Thuế quan “nóng”, xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ vẫn tăng 28%

Bộ phận Nghiên cứu Đầu tư Toàn cầu HSBC vừa phát hành báo cáo “Vietnam at a glance - Tác động trớ trêu của thuế quan”, với nội dung chính tập trung phân tích về tác động của chính sách thuế quan Mỹ đối với nền kinh tế Việt Nam.

Xuất khẩu của Việt Nam tăng trưởng nhanh

Theo báo cáo, cơn bão thuế quan đã gây chấn động thị trường khi Việt Nam phải đối mặt với mức thuế 46% từ phía Mỹ hồi tháng 4. Tuy nhiên, sau nhiều vòng đàm phán, Việt Nam hiện đang nằm cùng nhóm thuế 19 - 20% giống như các thị trường mới nổi khác trong ASEAN.

Qua theo dõi và phân tích số liệu, chuyên gia của HSBC đánh giá, tác động của thuế quan đối với nền kinh tế Việt Nam dường như nhẹ hơn so với những quan ngại ban đầu.

Tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam thậm chí còn nhanh hơn, bình quân năm 2025 (tới hiện tại) đạt mức 28% so với cùng kỳ năm trước. Mặc dù mức tăng này đạt được một phần nhờ hoạt động đẩy nhanh đơn hàng đặt trước, đặc biệt là trong quý II khi các doanh nghiệp xuất khẩu đổ xô xuất khẩu hàng hóa, nhưng tác động của xu hướng này chưa giảm nhanh như dự đoán ban đầu.

Trong khi hầu hết các nước trong khu vực đều ghi nhận ​​sự tiết chế đáng kể trong hoạt động xuất khẩu sang Mỹ, thì tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam vẫn duy trì ở mức gần 30% so với cùng kỳ năm trước tính theo trung bình động 3 tháng. Thái Lan cũng là quốc gia bất ngờ tương đối bền bỉ trong việc xuất khẩu sang Mỹ.

Giữa bối cảnh thuế quan do Mỹ áp đặt, các nhà hoạch định chính sách ASEAN đã nỗ lực đẩy nhanh các hiệp định thương mại tự do nhằm tìm kiếm các cơ hội thương mại đa dạng hơn ở những thị trường khác. Tuy nhiên, đây là một bài toán giữa lợi ích dài hạn và thiệt hại ngắn hạn, vì Mỹ là một thị trường xuất khẩu trọng yếu khó có thể bỏ qua trong ngắn hạn.

Đặc biệt, Việt Nam phụ thuộc nhiều vào Mỹ với vai trò là thị trường tiêu dùng cuối cùng. Hiện nay, mức độ phụ thuộc thậm chí còn cao hơn, khi 32% hàng xuất khẩu của Việt Nam được xuất sang Mỹ. Mỹ cũng luôn là nguồn đóng góp chủ yếu cho thặng dư thương mại của Việt Nam.

Điều này đặt ra câu hỏi, tại sao xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ lại mạnh mẽ hơn các quốc gia trong khu vực? Nhìn vào cơ cấu hàng hoá, có thể thấy, vào năm 2013, tỷ trọng sản phẩm điện tử xuất khẩu sang Mỹ chỉ chiếm 13%; còn 60% là dệt may, giày dép và sản phẩm đồ chơi.

Nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị công nghệ

Tuy nhiên, xu hướng đã thay đổi khá nhanh khi xuất khẩu điện tử tăng trưởng theo cấp số nhân. Từ đầu năm 2025, nhóm hàng điện tử đã vượt nhóm hàng công nghiệp sản xuất nhẹ để trở thành mặt hàng xuất khẩu hàng đầu sang thị trường Mỹ.

Điều này cho thấy nỗ lực của Việt Nam trong việc nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị công nghệ. Kể từ khi căng thẳng thương mại Mỹ - Trung gia tăng, Việt Nam đã gia tăng vị thế trong khâu lắp ráp hoàn thiện đồ điện tử, chuyên về các sản phẩm điện tử tiêu dùng hoàn chỉnh. Với sự đầu tư liên tục từ sớm của Samsung, Việt Nam đã chuyển mình thành một trung tâm sản xuất lớn, đảm nhận một nửa sản lượng điện thoại thông minh của Samsung.

Thị phần xuất khẩu các ngành hàng liên quan đến điện thoại của Việt Nam đã tăng mạnh từ mức gần như bằng không trong chưa đầy 15 năm, dù vẫn chưa qua được Trung Quốc. Bên cạnh điện tử tiêu dùng, vai trò của Việt Nam cũng ngày càng trở nên quan trọng hơn trong sản xuất chip xử lý (ICs) - một phân khúc có giá trị gia tăng cao hơn so với chỉ lắp ráp điện tử. Điều này nhờ vào đầu tư của Intel, công ty sản xuất 90% chip xử lý toàn cầu.

Bên cạnh thương mại, Việt Nam cũng hưởng lợi rất nhiều từ sự bùng nổ xuất khẩu do FDI thúc đẩy. Mặc dù FDI ghi nhận mức giảm 8% so với cùng kỳ từ đầu năm 2025 cho đến nay, quy mô FDI vẫn ở mức lớn đáng kể. Đặc biệt, dòng vốn FDI vào lĩnh vực sản xuất hiện xấp xỉ mức trung bình trước đại dịch, mặc dù giảm so với mức cao của cùng kỳ năm ngoái.

Cơ cấu FDI cho thấy bức tranh rõ nét về sự dịch chuyển. FDI từ Hàn Quốc giảm mạnh tới 72% so với cùng kỳ năm trước, nhưng dòng vốn từ Trung Quốc đại lục và Mỹ đã tăng đáng kể để bù đắp một phần cho sự sụt giảm này.

Đối với tình hình năm 2026, các chuyên gia cho rằng, khó có thể dự đoán, song các chỉ số chính như PMI mang lại một số tín hiệu khả quan. Chỉ số PMI chính vẫn ở mức mở rộng 53,8 trong tháng 11, trong đó, một số chỉ số phụ cũng vượt qua mốc 50. Đặc biệt, đơn đặt hàng xuất khẩu mới đã mở rộng với tốc độ nhanh hơn trong tháng thứ hai liên tiếp. Điều này có ý nghĩa quan trọng đối với một nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào thương mại như Việt Nam. Ngoài ra, một tín hiệu đáng mừng là chỉ số việc làm cũng duy trì đà tăng trưởng tích cực, vượt mốc 50 lần thứ hai trong một năm.

Bên cạnh tăng trưởng, lạm phát cũng là vấn đề đáng lưu ý. Lạm phát quý IV/2025 có nhiều khả năng sẽ cao hơn một chút so với các quý trước, nhưng vẫn sẽ thấp hơn nhiều so với mức trần 5% của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.