Giảm gánh nặng hành chính cho hộ kinh doanh chuyển đổi khi xóa bỏ thuế khoán

Chia hộ kinh doanh làm 3 nhóm phục vụ quản lý

Theo số liệu quản lý thuế, tính đến tháng 10/2025, cả nước có khoảng 3,83 triệu hộ kinh doanh. Trong đó, có 1,7 triệu hộ có doanh thu dưới 200 triệu đồng (chiếm 44,4% tổng số hộ kinh doanh); có 883.000 hộ có doanh thu từ 200 triệu đồng đến 3 tỷ đồng (chiếm 23% tổng số hộ kinh doanh); có 39.000 hộ có doanh thu trên 3 tỷ đồng (chiếm 1% tổng số hộ kinh doanh).

Thực hiện chủ trương xóa bỏ thuế khoán, Phó cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn cho biết, tại Quyết định 3389/QĐ-BTC phê duyệt Đề án “Chuyển đổi mô hình và phương pháp quản lý thuế đối với hộ kinh doanh khi xóa bỏ thuế khoán”, Bộ Tài chính xác định rõ ba nhóm hộ, cá nhân kinh doanh, tương ứng với phương pháp quản lý thuế khác nhau, phù hợp với quy mô và đặc điểm hoạt động.

Công chức thuế hỗ trợ trực tiếp hộ kinh doanh chuyển đổi sang phương pháp kê khai. Ảnh: Văn Học

Trong đó, Nhóm 1: Hộ kinh doanh có doanh thu dưới hoặc bằng 200 triệu đồng/năm. Nhóm này được quản lý theo phương thức đơn giản, không phải nộp thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân, nhưng vẫn phải kê khai 2 lần/năm (đầu/giữa năm và cuối năm) để xác định nghĩa vụ thuế.

Nhóm này, hộ kinh doanh được khuyến khích sử dụng hóa đơn điện tử có mã khi giao dịch với người tiêu dùng. Sổ kế toán được giản lược tối đa và được hỗ trợ phần mềm miễn phí. Việc mở tài khoản ngân hàng hay chuyển đổi phương pháp tính thuế là không bắt buộc.

Với hộ kinh doanh qua nền tảng thương mại điện tử, nếu sàn có chức năng thanh toán, sàn sẽ khấu trừ, kê khai và nộp thay thuế giá trị gia tăng, thu nhập cá nhân theo tỷ lệ phần trăm doanh thu. Trường hợp doanh thu cuối năm dưới 200 triệu đồng, hộ sẽ được hoàn thuế nộp thừa. Nếu sàn không có chức năng thanh toán, cá nhân phải tự kê khai, nộp thuế theo từng lần phát sinh, tháng hoặc quý.

Nhóm 2: Hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu từ trên 200 triệu đồng đến dưới hoặc bằng 3 tỷ đồng/năm. Nhóm này bắt buộc nộp thuế theo phương pháp trực tiếp trên doanh thu, đồng thời có thể tự nguyện đăng ký phương pháp khấu trừ nếu đủ điều kiện.

Trong đó: Thuế giá trị gia tăng phải nộp = Doanh thu x Tỷ lệ %; Thuế thu nhập cá nhân phải nộp = Doanh thu x Tỷ lệ %.

Hộ, cá nhân nhóm này thực hiện kê khai theo quý và quyết toán cuối năm. Nếu có doanh thu trên 1 tỷ đồng và bán hàng trực tiếp cho người tiêu dùng, bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Hộ kinh doanh nhóm này phải mở tài khoản riêng phục vụ kinh doanh, được hỗ trợ phần mềm kế toán miễn phí, tư vấn pháp lý và hướng dẫn sử dụng hóa đơn điện tử.

Trường hợp doanh thu trên 3 tỷ đồng trong 2 năm liên tiếp, hộ sẽ chuyển sang quản lý theo nhóm 3 từ năm kế tiếp.

Nhóm 3: Hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu trên 3 tỷ đồng/năm. Đây là nhóm áp dụng phương pháp khấu trừ, quản lý tương tự doanh nghiệp siêu nhỏ hoặc vừa.

Trong đó: Thuế giá trị gia tăng phải nộp = Thuế giá trị gia tăng đầu ra – Thuế giá trị gia tăng đầu vào được khấu trừ. Thuế thu nhập cá nhân phải nộp = Thu nhập tính thuế x 17%, trong đó thu nhập tính thuế = Doanh thu - Chi phí hợp lý.

Hộ, cá nhân kê khai theo tháng hoặc quý, tùy quy mô và quyết toán năm. Bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử có mã hoặc hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, mở tài khoản riêng và thực hiện chế độ kế toán như doanh nghiệp.

