Loạt thách thức đe doạ vị thế đồng USD

Trong gần một thế kỷ, đồng USD đã giữ vai trò thống trị tuyệt đối trong hệ thống tài chính toàn cầu, từ dự trữ ngoại hối, thanh toán quốc tế đến định giá hàng hóa chiến lược. Tuy nhiên, những biến động kinh tế địa chính trị gần đây, cùng sự nổi lên của các loại hình tài sản mới, đang đặt đồng bạc xanh trước loạt thách thức chưa từng có. Dù vậy, theo chia sẻ của các chuyên gia tại Tọa đàm “Sức hút của các lớp tài sản", sức mạnh của USD vẫn chưa thể bị thay thế trong tương lai gần.

Ảnh: TL minh họa

Vị thế USD suy giảm nhưng vẫn mạnh

Theo chia sẻ của ông Trịnh Hà, Chuyên gia chiến lược tại Exness Investment Bank, USD đã xây dựng nền tảng thống trị từ sau hệ thống Bretton Woods và tiếp tục duy trì vị thế nhờ cơ chế Petrodollar. Hiện nay, USD vẫn chiếm phần lớn trong các giao dịch xuyên biên giới, dự trữ ngoại hối và trở thành tài sản chủ chốt của hệ thống tài chính quốc tế.

Tuy nhiên, tỷ trọng USD trong dự trữ toàn cầu đang giảm dần. Nếu đầu thế kỷ 21 chiếm hơn 70%, thì nay chỉ còn khoảng 56%. Sự suy giảm này đến từ việc nhiều quốc gia đa dạng hóa dự trữ.

Một trong những lý do khiến niềm tin vào USD xói mòn là rủi ro nội tại của nền kinh tế Mỹ. Tỷ lệ nợ công/GDP đã vượt 100% từ năm 2017 và hiện đạt 114,8%. Bội chi ngân sách duy trì ở mức cao, trung bình 5-6% GDP suốt một thập kỷ qua. Chi thường xuyên, đặc biệt là quốc phòng, ngày càng phình to và dự kiến chiếm tới 81% tổng chi ngân sách vào năm 2055. Theo dự báo của Bloomberg, nếu thâm hụt ngân sách tiếp tục ở mức 3% GDP và tăng trưởng không vượt lãi suất, nợ công của Mỹ có thể leo lên mức 190% vào năm 2055.

Cùng với đó, lạm phát Mỹ tăng trở lại mức 3% khiến nỗi lo đình lạm xuất hiện. Thị trường lao động cũng cho thấy dấu hiệu hạ nhiệt khi số lượng việc làm mới liên tục giảm. Dù đối diện nhiều rủi ro, Mỹ vẫn sở hữu những lợi thế then chốt để bảo toàn vai trò của đồng bạc xanh. Quy mô nền kinh tế và thị trường tiêu dùng lớn nhất thế giới tiếp tục là điểm tựa khiến các quốc gia các nước khác vẫn sẽ phải phụ thuộc vào việc giao thương bằng USD. Đặc biệt, làn sóng đầu tư mạnh mẽ vào trí tuệ nhân tạo (AI) đang giúp Mỹ duy trì vị thế dẫn đầu về công nghệ và năng suất. Theo ông Trịnh Hà, dù nguy cơ “bong bóng AI” có thể xảy ra, đầu tư vào công nghệ vẫn là động lực giữ Mỹ ở vị trí trung tâm của chuỗi giá trị toàn cầu, từ đó gián tiếp củng cố nhu cầu đối với USD.

Thách thức từ vàng, CBDC và stablecoin

Một trong những xu hướng nổi bật làm suy yếu tương đối vai trò của USD là sự trở lại mạnh mẽ của vàng trong danh mục dự trữ của các ngân hàng trung ương (NHTW). Trong ba năm gần nhất, NHTW toàn cầu đã mua ròng hơn 1.000 tấn vàng mỗi năm. Riêng 9 tháng năm 2025, lượng vàng mua vào đạt hơn 730 tấn và dự kiến cả năm sẽ vượt mốc 1.000 tấn.

Các quốc gia BRICS, đặc biệt là Trung Quốc, đi đầu trong chu kỳ tích lũy này. Dù tỷ trọng vàng trong dự trữ của Trung Quốc mới đạt 7,7%, nhưng tỷ lệ nắm giữ trái phiếu kho bạc Mỹ đã giảm xuống hơn 20% – mức thấp nhất trong 16 năm. Xu hướng đa dạng hóa dự trữ sang vàng chủ yếu xuất phát từ lo ngại sau sự kiện Mỹ và đồng minh phong tỏa tài sản của Nga, khiến nhiều quốc gia thận trọng hơn trong việc dựa quá nhiều vào USD.

Các quốc gia BRICS tăng dự trữ ngoại hối bằng vàng - Ảnh: Exness

Theo ông Trịnh Hà, lượng vàng mua vào lớn phản ánh nhu cầu tìm kiếm tài sản trú ẩn trong bối cảnh nợ công Mỹ gia tăng và USD có dấu hiệu suy yếu. Do đó, chuyên gia từ Exness Investment Bank dự báo giá vàng có thể đạt mốc 5.000 USD/ounce vào năm 2026.

Bên cạnh vàng, sự nổi lên của các tài sản số và hệ thống tiền tệ mới cũng đang đặt USD vào thế bị cạnh tranh. Theo CME Group, có tới 134 quốc gia đang thử nghiệm hoặc vận hành tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC). CBDC có tốc độ xử lý nhanh, chi phí thấp, và tiềm năng thay đổi cấu trúc thanh toán quốc tế trong tương lai.

Dù vậy, “đối thủ trực tiếp” của USD hiện tại là các stablecoin. Nghịch lý nằm ở chỗ stablecoin tăng trưởng mạnh khiến USD bị cạnh tranh trong thanh toán, nhưng bản thân các đồng này lại phải được bảo chứng bằng USD, trái phiếu Chính phủ Mỹ... Điều này khiến nhu cầu USD trong hệ sinh thái tài sản số tiếp tục duy trì.

Ngoài ra, theo ông Vũ Duy Khánh, Giám đốc Trung tâm phân tích SmartInvest, đồng USD còn đang chịu áp lực từ nhiều phía, từ việc Nga phát hành trái phiếu bằng nhân dân tệ đến xu hướng thanh toán petroyuan.

Theo các chuyên gia, loạt diễn biến mới cho thấy USD đang đi vào giai đoạn vừa thách thức nhưng cũng vừa là cơ hội. Sự nổi lên của CBDC và stablecoin làm suy yếu vai trò truyền thống của USD trong thanh toán, nhưng lại gia tăng nhu cầu sử dụng USD để bảo chứng. Trong khi đó, vàng trở thành kênh trú ẩn quan trọng nhưng không đủ nguồn cung để thay thế USD làm tài sản dự trữ chủ đạo.

Ông Trịnh Hà dự báo vị thế USD trên toàn cầu vẫn không thể thay thế, thậm chí có thể lấy lại vị thế dẫn đầu nhờ sự trỗi dậy của các tài sản mới. USD được dự báo vẫn sẽ giữ vai trò trung tâm trong hệ thống tài chính toàn cầu ít nhất trong vài thập kỷ tới.