Xếp hạng tín nhiệm ‘chìa khóa’ mở rộng thị trường vốn Việt Nam trong giai đoạn bản lề

Minh bạch để thị trường vốn đi vào quỹ đạo phát triển bền vững

Chia sẻ tại hội thảo, ông Phùng Xuân Minh, Chủ tịch Saigon Ratings, nhấn mạnh rằng thị trường xếp hạng tín nhiệm (XHTN) trên thế giới đã hình thành và phát triển từ rất sớm, trong khi đó, Việt Nam chỉ mới ở giai đoạn đầu và thị trường vẫn còn sơ khai, nên vai trò của xếp hạng tín nhiệm càng trở nên quan trọng.

Hiện nay, Việt Nam đang đứng trước hai “cơ hội chiến lược”: phát triển kinh tế công dân số và chuyển dịch năng lượng quốc gia đến năm 2050. Để hoàn thành mục tiêu trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2050, Việt Nam cần huy động nguồn vốn cực lớn, đặc biệt trong giai đoạn 2025–2030, đây thời kỳ “giai đoạn bản lề yêu cầu năng lực huy động vốn rất lớn”.

Quốc hội cũng đã đặt ra mục tiêu đến năm 2050 Việt Nam trở thành nước phát triển, có thu nhập cao. Nhiều chuyên gia quốc tế đánh giá đây là cột mốc mang tính lịch sử, rất ít quốc gia đạt được trong vòng 20 năm bằng cách tăng quy mô GDP gấp 5 lần. Điều này cho thấy từ nay đến năm 2030 sẽ là giai đoạn “bản lề”, đòi hỏi năng lực huy động vốn rất lớn.

Hội thảo “Thị trường xếp hạng tín nhiệm Việt Nam: Định hướng và tiềm năng phát triển” được tổ chức ngày 14/11/2025 tại TP. Hồ Chí Minh. Ảnh: Lạc Nguyên

Ông Minh cho rằng, trong cơ cấu vốn, trái phiếu là một trong ba kênh quan trọng bên cạnh tín dụng và chứng khoán. Nhà nước không thể tự đảm đương toàn bộ dự án hạ tầng, năng lượng hay giao thông, nên cần sự tham gia mạnh mẽ của khu vực tư nhân. Để tư nhân tham gia hiệu quả, thị trường trái phiếu phải minh bạch, với xếp hạng tín nhiệm là công cụ đánh giá rủi ro.

“Hiện khoảng 90% trái phiếu ở Việt Nam phát hành riêng lẻ, và trước đây 60–70% nhà đầu tư không có đầy đủ thông tin, chỉ quan tâm lãi suất mà bỏ qua chất lượng trái phiếu, dẫn đến các sự cố vừa qua. Vì vậy, minh bạch hóa thông tin là yêu cầu bắt buộc"- ông Minh nhấn mạnh.

Thị trường cần bảo vệ cả nhà đầu tư lẫn quyền kinh doanh của doanh nghiệp. Doanh nghiệp phát hành trái phiếu phải được đánh giá công bằng để phân loại rủi ro và thu hút vốn phù hợp. Do đó, việc phát triển đồng thời thị trường sơ cấp, thứ cấp và hệ thống xếp hạng tín nhiệm độc lập là rất cần thiết.

“Từ thực tiễn hoạt động, chúng tôi ghi nhận ngày càng nhiều doanh nghiệp chủ động tìm đến xếp hạng để chuẩn hóa quản trị nội bộ, chuẩn bị IPO, M&A hoặc tham gia các dự án có đối tác nước ngoài. Nhiều doanh nghiệp sau khi được xếp hạng đã chủ động cung cấp hồ sơ cho các tổ chức quốc tế để mở rộng hợp tác đầu tư” – ông Minh cho biết.

Tuy nhiên, thị trường Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế. Văn hóa minh bạch mới chỉ ở giai đoạn đầu, chất lượng hồ sơ doanh nghiệp không đồng đều, nhiều đơn vị chưa quen cung cấp đầy đủ thông tin quan trọng như kế hoạch kinh doanh, chiến lược hay dữ liệu quản trị. Nguyên nhân xuất phát từ thói quen kế toán, trình độ quản trị chưa đồng nhất và việc chưa coi xếp hạng là khoản đầu tư dài hạn.

