Sửa đổi Luật Quản lý nợ công: Hoàn thiện cơ chế vay ưu đãi, cấp phát vốn

Dự án Luật sửa đổi, bổ sung nội dung của 24/63 điều, trong đó, sửa đổi, bổ sung 17/63 điều, bãi bỏ một số quy định tại 5 điều và bổ sung quy định mới tại 5 điều. Dự án Luật bám sát các quy định về xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, hoàn chỉnh dự thảo Luật chia theo các nhóm nội dung.

Bổ sung cơ chế cấp phát vốn​ cho một số đối tượng​​​​​​

Bên cạnh các quy định sửa đổi nhằm đẩy mạnh phân cấp, phân quyền; cắt giảm một số quy định, đơn giản hóa thủ tục, nhiều nội dung sửa đổi đáng chú ý về mở rộng điều kiện được tiếp cận vốn, cấp phát vốn vay ODA và vay ưu đãi cho nhiều đối tượng được các thành viên Uỷ ban Thường vụ Quốc hội quan tâm góp ý.

Thứ trưởng Trần Quốc Phương trình bày Tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung Luật Quản lý nợ công tại Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 16/10. Ảnh tư liệu

Theo tờ trình Chính phủ, dự án Luật được sửa đổi theo hướng cấp phát toàn bộ vốn vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài của Chính phủ với các địa phương nhận bổ sung cân đối từ ngân sách trung ương; đồng thời, cho phép ủy ban nhân dân cấp tỉnh của các địa phương không nhận bổ sung cân đối từ ngân sách trung ương, đơn vị sự nghiệp công lập và doanh nghiệp được vay lại từ nguồn vốn này.

Cụ thể, tại điểm a khoản 2 dự án Luật, Chính phủ đề xuất mở rộng điều kiện được tiếp cận vốn vay ODA và vay ưu đãi đối với đơn vị sự nghiệp công lập “tự bảo đảm chi thường xuyên và một phần chi đầu tư”, đồng thời tự chịu trách nhiệm về hiệu quả sử dụng vốn vay và nghĩa vụ trả nợ theo quy định.

Bổ sung quy định giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết làm cơ sở để miễn yêu cầu tài sản bảo đảm đối với tổ chức khoa học và công nghệ, cơ sở giáo dục đại học công lập khi vay lại nguồn vốn vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài của Chính phủ, theo chủ trương Nghị quyết số 57-NQ/TW.

Ngoài ra, mở rộng phạm vi tham gia cơ chế ủy quyền cho vay lại không chịu rủi ro tín dụng với các ngân hàng thương mại so với luật hiện hành tại khoản 2 Điều 35. Theo đó, ngân hàng thương mại thực hiện cho vay lại đối với đơn vị sự nghiệp công lập nhưng không chịu rủi ro tín dụng.

Liên quan đến điều kiện được vay lại, phương thức cho vay lại, theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi, Thường trực Ủy ban nhất trí với quy định đơn vị sự nghiệp công lập được tiếp cận vay vốn ODA, vay ưu đãi nước ngoài. Tuy nhiên, việc không chịu rủi ro tín dụng của các ngân hàng thương mại có thể dẫn đến tình trạng cho vay không gắn với hiệu quả, không trọng tâm, trọng điểm.

"Các cơ quan cho vay lại dễ bị tình trạng lơ là, chủ quan, thiếu trách nhiệm trong việc giám sát. Vì vậy, đề nghị ban soạn thảo cân nhắc quy định vấn đề này, đồng thời cần đánh giá kỹ lưỡng rủi ro để đảm bảo an toàn nợ công" - ông Mãi nêu rõ.

Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính cũng nhận thấy, nếu đơn vị sự nghiệp công lập không đủ điều kiện vay lại thì không thuộc đối tượng được vay lại, không nhất thiết chuyển sang cơ chế cấp phát từ ngân sách nhà nước cho các đối tượng không đủ điều kiện. Do vậy, đề nghị rà soát, nội dung này không thuộc phạm vi của Luật Quản lý nợ công.

Phân nhóm địa phương, đơn vị sự nghiệp công lập để cấp phát vốn

Góp ý về dự án Luật, theo ông Trần Minh Khương - Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước, tại điểm a khoản 1 Điều 1 của dự án Luật sửa đổi, bổ sung khoản 21 Điều 3, hạn mức bảo lãnh Chính phủ được xác định là tổng giá trị tối đa của các khoản vay, khoản phát hành trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh dự kiến rút vốn trong một năm hoặc trong giai đoạn 5 năm, căn cứ theo kế hoạch vay, trả nợ công hằng năm và kế hoạch vay, trả nợ công 5 năm do cấp có thẩm quyền quyết định.

Lãnh đạo Kiểm toán Nhà nước đề nghị bổ sung cụm từ “và lãi vay phải trả” sau từ “khoản vay”, vì trên thực tế bảo lãnh của Chính phủ có thể bao gồm cả phần gốc và phần lãi. Nếu không ghi rõ, có thể xảy ra trường hợp doanh nghiệp hoặc tổng công ty phá sản, khiến Chính phủ phải trả thay phần lãi còn lớn hơn cả gốc, dẫn đến việc hạn mức bảo lãnh không phản ánh đúng nghĩa vụ nợ thực tế.

Giải trình và làm rõ một số nội dung tại phiên họp, Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương cho biết, với vai trò là cơ quan soạn thảo, Bộ Tài chính sẽ nghiêm túc tiếp thu các ý kiến góp ý với dự án Luật và báo cáo Chính phủ xem xét, hoàn thiện để trình Quốc hội thời gian tới.

Liên quan đến cơ chế cho vay lại, Thứ trưởng Trần Quốc Phương nêu thực tế, có những đơn vị sự nghiệp công lập, đơn cử như Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh do nguồn thu để trả nợ không ổn định, không có tài sản bảo đảm, khác với các bệnh viện hay các đơn vị có nguồn thu. Do đó, không thể vay lại vốn ODA hoặc vay ưu đãi nước ngoài. Vì vậy, Bộ Tài chính đề xuất cần bóc tách nhóm đơn vị sự nghiệp công lập để thực hiện cấp phát toàn bộ, thay vì vay lại.

Cũng theo Thứ trưởng, với các địa phương không cân đối được ngân sách, nếu bắt buộc phải vay lại sẽ rất khó khăn trong trả nợ. Trong khi đó, mỗi khoản vay ưu đãi nước ngoài thường đi kèm một phần viện trợ không hoàn lại hoặc điều kiện hỗ trợ bổ sung, giúp tăng mức độ ưu đãi của khoản vay. Tuy nhiên, nếu lãi suất vay ưu đãi ở mức khoảng 6%/năm thì rất khó khả thi.