Tài chính toàn diện tại Việt Nam: Cần một hệ sinh thái số hài hòa

Việt Nam đạt bước tiến lớn về mở rộng tài chính toàn diện

Tài chính toàn diện là một mục tiêu cơ bản trong chiến lược phát triển dài hạn của Việt Nam. Theo Chiến lược Tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, mọi người dân và doanh nghiệp cần được tiếp cận các dịch vụ tài chính như chuyển tiền, thanh toán, tín dụng, tiết kiệm, bảo hiểm một cách an toàn, thuận tiện, với chi phí hợp lý. Trọng tâm hướng tới là người có thu nhập thấp và thuộc nhóm yếu thế, cũng như các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa.

Thanh toán không tiền mặt đã phổ biến ở khắp Việt Nam. Ảnh minh hoạ: Pexels

Việc mở rộng tài chính toàn diện đã đạt được những bước tiến lớn tại Việt Nam trong thập kỷ qua. Báo cáo của Ngân hàng Nhà nước về chuyển đối số ngành ngân hàng năm 2025 cho thấy, nếu như năm 2015 chỉ có khoảng 31% người trưởng thành có tài khoản thanh toán, thì đến năm 2024 con số này đã đạt hơn 87%. Số liệu chính thức cũng cho thấy từ năm 2020 đến nay, giá trị giao dịch thanh toán không dùng tiền mặt đã tăng hơn 34%, trong đó nhiều khu vực công đã thanh toán hoàn toàn không dùng tiền mặt.

Theo TS. Phạm Nguyễn Anh Huy - Giảng viên cấp cao ngành Tài chính tại Đại học RMIT, các thành tựu trong lĩnh vực fintech đã góp phần đáng kể vào việc cải thiện khả năng tiếp cận tài chính ở Việt Nam. Thành công của ngân hàng di động, thanh toán bằng mã QR và ví điện tử là những bước tiến thực sự đáng chú ý.

Với hơn 30 triệu tài khoản đang hoạt động tính đến tháng 3/2025, các ví điện tử như MoMo và ZaloPay mang đến phương thức thực hiện giao dịch khác nhau thuận tiện cho mọi người. Trong khi đó, dịch vụ mobile money (người dân sử dụng tài khoản thuê bao điện thoại di động để thực hiện các khoản thanh toán có giá trị nhỏ) đã đạt 9,6 triệu người dùng tính đến cuối năm 2024, trong đó có 72% người sống ở nông thôn.

“Những đổi mới như vậy góp phần quan trọng giúp thêm nhiều người dân ở vùng sâu, vùng xa và nông thôn tham gia vào nền kinh tế số” - TS. Huy nhận định.

Nâng cao nhận thức cộng đồng và cải thiện quy định

Theo các chuyên gia từ nhóm nghiên cứu Fintech-Crypto tại RMIT, công nghệ, đặc biệt là AI và blockchain sẽ là động lực quan trọng thúc đẩy tài chính toàn diện tại Việt Nam trong các thập kỷ tới.

“Công nghệ sẽ tiếp tục đóng vai trò then chốt trong việc định hình tương lai của khả năng tiếp cận tài chính, đặc biệt là với tốc độ phổ biến AI và blockchain nhanh chóng như hiện nay. Đây là những công nghệ mà Chính phủ đã xác định là lĩnh vực tăng trưởng mới”- TS. Huy cho biết.

Với việc Chính phủ ban hành chiến lược quốc gia về blockchain đồng thời phát triển khuôn khổ pháp lý cho tiền mã hóa và tài sản số, các chuyên gia của RMIT tin rằng, vai trò của tài chính phi tập trung (DeFi) sẽ ngày càng tăng, giúp mở rộng các dịch vụ tài chính, cung cấp những mô hình mới như staking (khóa tài sản mã hóa để nhận thưởng), cho vay và cung cấp thanh khoản.

Theo TS. Nguyễn Thanh Phong - Giảng viên ngành Kinh doanh trên ứng dụng blockchain, Đại học RMIT, blockchain và các mô hình DeFi, nếu được quản lý và điều chỉnh hợp lý, sẽ thúc đẩy đáng kể khả năng tiếp cận tài chính tại Việt Nam. Do tận dụng cơ sở dữ liệu và thuật toán phi tập trung, các mô hình này có thể cung cấp dịch vụ và sản phẩm tài chính thay thế mà không cần sự tham gia của các ngân hàng truyền thống.

Ông cũng dự báo rằng, AI sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc củng cố các sáng kiến tài chính như ứng dụng di động, nền tảng thanh toán trực tuyến và mô hình DeFi. Sự phát triển của công nghệ và các sáng kiến đổi mới trong lĩnh vực tài chính sẽ cho phép nhiều người tiếp cận dịch vụ tài chính hơn, từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống ở Việt Nam trong những thập kỷ tới.

Tuy nhiên, công nghệ phát triển nhanh cũng đi kèm với rủi ro, đặc biệt là an ninh mạng. “Khi tiếp xúc với công nghệ nhiều hơn thì người dân cũng dễ bị tổn hại hơn bởi rủi ro tấn công mạng và có thể mất quyền truy cập vào tài khoản và tiền của mình.Cần tăng cường nâng cao nhận thức cộng đồng về rủi ro an ninh mạng và các cuộc tấn công mạng liên quan đến các dịch vụ và sản phẩm tài chính số để đảm bảo phát triển bền vững cho cả lĩnh vực fintech và nỗ lực tài chính toàn diện tại Việt Nam” - TS. Phong chia sẻ.

TS. Huy nhấn mạnh vào tính thiết yếu của việc cải thiện quy định, đồng thời hoan nghênh các khuôn khổ gần đây do Chính phủ ban hành nhằm thí điểm nhiều sản phẩm fintech mới. Ông đánh giá cao việc Chính phủ triển khai cơ chế thử nghiệm (sandbox) trong hai năm kể từ ngày 1/7/2025, theo Nghị định 94/2025/NĐ-CP của Chính phủ, đối với một số dịch vụ fintech, bao gồm cho vay ngang hàng (P2P), chấm điểm tín dụng và chia sẻ dữ liệu qua giao diện lập trình ứng dụng mở.

Ông Huy khuyến nghị, Chính phủ nên đẩy nhanh quá trình lựa chọn công ty và mở rộng danh mục sản phẩm được cấp phép – đặc biệt là trong bối cảnh Luật Công nghiệp công nghệ số sắp có hiệu lực và các nghị quyết liên quan đến trung tâm tài chính quốc tế và tài sản mã hóa được ban hành./.