Chính sách đất đai gắn bó chặt chẽ với vận mệnh của khu vực "tam nông"

Quản lý đất đai từng bước lớn mạnh và trưởng thành

Theo Cục Quản lý đất đai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), trải qua 80 năm xây dựng và phát triển, ngành Quản lý đất đai đã từng bước lớn mạnh và trưởng thành, có những đóng góp to lớn vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng và phát triển đất nước.

Ngay thời kỳ đầu thành lập, tuy đội ngũ cán bộ còn ít, thực hiện chủ trương của Đảng "độc lập dân tộc và người cày có ruộng", ngành đã tham mưu cho Đảng, Nhà nước ban hành và thực hiện hàng loạt chủ trương, chính sách pháp luật quan trọng về đất đai nói chung, đặc biệt là quy định về ruộng đất đối với nông nghiệp, nông dân. Những quyết sách đúng đắn đã trở thành động lực quan trọng trong công cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, tạo thành khối liên minh công nông vững chắc là cơ sở cho quá trình phát triển của cách mạng Việt Nam.

80 năm qua chính sách đất đai của Đảng và Nhà nước luôn gắn bó chặt chẽ với vận mệnh của nông dân, nông thôn, nông nghiệp. Ảnh: Đức Thanh

Thời kỳ xây dựng Chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và kháng chiến chống Mỹ xâm lược ở miền Nam, đấu tranh thống nhất đất nước (1954 - 1975), ngành đã xây dựng trình ban hành và thực hiện các chính sách đất đai như: Hoàn thành cải cách ruộng đất, khôi phục kinh tế nông nghiệp; cải tạo xã hội chủ nghĩa (XHCN) đối với thành phần kinh tế cá thể của nông dân; xây dựng hợp tác xã nông nghiệp. Các chính sách đất đai thời kỳ này đã tạo điều kiện quy hoạch các vùng sản xuất chuyên canh lớn, đồng thời tạo điều kiện xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng ruộng, như thuỷ lợi, giao thông.

Sau ngày đất nước thống nhất (1975), công tác quản lý đất đai chủ yếu nhằm củng cố nền kinh tế XHCN và cải tạo XHCN ở miền Nam, tập trung tư liệu sản xuất, thực hiện hợp tác hoá gắn liền với thuỷ lợi hóa... trong đó thay đổi cơ bản là từng bước chuyển từ chế độ tư hữu đất đai sang hình thức sở hữu tập thể và sở hữu nhà nước về đất đai, đến năm 1980, Hiến pháp đã quy định đất đai thuộc sở hữu toàn dân do nhà nước đại diện và thống nhất quản lý.

“Nắm chắc, Quản chặt, Khai thác” có hiệu quả tài nguyên đất đai

Bước vào thời kỳ đổi mới, thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ VI và các đại hội tiếp theo về chuyển đổi từ nền kinh tế tập trung bao cấp sang nền kinh tế thị trường theo định hướng XHCN, ngành đã xác định nhiệm vụ quản lý và phát huy hiệu quả nguồn lực đất đai cho phát triển kinh tế là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu.

Các hoạt động của ngành quản lý đất đai đã đạt được nhiều thành tựu quan trong góp phần đẩy mạnh sự nghiệp phát triển và hội nhập kinh tế quốc tế, từng bước "Nắm chắc, Quản chặt, Khai thác có hiệu quả" tài nguyên đất đai. Công tác xây dựng thể chế ngày càng được đẩy mạnh, ngành đã xây dựng trình ban hành và ban hành theo thẩm quyền hệ thống chính sách về đất đai phù hợp với yêu cầu của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, chính sách đất đai không chỉ còn là “mệnh lệnh” hành chính mà được xem xét dưới góc độ kinh tế đã tạo ra nguồn nội lực to lớn thúc đẩy sản xuất phát triển, thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài; thừa nhận giá trị quyền sử dụng đất trong thị trường bất động sản. Những chủ trương chính sách đúng đắn đã góp phần quan trọng giải phóng nguồn lực đất đai đưa đất đai trở thành nguồn lực quan trọng trong phát triển kinh tế; đảm bảo được an ninh lương thực; góp phần xoá đói giảm nghèo.

Thời kỳ từ năm 2011 đến năm 2025 đánh dấu thành tích nổi bật của ngành trong việc đẩy mạnh công tác quản lý, kiểm soát chặt chẽ quá trình sử dụng đất, nâng cao hiệu lực, hiệu quả, sử dụng đất tiết kiệm, bền vững đáp ứng ngày càng tốt hơn đối với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và biến đổi khí hậu toàn cầu.

Đặc biệt, thời kỳ này pháp luật đất đai đã được xây dựng hoàn hiện trên cơ sở các Nghị quyết của Trung ương Đảng. Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 31/10/2012 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về tiếp tục đổi mới chính sách, pháp luật về đất đai trong thời kỳ đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới, tạo nền tảng để đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại là kim chỉ nam để xây dựng Luật Đất đai năm 2013 với những đổi mới mang tính đột phá về cơ chế, chính sách quản lý, sử dụng đất.

Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 16/6/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao là kim chỉ nam để xây dựng Luật Đất đai năm 2024 với những nội dung đổi mới quan trọng, phù hợp với tình hình thực tế.

Cụ thể, đổi mới nội dung nhằm nâng cao chất lượng quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; hoàn thiện các quy định về giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất, trong đó cơ bản thực hiện hình thức cho thuê đất trả tiền hàng năm; quy định cụ thể các trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng; hoàn thiện cơ chế xác định giá đất theo nguyên tắc thị trường, quy định bảng giá đất được xây dựng hàng năm; hoàn thiện cơ chế, chính sách tài chính về đất đai bảo đảm hài hòa lợi ích của Nhà nước, người sử dụng đất và nhà đầu tư; tập trung xây dựng hệ thống thông tin quốc gia về đất đai…

Đi trước đón đầu, đổi mới chính sách pháp luật đất đai cho phù hợp

Những kết quả trên khẳng định đất đai là nền tảng cho nông nghiệp, nông thôn và sự phát triển bền vững của quốc gia. Từ những thành tựu đó, ngành quản lý đất đai rút ra nhiều bài học kinh nghiệm trong quản lý đất đai. Đó là chính sách quản lý, sử dụng đất đai phải bắt kịp và đón đầu những biến đổi trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội; phải thể chế đúng và đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng; phát huy cao độ nguồn lực đất đai phục phát triển kinh tế - xã hội.

Đặc biệt, quản lý đất đai phải hướng đến vừa khuyến khích sử dụng đất hiệu quả, vừa bảo tồn quỹ đất; gắn phát triển nông nghiệp, nông thôn với an ninh lương thực và ổn định xã hội; phải dựa trên cơ chế bảo đảm hài hòa lợi ích trong việc sử dụng đất.

Bên cạnh đó, dành quỹ đất hợp lý cho phát triển kết cấu hạ tầng, công nghiệp, đô thị và dịch vụ hiện đại; phát triển thị trường quyền sử dụng đất trong thị trường bất động sản; chú trọng đến tác động của quản lý đất đai đến các vấn đề xã hội và bảo vệ môi trường...

Trong giai đoạn mới, việc hoàn thiện chính sách, pháp luật về đất đai, nhất là sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Đất đai tới đây sẽ tiếp tục mở đường cho nông nghiệp Việt Nam phát triển hiện đại, hội nhập sâu rộng, góp phần nâng cao đời sống nông dân, xây dựng nông thôn giàu đẹp, văn minh, đưa đất nước tiến nhanh trên con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa.