Mở cửa dòng vốn tại Trung tâm Tài chính quốc tế đi kèm cơ chế giám sát

Theo dự thảo Nghị định quy định về cấp phép thành lập và hoạt động ngân hàng, quản lý ngoại hối, phòng chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bổ, chống tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt tại Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam đang được lấy ý kiến, một trong những mục tiêu lớn là tạo ra một không gian với mức độ tự do cao hơn trong chuyển đổi ngoại tệ và luân chuyển dòng vốn phục vụ các giao dịch xuyên biên giới.

Ngoại tệ là đồng tiền chủ đạo, cơ chế “một chiều” để kiểm soát dòng vốn

Trong tờ trình gửi Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước nêu rõ, dự thảo Nghị định quy định rõ việc sử dụng ngoại tệ của các thành viên (gồm ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài và các tổ chức khác). Đồng thời thiết lập cơ chế tách bạch theo hướng mọi giao dịch thanh toán, chuyển tiền bằng ngoại tệ giữa các thành viên phải đi qua tài khoản thanh toán bằng ngoại tệ mở tại ngân hàng thương mại hoặc chi nhánh ngân hàng nước ngoài là thành viên.

Như vậy, dòng tiền được kiểm soát tập trung, vừa đảm bảo tính minh bạch, vừa ngăn chặn nguy cơ lợi dụng chính sách để thực hiện giao dịch trái phép.

Theo PGS.TS. Nguyễn Hữu Huân - Giảng viên cao cấp Trường Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh, điểm then chốt là quản lý dòng vốn trong Trung tâm tài chính quốc tế. Theo đó, dự thảo thiết kế theo hướng “một chiều” với nội địa. Trung tâm tài chính quốc tế được phép bơm vốn ra nền kinh tế trong nước; được phép luân chuyển hai chiều với thế giới; được phép lưu chuyển trong nội bộ Trung tâm. Tuy nhiên, không cho phép dòng vốn từ phần còn lại của Việt Nam chảy ngược vào Trung tâm tài chính quốc tế.

"Cơ chế này vừa tạo một “máy nén” dòng vốn quốc tế vào nền kinh tế thực, vừa giảm nguy cơ trung tâm trở thành nơi “đánh võng” chênh lệch lãi suất và kỳ hạn" - ông Huân lý giải.

Cũng theo ông Huân, về quản lý ngoại hối và chống rửa tiền, dự thảo xác lập nguyên tắc ngoại tệ là đồng tiền giao dịch chủ đạo. Ngân hàng tại Trung tâm tài chính quốc tế được mở tài khoản thanh toán bằng ngoại tệ cho thành viên, cho tổ chức và cá nhân không cư trú, cả cho chủ thể trong nước không phải thành viên; đối xứng lại, họ không được mở tài khoản VND cho các nhóm này.

Ranh giới ngoại hối được vạch khá rành mạch, giữa các thành viên với nhau là ngoại tệ - ngoại tệ; với tổ chức tín dụng được phép trong nước có thể là ngoại tệ - ngoại tệ (khi ngân hàng tại Trung tâm tài chính quốc tế đóng vai tổ chức tài chính nước ngoài) hoặc ngoại tệ - VND (khi đóng vai tổ chức kinh tế) trong phạm vi luật hiện hành; tuyệt đối không mở kênh VND - ngoại tệ trên thị trường quốc tế.

"Dự thảo đã lựa chọn đúng cấu trúc: dùng ngoại tệ làm “ngôn ngữ” của Trung tâm tài chính, tổ chức dòng vốn theo hướng nén từ ngoài vào trong, giữ một chiều với nội địa và lắp các chốt an toàn theo chuẩn rủi ro; trao quyền vận hành - giám sát theo mô hình “một cửa” và trông cậy vào kỷ luật dữ liệu hàng tuần để tạo phản xạ chính sách nhanh" - ông Huân nhận định.

Có cơ chế kiểm soát, ngăn rửa tiền

Về phòng chống rửa tiền, dự thảo Nghị định dành riêng 1 chương quy định về phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố và phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt; đồng thời, đưa ra chính sách đặc thù cho các đối tượng báo cáo tại Trung tâm tài chính.

Trung tâm tài chính quốc tế tại Trung Quốc. Ảnh: T.L.

Về vấn đề này, giảng viên cao cấp của một trường đại học quốc tế lại cho rằng, nhiều người lầm tưởng giao dịch tiền mã hóa hoàn toàn tự do, nhưng thực tế mọi khâu đều phải qua các lớp giám sát, từ nạp tiền mua tài sản mã hoá cho đến lưu ký tài sản. Bất kỳ tài sản mã hoá nào cũng đều nằm trong vòng kiểm soát, đó chính là tinh thần Ngân hàng Nhà nước đưa vào dự thảo Nghị định, nhằm đảm bảo mọi dòng tiền đều được giám sát chặt chẽ, thay vì “ra sàn là tự do”.

Cũng theo PGS.TS. Nguyễn Hữu Huân, để phát hiện và ngăn chặn hoạt động rửa tiền và tài trợ khủng bố, dự thảo không chỉ làm rõ nghĩa vụ của đối tượng báo cáo, mà còn cụ thể hoá nhiệm vụ của cơ quan giám sát Trung tâm tài chính quốc tế chủ trì, phối hợp với Ngân hàng Nhà nước, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng để phổ biến, thanh tra, đánh giá rủi ro và tổng hợp báo cáo định kỳ. Ngân hàng Nhà nước là đầu mối tiếp nhận báo cáo giao dịch đáng ngờ và giao dịch tiền mặt có giá trị lớn, báo cáo chuyển tiền điện tử và giám sát việc thực hiện các nghĩa vụ này.

Dự thảo cho phép áp dụng biện pháp phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố theo pháp luật của quốc gia nguyên xứ trong trường hợp pháp luật Việt Nam chưa có quy định, miễn là không trái luật Việt Nam.

Ngân hàng Nhà nước cảnh báo thẳng nguy cơ bị lợi dụng để hợp pháp hoá nguồn tiền khi Trung tâm tài chính có độ mở cao, vì vậy cơ chế phải gắn với năng lực dữ liệu và phối hợp liên cơ quan ngay từ ngày đầu.

"Việc còn lại thuộc về kỹ thuật triển khai, nếu các mảnh ghép này được đặt đúng chỗ, Trung tâm tài chính có cơ hội trở thành cửa ngõ vốn quốc tế của Việt Nam mà không đánh đổi ổn định hệ thống - đây là mục tiêu kép mà bất kỳ nhà hoạch định thận trọng nào cũng mong đạt tới" - ông Huân đánh giá./.