Đột phá thể chế để bước vào kỷ nguyên mới

Từ kỳ họp lịch sử của Quốc hội

Mục tiêu tăng trưởng 8,3 - 8,5% năm 2025 không phải là "bất khả thi". Thông điệp đó được người đứng đầu Chính phủ nhấn mạnh từ giữa năm nay, khi chủ trì Hội nghị trực tuyến Chính phủ với địa phương về kịch bản tăng trưởng và các nhiệm vụ, giải pháp để thực hiện mục tiêu tăng trưởng năm 2025.

Thời điểm ấy, cũng là lúc hàng loạt chính sách mới được thông qua tại Kỳ họp Quốc hội thứ 9 - dấu mốc quan trọng trong lịch sử lập hiến, lập pháp của Quốc hội khóa XV đã có hiệu lực.

Với 34 luật được thông qua, chiếm 52,3% tổng số luật được ban hành tại 17 kỳ họp trước đó của nhiệm kỳ khóa XV, Kỳ họp thứ 9 có khối lượng nội dung về công tác lập pháp nhiều nhất từ trước đến nay. Ngoài ra, Quốc hội còn thông qua 14 nghị quyết quy phạm pháp luật.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng báo cáo tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khoá XV trước khi đại biểu bấm nút thông qua Nghị quyết thành lập Trung tâm Tài chính quốc tế tại Việt Nam.

“Các quyết sách, đạo luật được thông qua tại kỳ họp này có tính cách mạng, khởi đầu cho những cải cách thể chế một cách căn cơ, định hướng những nhiệm vụ cho giai đoạn phát triển mới của đất nước”, theo khái quát của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn.

Cũng cần phải nói thêm rằng, ngay từ đầu năm nay, ở Kỳ họp bất thường lần thứ 9, bên cạnh các luật phục vụ tinh gọn bộ máy, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và các nghị quyết được Quốc hội thông qua đều nhằm khơi thông nguồn lực vô cùng quan trọng - thể chế.

Yêu cầu “phải đổi mới tư duy, đổi mới cách làm, nhìn thẳng vào những vấn đề của thực tế để có cách tháo gỡ”, của Tổng Bí thư Tô Lâm đã được thể hiện rất rõ trong quá trình bàn thảo, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, cũng như xây dựng pháp luật.

Nhất là, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật được sửa đổi với đột phá mạnh mẽ về quy trình, khi thời gian từ khởi thảo đến thông qua một văn bản quy phạm pháp luật rút ngắn từ 22 tháng xuống còn 10 tháng nếu đủ các bước và thậm chí, theo quy trình rút gọn, chỉ còn 2 tháng.

Tới Kỳ họp thường lệ lần thứ 9 (từ ngày 5/5 đến ngày 27/6/2025 ) không chỉ có nhiều luật, nghị quyết được Quốc hội xem xét, thông qua theo quy định mới đó, mà còn có những “ngoại lệ” khi thời gian từ khi được bổ sung vào chương trình kỳ họp cho đến thảo luận và bấm nút chỉ tính bằng vài ngày (như đề xuất bổ sung hình thức đầu tư theo phương thức đối tác công - tư và đầu tư kinh doanh theo Luật Đầu tư cho Dự án Xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, miễn thị thực cho người nước ngoài thuộc đối tượng đặc biệt cần ưu đãi nhập cảnh Việt Nam...).

Trong những quyết sách quan trọng tạo đột phá cho sự phát triển của đất nước, phải kể đến Nghị quyết số 197/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá trong xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật và Nghị quyết số 198/2025/ QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân.

Hai nghị quyết này đã kịp thời thể chế hóa Nghị quyết số 66-NQ/TW và Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị - 2 trong số “4 trụ cột” quan trọng để đưa đất nước vươn mình, góp phần tạo sự thay đổi mang tính đột phá trong công tác xây dựng và tổ chức thực thi pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, tạo “cú hích, đòn bẩy, điểm tựa” tạo động lực mới, giải phóng nguồn lực, sức sản xuất của kinh tế tư nhân.

Nghị quyết số 198/2025/ QH15 giao Chính phủ chậm nhất ngày 31/12/2025 hoàn thành việc rà soát, loại bỏ những điều kiện kinh doanh không cần thiết, quy định chồng chéo, không phù hợp, cản trở sự phát triển của doanh nghiệp tư nhân và các nhiệm vụ tổ chức thực hiện cụ thể. Đồng thời, Nghị quyết cũng đặt ra mục tiêu, chậm nhất ngày 31/12/2026 hoàn thành việc rà soát, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện pháp luật về đất đai, quy hoạch, đầu tư...

Ở phiên họp tháng 7/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết sẽ trình cấp thẩm quyền để xin chủ trương trong Kỳ họp thứ 10 tới của Quốc hội tiếp tục sửa Luật Đất đai, để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp và người dân.

Trước đó, cũng tại Nhiệm kỳ này, Quốc hội đã dành tới 4 kỳ họp để sửa đổi Luật Đất đai. Có thể, đạo luật rất quan trọng này lại tiếp tục ra nghị trường, cùng với hơn 21 dự án luật khác Chính phủ đề nghị trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10, cho thấy yêu cầu đột phá hơn nữa về thể chế vẫn đang đặt ra cấp bách, ở cả kỳ họp cuối cùng của nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV.

Đến lời cảm ơn của một vị Thủ tướng

Phụ trách lĩnh vực trọng yếu của nền kinh tế đang cần gấp rút đột phá về thể chế, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng, trong Kỳ họp lịch sử của Quốc hội, liên tục trình dự án luật, nghị quyết, rồi báo cáo tiếp thu sau mỗi phiên thảo luận, giải trình trước mỗi lần Quốc hội bấm nút. Ông cũng là 1 trong 2 vị Bộ trưởng được Quốc hội chọn để chất vấn trực tiếp về những vấn đề góp phần quan trọng vào việc thực hiện mục tiêu tăng trưởng, phát triển kinh tế - xã hội năm 2025 và giai đoạn tới của cả nước.

