Siêu thị ngày càng thu hút người tiêu dùng vào mua sắm. Ảnh Đ.Doãn
Tiềm năng tăng trưởng lớn
Việc quay trở lại thứ hạng 6 trên toàn thế giới theo Chỉ số phát triển bán lẻ năm 2017 của tổ chức AT Kearney đã khiến Việt Nam trở thành điểm đến lý tưởng của các DN bán lẻ quốc tế thông qua các yếu tố tiềm năng như: Niềm tin của khách hàng, sự bùng nổ của thương mại điện tử, tự do thương mại, hạ tầng cơ sở liên tục được nâng cấp và phát triển, mật độ bán lẻ tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh khá thấp, lần lượt 0,26 m2 và 0,12 m2 bán lẻ/người, tức thấp hơn nhiều so với các thành phố khác trong khu vực như Bangkok, Singapore và Kuala Lumpur.
Về thị phần, phân khúc bán lẻ theo phương thức hiện đại (trung tâm thương mại, siêu thị, cửa hàng tiện lợi...) đang chiếm khoảng 25% thị phần trong thị trường bán lẻ Việt Nam, nhưng lại đang có những bước phát triển nhanh. Theo dự báo của Viện Nghiên cứu Thương mại (Bộ Công Thương), giai đoạn 2016 - 2020, tốc độ tăng trưởng thương mại bán lẻ của Việt Nam dự kiến đạt khoảng 11,9%/năm với quy mô thị trường khoảng 179 tỷ USD vào năm 2020.
Con số này dù chỉ mới tương đương quy mô thị trường Thái Lan năm 2016 nhưng tiềm năng dành cho Việt Nam vẫn còn được nhiều nhà đầu tư (NĐT) đánh giá cao bởi những yếu tố quan trọng như dân số “vàng”, tốc độ đô thị hóa cao tạo đà tăng trưởng thu nhập cho người dân.
Có thể thấy, thị trường bán lẻ Việt Nam mở cửa chính thức vào năm 2015 (cho phép thành lập công ty bán lẻ 100% vốn ngoại theo cam kết WTO kể từ 1/11/2015) nhưng trước đó đã có sự hiện diện của Siêu Thị Cora (tiền thân của BigC) và Siêu thi Metro (nay là Mega Market). Trên thực tế, cuộc chơi bán lẻ đã chính thức khởi động từ năm 2014, khi thị trường Việt Nam chào đón những thương hiệu lớn như Aeon, Central Group, Tập đoàn TCC (Thái Lan), hay Auchan. Và trong thời gian qua, nhiều thương vụ mua bán sáp nhập (M&A) đã diễn ra trên rất nhiều lĩnh vực mà trong đó nổi cộm là các thương vụ mua lại Metro, BigC, Nguyễn Kim.
| ||||||||||||||||
Bên cạnh những tên tuổi đã đề cập bên trên, thị trường bán lẻ Việt Nam thời gian tới chắc chắn sẽ trông thấy những động thái từ các “ông lớn” trong ngành như Walmart, Tesco hay Carefour. Điểm sáng của cuộc cạnh tranh này là những ưu đãi về hàng hóa, dịch vụ dành cho người tiêu dùng sẽ phong phú và đích thực hơn bao giờ hết.
Doanh nghiệp nội khó trụ trước dòng vốn ngoại
Theo nhận định của giới chuyên gia, NĐT ngoại sẽ sử dụng giải pháp M&A để thâm nhập thị trường bán lẻ Việt Nam. Đây chính là bước đi khôn ngoan của các thương hiệu lớn bởi thời gian cần để phát triển thương hiệu cho một nhà bán lẻ là khá nhiều (xây dựng, tìm hiểu, nghiên cứu thị thiếu tiêu dùng...) chưa nói đến vô vàn các thủ tục giấy tờ.
Đây cũng là bài học của rất nhiều nhà bán lẻ đi trước nên việc mua lại xem như vừa nhanh chóng, dễ dàng và an toàn. Nhanh ở đây là nhanh chiếm thị phần, dễ dàng ở việc thâm nhập vào thị trường và an toàn là nhìn ra ngay được tình hình thực tế trước khi đi đến quyết định.
Như vậy, các doanh nghiệp (DN) bán lẻ Việt Nam đang ở đâu và làm gì trước nguy cơ sân nhà không còn là ưu thế? Có lẽ, mỗi nhà bán lẻ cần tự tìm cho mình một hướng đi an toàn, như việc tránh đối đầu và hướng tới các thị trường mà các đối thủ ngoại chưa có kế hoạch thâm nhập (địa bàn các tỉnh, vùng xa) để tận dụng tối đa lợi thế nắm vững văn hóa tập quán, vùng miền. Bên cạnh đó, phần lớn nhiều nhà bán lẻ Việt Nam chỉ đang ở quy mô trung bình và nhỏ nên việc “chọn sân để chơi” cũng là điều nên cân nhắc.
Ngoài ra, các nhà cung cấp hay sản xuất cho thị trường bán lẻ cũng đang phải đối mặt vô vàn khó khăn, khi các DN bán lẻ ngoại luôn đi song hành cùng các nhà cung cấp ngoại với tỉ lệ 1/3, tương đương với nhà cung cấp nội cũng như các nước trong khu vực. Nghe thì rất hợp lý và công bằng nhưng đằng sau đó luôn là một câu chuyện không hồi kết.
Thí dụ điển hình là việc các siêu thị ngoại cạnh tranh nhau bằng loại hình Own brand (nhãn hàng riêng của siêu thị) với tiêu chí rẻ, chất lượng, mẫu mã đẹp và luôn được ưu tiên điểm trưng bày tốt. Điều này vô hình chung đang tạo nên làn sóng cạnh tranh trực tiếp, phần nào ảnh hưởng đến các nhà cung cấp nội. Và khi không còn đủ sức cạnh tranh, các DN nội phải chuyển thành đơn vị gia công cho chính các DN ngoại bán lẻ này.
Thực tế cho thấy, tình trạng “làm chủ chuyển sang làm thuê” đã không còn xa lạ và ngày tăng khi các nhà sản xuất muốn tồn tại. Song song đó, để cạnh tranh trực tiếp với các nhà cung cấp ngoại, hàng nội vẫn còn nhiều việc phải bàn đến như chất lượng sản phẩm, mẫu mã, xuất xứ… Lúc này, giá cả đã không còn là yếu tố quan trọng và để tồn tại, các DN nội sẽ không chọn cách đối đầu với các nhà cung cấp ngoại nữa mà chọn đối thủ ngang tầm hơn, dẫn đến tình trạng “quân ta đánh quân mình” để tìm cơ hội. Khi đó, chuyện các nhà bán lẻ nội “ngồi lại” để liên kết hợp sức nhau trở nên khá thiếu thực tế, xa vời trong giai đoạn có thể gọi là sống còn này./.
Phạm Thái Bình, Trưởng Bộ phận Bán lẻ, Savills TP. Hồ Chí Minh
