dự trữ chiến lược, là công cụ điều tiết thị trường để đảm bảo kinh tế vận hành ổn định, hiệu quả.

Theo các đại biểu, việc sửa đổi luật đáp ứng yêu cầu về sắp xếp, tổ chức bộ máy, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, khắc phục các bất cập của luật hiện hành.

Cơ chế phân cấp cho từng bộ ngành và UBND cấp tỉnh đã giúp việc xuất hàng cứu trợ diễn ra rất nhanh chóng, kịp thời. Ảnh: Đức Thanh

Bên cạnh đó, các đại biểu cũng đóng góp thêm nhiều ý kiến cụ thể, như phạm vi sửa đổi luật, rà soát thêm về chính sách dự trữ chiến lược, nguồn hình thành, cân đối ngân sách cho dự trữ, phân loại dự trữ, danh mục dự trữ chiến lược...

Nhiều đại biểu tham gia ý kiến về thẩm quyền, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân đối với dự trữ quốc gia, chính sách để huy động các tổ chức, doanh nghiệp tham gia dự trữ quốc gia, dự trữ chiến lược, quy định về phụ cấp thâm niên nghề trong lĩnh vực này.

Thống nhất cao với quy định trong dự thảo Luật Dự trữ quốc gia (sửa đổi) về tăng cường phân cấp, phân quyền cho các bộ, ngành, địa phương trong quản lý hàng dự trữ quốc gia, đặc biệt là thẩm quyền quyết định nhập, xuất hàng, đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) cho rằng, những quy định này rành mạch, cụ thể, giúp xác định rõ trách nhiệm của Bộ Tài chính và của từng bộ, ngành chuyên môn, nâng cao tính chủ động và trách nhiệm.

Dẫn ví dụ thực tiễn từ đợt lũ lụt tại miền Trung thời gian vừa qua, khi cơ chế phân cấp cho từng bộ ngành và UBND cấp tỉnh đã giúp việc xuất hàng cứu trợ diễn ra rất nhanh chóng, kịp thời, đại biểu Phạm Văn Hòa nhấn mạnh, đây là minh chứng rõ rệt cho sự cần thiết của phân quyền mạnh mẽ trong lĩnh vực này.

Quan tâm đến việc thúc đẩy xã hội hóa hoạt động dự trữ, đại biểu Hà Sỹ Đồng (đoàn Quảng Trị) đề nghị có cơ chế thu hút doanh nghiệp tham gia hoạt động dự trữ, giảm gánh nặng cho ngân sách. Theo đó, đại biểu kiến nghị bổ sung chính sách ưu đãi về tín dụng, khấu trừ chi phí cho doanh nghiệp tham gia dự trữ; nghiên cứu thí điểm mô hình dự trữ quay vòng để giảm chi phí bảo quản và tăng tính linh hoạt khi điều tiết thị trường.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng nêu thực tế vừa qua cho thấy có sự thiếu hụt về tàu, xuồng cứu nạn, xe lội nước, ca nô và phương tiện vận chuyển y tế. Do đó, đại biểu đề nghị bổ sung điều khoản về phương tiện dự trữ quốc gia đặc chủng phục vụ cứu hộ, cứu nạn trong thiên tai. Trong đó, nêu rõ tiêu chuẩn kỹ thuật, cơ chế bảo dưỡng, luân chuyển và thẩm quyền điều động trong tình huống khẩn cấp.

Phân cấp, phân quyền giúp nâng cao hiệu quả công tác dự trữ

Thay mặt cơ quan soạn thảo, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã phát biểu giải trình, làm rõ các vấn đề đại biểu quan tâm.

Về hoạt động dự trữ quốc gia truyền thống, Bộ trưởng cho biết, Bộ Tài chính đã thực hiện rà soát, điều chỉnh bổ sung luật hiện hành cho phù hợp với tình hình thực tế; tăng cường phân cấp, phân quyền, cắt giảm mạnh mẽ các thủ tục hành chính không cần thiết, đảm bảo thống nhất với các luật đã được Quốc hội thông qua và tạo điều kiện thuận lợi tối đa trong quá trình thực hiện.