Trước Quốc hội, người đứng đầu ngành Tài chính nhấn mạnh, năm 2025 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là năm cuối về đích của Kế hoạch 5 năm 2021 - 2025, năm tăng tốc bứt phá với mục tiêu tăng trưởng 8% trở lên để tạo nền tảng vững chắc cho tăng trưởng 2 con số, đưa đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới. Đồng thời, cũng là năm nước ta triển khai nhiều chủ trương lớn, chiến lược, nhất là cuộc cách mạng về tổ chức bộ máy, xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp, bộ tứ trụ cột về khoa học, công nghệ, kinh tế tư nhân, hội nhập quốc tế, xây dựng và thi hành pháp luật. Khối lượng nhiệm vụ cần triển khai rất lớn, rất cấp bách, đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức lớn, phức tạp, khó lường từ bên ngoài.

Trong bối cảnh khó khăn đó, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nêu rõ, toàn ngành Tài chính đã chủ động, tích cực triển khai đồng bộ, có trọng tâm, trọng điểm, kịp thời, hiệu quả các nhiệm vụ được giao, nhất là trong điều hành chính sách tài khóa, hoàn thiện thể chế pháp luật và đã đạt được nhiều kết quả rõ nét, đóng góp vào những thành tựu chung của đất nước.

Nói riêng về hoàn thiện thể chế, riêng Kỳ họp lịch sử thứ 9 của Quốc hội, Bộ Tài chính đã được giao chủ trì sọan thảo tới 6 dự án luật, trong đó có Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 8 luật thuộc lĩnh vực tài chính (gồm Luật Đấu thầu; Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư; Luật Hải quan; Luật Thuế giá trị gia tăng; Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; Luật Đầu tư; Luật Đầu tư công; Luật Quản lý, sử dụng tài sản công); Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Doanh nghiệp. Cũng do Bộ Tài chính chủ trì soạn thảo còn có dự thảo Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân, về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam, về giảm thuế giá trị gia tăng, miễn thuế sử dụng đất nông nghiệp, về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hải Phòng...đều được Quốc hội bấm nút với tỷ lệ tán thành rất cao.

Như thường lệ, sau khi Kỳ họp thứ 9 của Quốc hội bế mạc ít ngày, Văn phòng Chủ tịch nước tổ chức họp báo công bố lệnh của Chủ tịch nước về các luật mới được Quốc hội thông qua.

Một ngày công bố 18 luật, trong đó 4/9 luật được công bố buổi sáng thuộc lĩnh vực ngân sách, tài chính, có lẽ cũng là chuyện chưa từng có tiền lệ.

Bốn luật mới đó gồm: Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi), Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi) và Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi).

Kết thúc buổi họp báo sáng hôm ấy, Thứ trưởng Bộ Tài chính Lê Tấn Cận (người trực tiếp giới thiệu nội dung cơ bản của 4 đạo luật mới nói trên) đã xuống cuối phòng họp. Bắt tay một nữ phóng viên, ông nói lời cảm ơn phóng viên đã quan tâm đến những vấn đề rất mới, được Bộ Tài chính tham mưu, Chính phủ trình, Quốc hội quyết định, có tác động không nhỏ đến cả nền kinh tế. Đó là những quy định đột phá nhằm tăng cường quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của doanh nghiệp nhà nước trong giai đoạn tới. Đó còn là giải pháp trong tổ chức thực hiện quy định cho phép doanh nghiệp được bù trừ lãi của chuyển nhượng bất động sản, chuyển nhượng dự án đầu tư với lỗ của các hoạt động sản xuất, kinh doanh khác, để vừa bảo đảm đạt được mục tiêu chính sách về kích thích phát triển kinh tế, nhưng vẫn loại trừ được rủi ro chính sách....

Chính sách dù có đột phá đến đâu, nhưng để nhanh chóng đi vào cuộc sống, thì vẫn cần được phổ biến, tuyên truyền sâu rộng. Nhất là, đó mới chỉ là một số trong hàng trăm chính sách mới trong lĩnh vực tài chính, được Quốc hội thông qua chỉ trong Kỳ họp thứ 9 - những chính sách mang “sức sống” mới cho nền kinh tế, hy vọng mới cho những công trình trọng điểm.

Đơn cử, với việc Luật Ngân sách nhà nước hiện hành được sửa đổi toàn diện, đã làm rõ trách nhiệm, quyền hạn giữa trung ương và địa phương theo nguyên tắc “cấp nào thực hiện hiệu quả nhất thì giao cho cấp đó”, tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc thực hiện phân quyền. Luật mới cũng loại bỏ cơ chế “xin - cho”, góp phần nâng cao tính minh bạch, phòng ngừa tiêu cực và cải cách thủ tục hành chính, hoàn thiện thể chế quản lý tài chính công hiện đại, hiệu quả.

Thể chế, cơ chế, chính sách chính là nguồn lực của sự phát triển. Để tiếp tục khơi thông nguồn lực đó, rất cần những đề xuất đúng, trúng và nỗ lực hoàn thiện chính sách của cả cơ quan hành pháp và lập pháp. Đó cũng chính là một trong những sứ mệnh của Bộ Tài chính, với vai trò là “trung tâm hoạch định chiến lược”, không chỉ quản lý ngân sách, mà còn kiến tạo các chính sách tài chính, đầu tư, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhanh, bền vững và thúc đẩy khu vực doanh nghiệp tư nhân trở thành động lực quan trọng nhất của kinh tế Việt Nam