Chiều 18/11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống tham nhũng. Một trong những vấn đề các đại biểu quan tâm là các quy định mới về kê khai tài sản, thu nhập.
Ngăn chặn "kỹ thuật né kê khai" nhưng cũng cần tránh kiểm soát chồng chéo
Dự thảo Luật trình Quốc hội quy định tăng giá trị tài sản phải kê khai từ 50 triệu lên 150 triệu đồng; tăng giá trị tài sản, thu nhập phải kê khai bổ sung khi có biến động tăng trong năm từ 300 triệu đồng lên 1 tỷ đồng. Nhiều đại biểu đồng tình với việc nâng mức phải kê khai để phù hợp tình hình thực tế, song cũng có các ý kiến đề nghị làm rõ cơ sở của việc nâng mức tăng, bổ sung các quy định cụ thể để thực thi hiệu quả.
Theo đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp), thời gian tới khi điều kiện phát triển kinh tế xã hội thay đổi, thu nhập của cán bộ, công chức, viên chức cao hơn thì cần phải thay đổi quy định cụ thể. “Không lẽ lúc đó lại phải sửa đổi luật”, đại biểu nêu và đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định giao Chính phủ quy định về giá trị tài sản, thu nhập tăng thêm phải kê khai bổ sung.
 |
| Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (đoàn TP.HCM) |
Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (đoàn TP.HCM) cho rằng, nếu chỉ quy định theo ngưỡng tuyệt đối sẽ xuất hiện tình trạng chia nhỏ giao dịch, chuyển dịch tách lẻ, dẫn đến cơ quan kiểm soát khó phát hiện.
Vì vậy, ông đề nghị luật hóa nguyên tắc “mọi biến động tài sản bất thường, không phù hợp thu nhập, dù dưới 1 tỷ đồng, đều phải giải trình”. Theo đại biểu, đây sẽ là cơ chế quan trọng để ngăn chặn các “kỹ thuật né kê khai” vốn rất phổ biến thời gian qua.
Góp ý vấn đề này, đại biểu Mai Văn Hải (đoàn Thanh Hóa) chỉ ra với quy định của dự thảo luật thì tài sản trong năm hình thành dưới 1 tỷ đồng không phải kê khai bổ sung. Nhưng nếu cộng dồn từ những năm trước có thể vượt 1 tỷ đồng thì chưa rõ quy định kê khai như thế nào.
Hơn nữa, Luật Phòng, chống tham nhũng hiện hành yêu cầu người có nghĩa vụ kê khai phải kê khai tài sản, thu nhập của cả vợ hoặc chồng. Điều này sẽ phát sinh vướng mắc trong trường hợp vợ và chồng thuộc thẩm quyền kiểm soát của hai cơ quan khác nhau là Ủy ban Kiểm tra và Thanh tra tỉnh, đại biểu nêu vấn đề.
Khi đó, nếu cả hai cơ quan cùng tiến hành xác minh có thể dẫn đến việc xác minh trùng lặp với cùng một tài sản chung của vợ, chồng thuộc diện kê khai. Để tránh trùng chéo, đại biểu đoàn Thanh Hóa đề nghị bổ sung vào dự thảo luật một nguyên tắc phối hợp.
Cụ thể, trường hợp người có nghĩa vụ kê khai thuộc thẩm quyền kiểm soát tài sản của Thanh tra tỉnh mà có vợ hoặc chồng là đối tượng được Ủy ban Kiểm tra cấp có thẩm quyền ra quy định xác minh tài sản, thu nhập, thì Thanh tra tỉnh không nên tiến hành xác minh lại tài sản, thu nhập với người đó trong cùng thời kỳ. Tương tự, nếu Thanh tra đã xác minh tài sản, thu nhập thì Ủy Ban Kiểm tra cũng không nên xác minh lại với cùng một đối tượng ở cùng thời kỳ.
 |
| Đại biểu Mai Văn Hải (đoàn Thanh Hóa) phát biểu. |
Bên cạnh đó, một số ý kiến đại biểu đề nghị làm rõ hơn quy định về các cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập. Có ý kiến đề nghị giữ nguyên quy định có tính nguyên tắc như luật hiện hành. Ý kiến khác đề nghị cân nhắc không quy định cơ quan kiểm tra của Đảng vào luật.
