Tổng cục, cục thuộc bộ được thành lập cơ quan thanh tra chuyên ngành

Sáng 14/11, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật Thanh tra (sửa đổi), với 459 đại biểu tán thành (bằng 92,17% tổng số đại biểu Quốc hội tham gia biểu quyết).

Thành lập thanh tra tổng cục, cục không được làm tăng biên chế

Luật Thanh tra (sửa đổi) có 118 điều, quy định về tổ chức và hoạt động thanh tra; hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2023. Một trong những điểm mới đáng chú ý của luật là tổng cục, cục thuộc bộ được thành lập cơ quan thanh tra chuyên ngành.

Theo giải trình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH), quy định của Luật Thanh tra hiện hành: tại các tổng cục, cục thuộc bộ không thành lập cơ quan thanh tra chuyên ngành độc lập, nhưng để đáp ứng yêu cầu quản lý thì Luật Thanh tra cho phép Chính phủ xem xét giao một số cơ quan thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành. Trên thực tế, tại các cơ quan này đã thành lập các đơn vị có nhiệm vụ tham mưu và làm công tác thanh tra, với đội ngũ công chức vừa thực hiện nhiệm vụ thanh tra, vừa đồng thời đảm nhiệm các nhiệm vụ chuyên môn khác.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng

Qua tổng kết thi hành luật cho thấy, ở một số nơi, tổ chức và hoạt động thanh tra chuyên ngành như trên đã bộc lộ bất cập, hạn chế. Bên cạnh đó, một số luật được ban hành sau Luật Thanh tra năm 2010 đã quy định thành lập thanh tra tổng cục, cục thuộc bộ. Do đó, trong dự án Luật Thanh tra (sửa đổi), Chính phủ đã đề nghị thành lập thanh tra tổng cục, cục thuộc bộ để có cơ sở sắp xếp, kiện toàn một bước tổ chức bộ máy làm công tác thanh tra chuyên ngành theo hướng tăng cường tính chuyên nghiệp, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động.

Việc thành lập cơ quan thanh tra tại tổng cục, cục thuộc bộ được thực hiện trên cơ sở sắp xếp lại các đơn vị và đội ngũ công chức hiện có đang làm nhiệm vụ thanh tra, nên không làm phát sinh tăng tổng số đơn vị trực thuộc và biên chế của các tổng cục, cục, bảo đảm phù hợp với yêu cầu của Nghị quyết số 18-NQ/TW. Do đó, luật quy định về các tiêu chí, điều kiện thành lập thanh tra tổng cục, cục thuộc bộ như tại khoản 2 Điều 18; đồng thời, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, tại khoản này đã bổ sung quy định: “Việc thành lập thanh tra tổng cục, cục không được làm tăng số lượng đầu mối đơn vị trực thuộc và biên chế của tổng cục, cục thuộc bộ”, để bảo đảm chặt chẽ. Căn cứ quy định của luật và yêu cầu thực tiễn, Chính phủ sẽ xem xét, quyết định việc thành lập cơ quan thanh tra tại các tổng cục, cục cụ thể.

Về việc thành lập cơ quan thanh tra tại các cục thuộc tổng cục được tổ chức theo ngành dọc ở địa phương, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, trên cơ sở ý kiến của Chính phủ, UBTVQH đề nghị không quy định thành lập cơ quan thanh tra tại cục thuộc tổng cục được tổ chức theo ngành dọc ở địa phương để tránh xáo trộn lớn về tổ chức bộ máy, biên chế, tăng chi phí, ảnh hưởng đến hoạt động. Để đáp ứng yêu cầu quản lý, luật giao Chính phủ xem xét, giao các cơ quan này thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành.

Địa phương quyết định thành lập thanh tra sở theo yêu cầu quản lý

Về thanh tra sở, UBTVQH cho biết, việc tổng kết thi hành Luật Thanh tra cho thấy, ở mỗi tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương hiện có từ 15 đến 19 tổ chức thanh tra sở nhưng biên chế rất ít, nhiều tỉnh chỉ có khoảng trên dưới 50 người, cá biệt có tỉnh chỉ có 25 biên chế. Do biên chế mỏng, cơ quan thanh tra được thành lập dàn trải ở nhiều sở nên một số cơ quan chỉ bố trí được từ 1 đến 2 biên chế, dẫn đến hoạt động nặng về hình thức, không hiệu quả.

Các đại biểu Quốc hội bấm nút biểu quyết thông qua Luật Thanh tra (sửa đổi)

Để đổi mới tổ chức, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của thanh tra sở, khắc phục bất cập, hạn chế nêu trên, luật đã quy định giao quyền chủ động cho UBND cấp tỉnh quyết định thành lập thanh tra sở căn cứ vào yêu cầu quản lý nhà nước ở địa phương và biên chế được giao, trừ một số trường hợp đặc thù do luật định và theo quy định của Chính phủ.

“Quy định như vậy bảo đảm phù hợp với chủ trương của Đảng về đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, phát huy vai trò chủ động, sáng tạo, tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương trong thực hiện quản lý nhà nước trên địa bàn” - Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo giải trình cho hay.

Về việc giao thanh tra tỉnh thực hiện nhiệm vụ thanh tra đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc phạm vi quản lý của các sở không thành lập cơ quan thanh tra, UBTVQH giải trình cho rằng, với việc đổi mới tổ chức và phương thức hoạt động của thanh tra sở như dự thảo luật quy định thì nhu cầu tiến hành thanh tra trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của các sở này không lớn, thanh tra tỉnh được bổ sung biên chế, tăng cường năng lực hoạt động do không còn phải bố trí biên chế thanh tra dàn đều ở các sở như hiện nay. Do đó, có đủ điều kiện để thực hiện nhiệm vụ thanh tra đối với các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của các sở không thành lập cơ quan thanh tra.