Xây dựng thương hiệu bền vững để đẩy mạnh xuất khẩu chanh leo

Thị trường thay đổi, mở ra cơ hội xen lẫn thách thức

Tại Diễn đàn “Phát triển ngành hàng chanh leo bền vững theo chuỗi liên kết” do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức ngày 12/12, ông Tô Văn Huấn - đại diện Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, xuất khẩu chanh leo Việt Nam đã tăng trưởng "thần tốc", từ 20 triệu USD vào năm 2015, lên 222,5 triệu USD vào năm 2023. Tính đến tháng 10/2025, kim ngạch xuất khẩu chanh leo đạt hơn 202 triệu USD.

Bà Nguyễn Thị Bích Ngọc - Phó Viện trưởng Viện Bảo vệ thực vật (Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam) cho biết thêm, chanh leo hiện là một trong những loại cây ăn quả phát triển nhanh, với diện tích hơn 10.000 ha, sản lượng trên 160.000 tấn mỗi năm, đưa Việt Nam vào nhóm 10 quốc gia cung ứng chanh leo lớn trên thế giới.

Tuy nhiên, thị trường chanh leo thế giới đang thay đổi nhanh chóng, mang đến không ít thách thức, song cũng mở ra nhiều cơ hội cho người sản xuất và doanh nghiệp Việt Nam.

Theo ông Hồ Hải Quân - Giám đốc Công ty cổ phần Nafoods Tây Nguyên, xu hướng tiêu dùng hiện nay nghiêng mạnh về các loại đồ uống tự nhiên, ít xử lý hóa học, ưu tiên sản phẩm hữu cơ và những dòng sản phẩm giàu dinh dưỡng, ít đường, tốt cho sức khỏe. Người tiêu dùng cũng tìm kiếm những hương vị mới, tạo điều kiện để các sản phẩm từ chanh leo mở rộng thị phần.

Đi cùng với xu hướng này, các nhà nhập khẩu đặt ra những yêu cầu ngày càng khắt khe. An toàn thực phẩm, kiểm dịch và đạt mức dư lượng cho phép là những tiêu chí bắt buộc. Chuỗi cung ứng phải có hệ thống truy xuất nguồn gốc đầy đủ, minh bạch. Doanh nghiệp muốn xuất khẩu phải đạt các chứng chỉ quốc tế như HACCP, ISO, BRC, Halal, GlobalGAP, đồng thời đáp ứng yêu cầu ESG về lao động, môi trường và quản trị bền vững.

Trên thị trường thế giới, chanh leo Việt Nam đang cạnh tranh trực tiếp với sản phẩm từ các quốc gia Nam Mỹ như Brazil, Peru, Ecuador... Việt Nam có lợi thế về chi phí cạnh tranh, chất lượng quả và thời vụ, nhưng vẫn gặp khó ở quy mô sản xuất và mức độ nhận diện thương hiệu.

Kiểm tra sản phẩm chanh leo trước khi xuất khẩu. Ảnh: TL

Ông Đào Văn Cường - chuyên viên Văn phòng SPS Việt Nam khẳng định, các thị trường xuất khẩu đều áp đặt rào cản kỹ thuật và kiểm dịch thực vật (SPS) nghiêm ngặt. Ví dụ, với thị trường Trung Quốc, xuất khẩu chanh leo tươi được điều chỉnh bởi Nghị định thư về yêu cầu kiểm dịch thực vật giữa Bộ Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam và Tổng cục Hải quan Trung Quốc. Tại Hoa Kỳ, chanh leo nhập khẩu phải tuân thủ nghiêm ngặt quy định của Cơ quan Quản lý thực phẩm và dược phẩm. Bên cạnh xuất xứ và chất lượng sản phẩm, Bộ Nông nghiệp và Cục Kiểm dịch thực vật, động vật Hoa Kỳ còn quy định thêm về yêu cầu kiểm dịch thực vật. Trong khi đó, thị trường Liên minh châu Âu liên tục cập nhật quy định SPS...