Vấn đề nữa được đại biểu Quốc hội quan tâm là phạm vi đối tượng có nghĩa vụ kê khai tài sản thu nhập tại doanh nghiệp Nhà nước. Một số ý kiến đề nghị làm rõ tính khả thi, sự phù hợp thực tiễn của việc kiểm soát tài sản thu nhập trong các trường hợp người nước ngoài hoặc người thuộc khu vực ngoài Nhà nước tham gia quản lý doanh nghiệp Nhà nước.
Gỡ vướng mắc về thẩm quyền cơ quan kiểm soát tài sản
Giải trình tại Quốc hội, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong cho biết việc quy định tăng giá trị kê khai tài sản, thu nhập từ 50 lên 150 triệu đồng và giá trị tài sản thu nhập bổ sung biến động trong năm từ 300 triệu đồng lên 1 tỷ đồng căn cứ vào hai yếu tố chủ yếu.
Một là, từ năm 2018 đến nay, có 3 lần tăng lương. Hai là, do điều kiện kinh tế - xã hội phát triển gấp gần 3 lần, nhất là giá cả trên thị trường có nhiều biến động tăng so với năm 2018. Ở đây là tài sản, thu nhập “biến động trong năm chứ không kế thừa số dư của năm trước chuyển sang năm sau”, Tổng Thanh tra nêu rõ.
Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong trình bày tại Quốc hội |
Về đối tượng kê khai tại doanh nghiệp nhà nước, Tổng Thanh tra khẳng định, việc quy định người được giao tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ có nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập là phù hợp.
Điều này đáp ứng được yêu cầu công tác phòng chống tham nhũng trong điều kiện hiện nay và phù hợp với quy định của Luật Doanh nghiệp và Luật Quản lý và đầu tư vốn Nhà nước tại doanh nghiệp.
“Chính phủ sẽ quy định các trường hợp phải kê khai tài sản, thu nhập tại doanh nghiệp Nhà nước là những người đại diện chủ sở hữu trực tiếp, người đại diện phần vốn Nhà nước và một số chức danh, chức vụ tại doanh nghiệp Nhà nước, mà không bao gồm người nước ngoài hoặc người khu vực ngoài Nhà nước”, Tổng Thanh tra cho biết.
Về cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập, theo Tổng Thanh tra Chính phủ, quá trình triển khai thực hiện Luật Phòng chống tham nhũng năm 2018 gặp khó khăn, vướng mắc về phân định thẩm quyền cơ quan kiểm soát tài sản thu nhập của cơ quan quản lý Nhà nước và cơ quan của Đảng. Do đó, sau hơn 3 năm kể từ khi luật có hiệu lực vẫn chưa thực hiện được việc kiểm soát tài sản, thu nhập.
Để khắc phục tình trạng trên, Bộ Chính trị đã ban hành Quyết định số 56 năm 2022 quy định Quy chế phối hợp giữa các cơ quan kiểm soát tài sản thu nhập. Sau đó, đến 30/5/2025, Ban Chấp hành Trung ương ban hành Quy định 296 về công tác kiểm tra, giám sát và thi hành kỷ luật của Đảng.
Trong đó, Trung ương Đảng quy định Ủy ban Kiểm tra, cấp ủy cấp trên trực tiếp cơ sở trở lên kiểm soát tài sản, thu nhập. “Vì vậy, quy định các cơ quan kiểm tra, kiểm soát tài sản thu nhập như dự thảo luật là đúng quy định của Đảng và đúng quy định pháp luật”, Tổng Thanh tra Đoàn Hồng Phong khẳng định.
Bên cạnh đó, Tổng Thanh tra Chính phủ xin tiếp thu ý kiến các đại biểu Quốc hội về trình tự xác minh tài sản thu nhập, các loại tài sản thu nhập phải kê khai…để nghiên cứu quy định tại Nghị định hướng dẫn thi hành luật.