Trong khi đó, ở nhiều quốc gia, xếp hạng tín nhiệm là điều kiện bắt buộc trước khi phát hành trái phiếu, giúp doanh nghiệp vay dài hạn hơn, giảm chi phí vốn và tiếp cận nhà đầu tư rộng rãi. Ở Việt Nam, cơ chế này đang hình thành và cần được thúc đẩy mạnh mẽ.

Theo ông Minh, nhu cầu xếp hạng đang tăng mạnh: "Riêng năm nay, số lượng doanh nghiệp tìm đến chúng tôi bằng khoảng 1/3 tổng số gần 10 năm trước. Tính từ đầu năm, chúng tôi đã xếp hạng gần 200 doanh nghiệp. Nguyên nhân chính đến từ ba yếu tố: pháp luật siết chặt; thị trường bất động sản – xây dựng phục hồi; và doanh nghiệp chuẩn bị đón vốn FDI".

Tín dụng xanh và yêu cầu xếp hạng tín nhiệm từ năm 2026

Ở góc độ tín dụng xanh, bà Hoàng Việt Phương, Thành viên HĐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty XHTN S&I, cho biết hệ sinh thái trái phiếu xanh tại Việt Nam đã có bước tiến quan trọng nhờ khung pháp lý ngày càng hoàn thiện. Định nghĩa trái phiếu xanh đã được ban hành cụ thể, xác định đây là loại trái phiếu nhằm huy động vốn cho các dự án có lợi cho môi trường.

Bà Phương chia sẻ, báo cáo đánh giá bên ngoài giúp xác nhận mức độ ‘xanh’ của trái phiếu, tăng tính minh bạch và củng cố niềm tin của nhà đầu tư. Các hình thức như SPO, chứng nhận, assurance hay green scoring đang ngày càng phổ biến tại Việt Nam.

Đối với yêu cầu công bố thông tin, Bộ Tài chính đã ban hành mẫu báo cáo để doanh nghiệp tham khảo, từ phân bổ vốn đến tác động môi trường.

Bên cạnh trái phiếu xanh, bà Phương cho biết hoạt động xếp hạng tín nhiệm nhận được sự quan tâm lớn khi từ năm 2026, doanh nghiệp phát hành trái phiếu, kể cả riêng lẻ, sẽ cần thực hiện xếp hạng tín nhiệm. Lý do là nhà đầu tư cần đánh giá rõ năng lực tài chính, khả năng trả nợ và mức độ rủi ro của tổ chức phát hành.

Để chuẩn bị cho năm 2026, doanh nghiệp cần chủ động đưa kế hoạch xếp hạng tín nhiệm vào lộ trình phát hành trái phiếu, bảo đảm kết quả đánh giá được hoàn thành kịp thời và tạo sự tin cậy đối với thị trường.

Các chuyên gia cho rằng, Việt Nam đang dịch chuyển sang giai đoạn thị trường vốn minh bạch và chuyên nghiệp hơn. Ảnh: Lạc Nguyên

Ông Raman Uberoi, Chuyên gia thị trường tài chính, Công ty XHTN Crisil Limited cho rằng, định hướng của Việt Nam hiện nay là đúng, sau khi bắt đầu khung quản lý cho các tổ chức xếp hạng tín nhiệm từ năm 2014 và tiếp tục có những thay đổi trong các nghị định sau đó.

“Hướng đi này đúng ở chỗ đưa ra quy định về yêu cầu bắt buộc phải có xếp hạng tín nhiệm đối với trái phiếu. Trên thế giới, hầu hết các quốc gia cần sự thúc đẩy từ cơ quan quản lý hoặc Chính phủ để hệ sinh thái phát triển. Nếu không, chỉ những doanh nghiệp chất lượng cao mới chủ động xếp hạng và sử dụng cho phát hành trái phiếu, và khi đó thị trường trái phiếu sẽ không thể phát triển nếu thiếu các tổ chức xếp hạng vững mạnh" - ông Uberoi chia sẻ.

Ông Raman Uberoi khuyến nghị Việt Nam nên duy trì quy định xếp hạng tín nhiệm thêm một thời gian, đảm bảo cả doanh nghiệp lẫn định chế tài chính đều thực hiện. “Khi thị trường và hệ sinh thái phát triển hoàn chỉnh hơn, nhà đầu tư sẽ tự yêu cầu xếp hạng và không đầu tư vào trái phiếu chưa được xếp hạng, lúc đó có thể không cần bắt buộc nữa. Hiện tại, quy định này vẫn là sự hỗ trợ tích cực cho thị trường” – ông Uberoi nói./.