Chiều 8/12, Quốc hội nghe tờ trình, báo cáo về một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt áp dụng cho dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam.
Theo tờ trình của Chính phủ, Dự án đường sắt tốc độ cao đã được Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư tại Nghị quyết số 172/2024/QH15 ngày 30/11/2024, hình thức đầu tư công. Tại thời điểm trình Bộ Chính trị chấp thuận chủ trương đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam theo hình thức đầu tư công chưa có nhà đầu tư quan tâm, đề xuất đầu tư tuyến đường sắt này.
 |
| Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh trình bày tờ |
| Kinh nghiệm thế giới cũng cho thấy, đa số các nước đầu tư kết cấu hạ tầng đường sắt theo hình thức đầu tư công do các dự án đường sắt mặc dù mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội cao, nhưng hiệu quả tài chính của bản thân dự án thấp, tổng mức đầu tư lớn, thời gian hoàn vốn dài nên không hấp dẫn nhà đầu tư. |
Sau khi Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 04/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, có một số doanh nghiệp tư nhân đề xuất đầu tư Dự án.
Triển khai kết luận của Bộ Chính trị, Chính phủ đã trình và được Quốc hội ban hành Nghị quyết số 227/2025/QH15 ngày 27/6/2025 trong đó chấp thuận bổ sung hình thức đầu tư theo Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công - tư (PPP) và đầu tư kinh doanh theo Luật Đầu tư cho Dự án bên cạnh hình thức đầu tư công; giao Chính phủ tổ chức lựa chọn hình thức đầu tư, nhà đầu tư theo quy định.
Tuy nhiên, hiện nay chưa có quy định hướng dẫn việc chuyển đổi từ đầu tư công sang đầu tư kinh doanh, đầu tư theo phương thức đối tác công tư nên cần triển khai các thủ tục cần thiết, kết hợp nghiên cứu các cơ chế, chính sách kèm theo các hình thức đầu tư này, báo cáo cấp có thẩm quyền nhằm tạo cơ sở pháp lý cho việc triển khai thực hiện.
Tách dự án di dời công trình điện thành dự án độc lập, vốn ngân sách
Để thu hút vốn tư nhân vào thực hiện dự án trên, trước mắt Chính phủ đề xuất các chính sách đặc thù cho Dự án liên quan đến công tác giải phóng mặt bằng; các chính sách khác sẽ được tiếp tục rà soát, nghiên cứu báo cáo cấp có thẩm quyền ban hành sau khi đã được nghiên cứu kỹ lưỡng, bảo đảm tính khả thi, bảo đảm hài hòa lợi ích nhà nước và doanh nghiệp, người dân.
Theo đó, trong tờ trình, Chính phủ đề xuất Quốc hội tách nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và công tác di dời công trình điện có điện áp từ 110 kV trở lên của Dự án thành các dự án độc lập, nguồn vốn được bố trí từ ngân sách trung ương và địa phương. Các địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam là cấp có thẩm quyền, tổ chức lập, quyết định đầu tư, thực hiện các dự án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn và việc đầu tư các hạng mục liên quan đến nội dung này không phải lập chủ trương đầu tư.
Nguồn vốn ngân sách trung ương cấp trực tiếp cho địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam để thực hiện; trường hợp ngân sách trung ương chưa kịp bố trí, các địa phương được chủ động cân đối nguồn ngân sách địa phương để thực hiện, ngân sách trung ương sẽ hoàn trả cho ngân sách địa phương sau khi cân đối được vốn. Giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết khoản này.
Chính phủ cũng kiến nghị, trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cho các phương thức đầu tư (nếu có) và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất. Quy định này nhằm để đảm bảo tiến độ dự án, tạo điều kiện cho khu vực tư nhân tham gia.
Xác định rõ sơ bộ tổng mức đầu tư, diện tích đất thu hồi
 |
| Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi tại phiên họp chiều 8/12. |
Thẩm tra về nội dung này, Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho rằng, việc bổ sung cơ chế, chính sách cho Dự án là cần thiết, phù hợp chủ trương của Đảng về huy động nguồn lực xã hội cho các dự án chiến lược, khơi thông nguồn lực tư nhân vào hạ tầng trọng điểm, đổi mới phương thức và đa dạng hóa hình thức đầu tư, đồng thời tăng cường phân cấp, phân quyền gắn với trách nhiệm.
Về đề xuất cho phép tách nội dung thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của dự án quan trọng quốc gia thành dự án thành phần, cơ quan thẩm tra cho rằng, vấn đề này đã có tiền lệ tại Nghị quyết số 38/2017/QH14 đối với Dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành. Do đó, đề xuất của Chính phủ về việc tách công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và di dời công trình điện từ 110 kV trở lên của Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam thành dự án riêng là có cơ sở.
Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra đề nghị làm rõ khái niệm “dự án độc lập”; xác định rõ sơ bộ tổng mức đầu tư, diện tích đất thu hồi, thời gian hoàn thành các dự án độc lập và sự đồng bộ, thống nhất của toàn Dự án; bảo đảm không gây khó khăn, lãng phí nguồn lực khi chưa xác định được hướng tuyến, phạm vi, ranh giới thực hiện và kiểm soát chặt chẽ tổng mức đầu tư Dự án.
Riêng với đề xuất “trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cho các phương thức đầu tư (nếu có) để kịp thời triển khai Dự án và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất”, cơ quan thẩm tra cho rằng không cần thiết vì đã được quy định tại một số Nghị quyết của Quốc hội.
Cũng trong chiều nay, Quốc hội sẽ thảo luận tại hội trường về nội dung này.