Bộ trưởng chia sẻ, vừa qua, tình hình thiên tai lũ lụt diễn ra nặng nề ở nhiều địa phương, đặc biệt là khu vực miền Trung. Trong bối cảnh đó, công tác phân bổ, xuất cấp hàng hóa dự trữ được tiến hành rất kịp thời, khẩn trương.

“Luật ban hành nhưng thực tế diễn biến rất phức tạp và không có điều khoản nào của luật có thể bao quát được hết. Thực tế là chúng tôi đã thực hiện việc xuất cấp và phối hợp với địa phương triển khai ngay khi địa phương có nhu cầu. Các quy trình thủ tục được làm sau” - Bộ trưởng chia sẻ và cũng nhấn mạnh, công tác hậu kiểm sau đó được làm rất tốt.

Đối với xã hội hóa hoạt động dự trữ quốc gia, Bộ trưởng cho hay, dự thảo có bước tiến quan trọng trong thúc đẩy xã hội hóa hoạt động dự trữ quốc gia, góp phần đa dạng hóa nguồn lực và nâng cao tính linh hoạt, giảm bớt gánh nặng cho ngân sách nhà nước.

Chính phủ đề xuất, ngoài việc được đầu tư từ ngân sách nhà nước, thì việc mua hàng dự trữ chiến lược có thể thực hiện từ nguồn ngoài ngân sách, theo cơ chế thỏa thuận, tự nguyện, hợp đồng do Chính phủ quy định và theo quy định của pháp luật khác có liên quan. Hàng dự trữ chiến lược để tại các đơn vị, doanh nghiệp từ nguồn hợp pháp của đơn vị, doanh nghiệp được Nhà nước hỗ trợ các khoản chi phí về quản lý, bảo quản, thuế, lãi suất và các khoản hỗ trợ khác theo quy định của pháp luật..

Về dự trữ chiến lược, theo Bộ trưởng, đây là vấn đề rất mới và khó, tác động đến nhiều chính sách pháp luật, chiến lược ngành, lĩnh vực đã được ban hành và đến nhiều bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp. Do vậy, dự thảo Luật quy định những nguyên tắc cơ bản phân định cơ chế quản lý, sử dụng hàng dự trữ chiến lược để giao cơ quan chuyên trách quản lý thực hiện. Việc này bảo đảm nguyên tắc: luật chỉ quy định những nội dung thuộc thẩm quyền của Quốc hội và giao Chính phủ quy định chi tiết từng thời kỳ cho phù hợp với thực tiễn.

Kết luận số 115-KL/TW ngày 16/1/2025 của Bộ Chính trị và Thông báo số 342-TB/VPTW về ý kiến của Tổng Bí thư đã nêu rõ, phải mở rộng phạm vi và tăng cường năng lực của dự trữ quốc gia, “không yêu cầu chuyển dự trữ quốc gia thành dự trữ chiến lược, không bổ sung hoặc thực hiện song song với dự trữ quốc gia”.

Do vậy, hiện dự thảo đã giải thích về hàng dự trữ quốc gia, trong đó hàng dự trữ chiến lược bao quát cả hàng dự trữ quốc gia và đã quy định một số mặt hàng để thực hiện mục tiêu dự trữ chiến lược khác. Nội dung này đã được quy định cụ thể tại Điều 7 Chương 4 và Chương 5 của dự thảo luật.

Đối với tiêu chí, định lượng hàng dự trữ quốc gia và hàng dự trữ chiến lược, tại dự thảo luật đã xác định tiêu chí hàng dự trữ chiến lược bao gồm mục tiêu phục vụ an ninh quốc phòng và là công cụ điều tiết thị trường. Do vậy, dự thảo quy định các tiêu chí để Chính phủ hướng dẫn cụ thể, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững.

Theo đại diện cơ quan soạn thảo, việc quy định ngay trong luật các mặt hàng, tiêu chí định lượng quá cụ thể và phân loại dự trữ quốc gia sẽ khiến khó linh hoạt trong quá trình tổ chức thực hiện, nhất là khi cần điều chỉnh hay bổ sung danh mục.