Gạo phát thải thấp là loại gạo sản xuất theo quy trình canh tác bền vững, giảm thiểu khí nhà kính (như metan) bằng cách xử lý rơm rạ thay vì đốt, ứng dụng công nghệ sinh học và cơ giới hóa, giúp tăng độ phì nhiêu đất, cải thiện sinh thái và tăng năng suất, đồng thời mở đường cho gạo Việt tiếp cận các thị trường khó tính như Nhật Bản, châu Âu.
Đầu tháng 6/2025, Việt Nam đã chính thức cấp nhãn hiệu "Gạo Việt xanh, phát thải thấp" và xuất khẩu lô đầu tiên (500 tấn) sang Nhật Bản, đánh dấu bước tiến lớn trong việc sản xuất gạo bền vững, giá trị cao cũng như đánh dấu bước tiến quan trọng trong Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao, phát thải thấp, giúp nâng cao giá trị và khẳng định thương hiệu gạo Việt bền vững trên thị trường quốc tế.
Tiếp theo, trong tháng 10 và đầu tháng 11/2025, hơn 52.000 tấn gạo Việt Nam đã được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng nhãn hiệu “Gạo Việt xanh, phát thải thấp”. Tính lũy kế đến nay, tổng khối lượng gạo mang nhãn hiệu này đã vượt trên 70.000 tấn, đánh dấu bước tiến quan trọng của gạo Việt trên con đường sản xuất và xuất khẩu theo hướng carbon thấp, phát triển bền vững.
Điểm nổi bật của lượng gạo được cấp nhãn hiệu là nguồn gốc được truy xuất chi tiết: Địa điểm sản xuất, giống lúa, vụ sản xuất, quy trình kỹ thuật áp dụng. Toàn bộ quá trình này được giám sát bởi Dự án chuyển đổi chuỗi giá trị lúa gạo ứng phó với biến đổi khí hậu và phát triển bền vững.
 |
| Lô gạo Việt xanh phát thải thấp đầu tiên sang Nhật Bản: Ảnh tư liệu |
Hiện nay, nhiều doanh nghiệp và địa phương vùng Đồng bằng sông Cửu Long đang tích cực tham gia triển khai đề án Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
Nông dân tham gia mô hình giảm chi phí sản xuất từ 1,7 đến 4,9 triệu đồng/ha so với sản xuất ngoài mô hình, tương đương giảm giá thành sản xuất từ 326 đồng đến 1.052 đồng/kg lúa tươi. Lượng giống gieo sạ giảm 50-65%, tương đương tiết kiệm khoảng 70-130 kg/ha; lượng phân đạm trung bình giảm tới 31,3%; cắt giảm lượng nước tưới, đạt chuẩn rút nước ít nhất 2-3 lần, giảm 1-3 lần phun thuốc bảo vệ thực vật.
Quan trọng hơn, năng suất trong mô hình tăng từ 1,4-15,9 tạ/ha, tương đương mức trung bình 3,2 đến 22,1% so với canh tác truyền thống. Tại vụ Đông - Xuân, lượng giảm phát thải của mô hình đạt 3,7 tấn tCO₂e/ha/vụ, cho thấy tiềm năng lớn để mở rộng diện tích sản xuất lúa vừa chất lượng cao, vừa phát thải thấp.
Theo ông Phạm Thái Bình, Chủ tịch HĐQT Công ty Trung An, việc tham gia chuỗi giá trị gạo phát thải thấp giúp doanh nghiệp không chỉ bán được gạo mà còn bán được uy tín và thương hiệu. Đây là điều kiện then chốt để tiếp cận các thị trường khó tính như Nhật Bản, Châu Âu.
Để phát triển và mở rộng thị trường, đặc biệt là thị trường khó tính đối với gạo phát phải thấp, về phía cơ quan quản lý, ông Nguyễn Quốc Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, cần hành động thống nhất giữa các bên liên quan trong chuỗi liên kết.
Theo đó, các doanh nghiệp (vật tư và chế biến, tiêu thụ) được đề nghị chủ động liên kết với hợp tác xã và nông dân, sản xuất theo quy trình giảm phát thải đã ban hành, đồng thời tận dụng hỗ trợ kỹ thuật trong khâu theo dõi và đánh giá MRV (các bước về mặt kỹ thuật và quy trình để đo đếm, báo cáo, thẩm định lượng phát thải khí nhà kính) để bảo đảm độ tin cậy.
Các địa phương được đề nghị hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân trong chuỗi liên kết, hướng dẫn áp dụng đồng bộ quy trình sản xuất lúa chất lượng cao, giảm phát thải và nâng cấp vùng sản xuất.
Theo ông Nguyễn Quốc Mạnh, hơn lúc này hết chúng ta đã có đủ thị trường, kỹ thuật, chính sách và quyết tâm để đưa hạt gạo Việt Nam bước sang một trang mới: Xanh hơn, sạch hơn, cạnh tranh hơn. Mỗi đơn vị sẽ trở thành một mắt xích mạnh, góp phần tạo ra một hệ sinh thái triệu ha, không chỉ đạt diện tích, mà còn đạt giá trị mới cho nông dân và ngành hàng lúa gạo Việt Nam.