“Mục tiêu của việc thay đổi phương thức quản lý thuế của hộ kinh doanh không phải là tăng gánh nặng thuế, mà là tạo môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp, đồng thời giúp hộ từng bước tiếp cận phương thức quản trị hiện đại” - ông Mai Sơn nhấn mạnh.

Lãnh đạo Cục Thuế cho biết, so với cơ chế thuế khoán, đây là bước thay đổi căn bản cả về cách quản lý và xác định nghĩa vụ thuế. Cục Thuế (Bộ Tài chính) sẽ ban hành chế độ kế toán hộ kinh doanh theo từng ngưỡng: hộ nhỏ chỉ cần ghi chép doanh thu - chi phí cơ bản; hộ lớn hơn áp dụng sổ sách tương tự doanh nghiệp siêu nhỏ, qua đó nâng cao năng lực quản trị tài chính và tính chuyên nghiệp.

Hỗ trợ toàn diện nhất để hộ kinh doanh chuyển đổi

Để không làm tăng gánh nặng hành chính cho hộ kinh doanh trong kê khai, nộp thuế sau khi xóa bỏ thuế khoán, Bộ Tài chính (Cục Thuế) đang xây dựng quy trình quản lý thuế đối với hộ kinh doanh theo phương thức kê khai. Quy trình này bao quát từ khâu đăng ký thuế, tiếp nhận hồ sơ khai thuế định kỳ của hộ kinh doanh, theo dõi kể toán thuế, kiểm tra hồ sơ khai thuế, đến quản lý nợ và cưỡng chế (nếu có). Đồng thời quy trình quản lý hộ kinh doanh mới cũng sẽ đơn giản hơn quy trình quản lý doanh nghiệp thông thường như rút ngắn bước duyệt hồ sơ khai thuế, tích hợp các khâu hỗ trợ vào quản lý, áp dụng quản lý theo hồ sơ điện tử hoàn toàn.

Tất cả các giải pháp nêu trên nhằm mục tiêu cuối cùng: đến thời điểm ngày 1/1/2026, cơ chế thuế khoán chấm dứt, toàn bộ hộ kinh doanh có doanh thu chịu thuế đều thực hiện tự kê khai, tự nộp thuế theo doanh thu thực tế phát sinh. Cơ quan thuế sẽ đóng vai trò hướng dẫn, giám sát, kiểm tra sau - thay vì ấn định thu ngay từ đầu như phương pháp khoản. Đây là phương pháp quản lý thuế hiện đại, minh bạch, phù hợp xu hướng quốc tế và phù hợp xu thế kinh tế số, môi trường chuyển đổi số.

Để hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển đổi sang phương pháp kê khai thay cho phương pháp khoán, Cục Thuế đã và đang triển khai chiến dịch “60 ngày cao điểm chuyển đổi từ khoán sang kê khai”, với các giải pháp hỗ trợ hộ kinh doanh toàn diện.

Song song với việc triển khai các giải pháp hỗ trợ, ngành Thuế tổ chức khảo sát trên phạm vi toàn quốc để nắm bắt nhu cầu hỗ trợ của hộ kinh doanh trong quá trình chuyển đổi từ khoán sang kê khai thuế. Trên cơ sở kết quả khảo sát, ngành Thuế phân nhóm hộ kinh doanh theo độ tuổi, địa bàn, ngành nghề, mức độ ứng dụng công nghệ để có hình thức hỗ trợ phù hợp, như: tổ chức tập huấn trực tiếp tại các chợ, tuyến phố cho hộ lớn tuổi; cung cấp video hướng dẫn, Fanpage, Zalo cho hộ trẻ, kinh doanh online…

Dự kiến, trong tháng 11/2025 này, ngành Thuế sẽ hoàn thiện và nâng cấp ứng dụng eTax Mobile, đồng thời xây dựng Cổng trải nghiệm để hỗ trợ hộ kinh doanh kê khai, nộp thuế theo phương thức mới; tích hợp hệ thống Chatbot AI để người nộp thuế có thể tra cứu nghĩa vụ thuế tự động.

Đặc biệt, ngành Thuế cũng đang phối hợp với các nhà cung cấp giải pháp công nghệ để cung cấp phần mềm, hóa đơn điện tử miễn phí hoặc giá ưu đãi, đồng thời hỗ trợ cài đặt và đào tạo sử dụng…, với mục tiêu là không để hộ nào bị bỏ lại phía sau, tạo điều kiện thuận lợi nhất để hộ kinh doanh phát triển bền vững và tuân thủ pháp luật một cách tự tin, chủ động.