Ở góc độ địa phương, ông Đoàn Ngọc Có - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai chia sẻ, nhu cầu chanh leo trên thị trường thế giới hiện nay rất lớn. Thực tế, nhiều đơn hàng xuất khẩu chưa thể đáp ứng không phải vì thừa sản phẩm, mà do thiếu sản phẩm đạt chất lượng và đủ tiêu chuẩn. Các thị trường như châu Âu, Nhật Bản yêu cầu GlobalGAP với tiêu chuẩn rất cao; thị trường Trung Quốc cũng đòi hỏi mã số vùng trồng và kiểm soát chặt quy trình sản xuất.

Cần xây dựng vùng trồng đạt chuẩn và thương hiệu bền vững

Theo Đề án Phát triển cây ăn quả chủ lực giai đoạn 2025 - 2030, chanh leo được định hướng trở thành ngành hàng phát triển bền vững, với mục tiêu duy trì 12.000 - 15.000 ha và sản lượng 250.000 - 300.000 tấn, tập trung tại các tỉnh trọng điểm như Lâm Đồng, Gia Lai, Đắk Lắk, Quảng trị, Nghệ An và Sơn La.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, theo chuyên gia, các địa phương cần rà soát diện tích, hình thành vùng sản xuất tập trung gắn với hạ tầng và chế biến. Đồng thời, kiểm soát phát triển tự phát, khuyến khích hợp tác xã liên kết doanh nghiệp và sản xuất theo hợp đồng, theo chuẩn an toàn và truy xuất nguồn gốc.

Bàn về giải pháp phát triển ngành hàng chanh leo bền vững trong thời gian tới, ông Nguyễn Mạnh Hùng - Phó Chủ tịch Thường trực HĐQT, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Tập đoàn Nafoods cho hay, để nâng cao chất lượng quả và đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của các thị trường nhập khẩu, từng nông dân và từng hợp tác xã cần tham gia quá trình xây dựng thương hiệu bền vững cho chanh leo Việt Nam.

Ông Nguyễn Quý Dương - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) chia sẻ về định hướng phát triển thị trường xuất khẩu cho chanh leo.

Bà Trần Thị Tầm - Giám đốc Hợp tác xã Dịch vụ An Nhiên, xã Chư Krey (tỉnh Gia Lai) cho rằng, để nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, cần sớm triển khai đồng bộ việc cấp mã số vùng trồng, áp dụng các tiêu chuẩn như GlobalGAP, qua đó tạo nền tảng để chanh leo tiếp cận các thị trường xuất khẩu có yêu cầu cao. Theo bà Tầm, đây không chỉ là yêu cầu kỹ thuật, mà còn là điều kiện then chốt để nâng tầm giá trị ngành hàng, tránh tình trạng sản xuất manh mún, thiếu kiểm soát như trước đây.

Về phía cơ quan quản lý, ông Nguyễn Quý Dương - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) chia sẻ, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật sẽ tiếp tục đẩy mạnh mở cửa và phát triển thị trường chanh leo. Hiện nay, chanh leo Việt Nam đã xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc và Australia, đồng thời đang đàm phán với Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc và một số thị trường khác. Dù xuất khẩu quả tươi hay sản phẩm chế biến, yêu cầu về an toàn thực phẩm vẫn là điều kiện bắt buộc, đòi hỏi tổ chức sản xuất phải chặt chẽ và tuân thủ nghiêm quy trình kỹ thuật.

Ông Dương đặc biệt nhấn mạnh, để quá trình cấp mã số vùng trồng và xây dựng liên kết được thuận lợi, các hợp tác xã cần chủ động bắt tay với doanh nghiệp chế biến hoặc doanh nghiệp xuất khẩu. Khi có sự phối hợp chặt chẽ giữa hợp tác xã - doanh nghiệp - chính quyền địa phương, các thủ tục liên quan đến mã số vùng trồng, quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn và các chính sách hỗ trợ trong nông nghiệp sẽ được thực hiện nhanh hơn, hiệu quả hơn. Đây cũng là nền tảng để phát triển sản xuất chanh leo bền vững, đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường trong nước và quốc tế.