Kho bạc Nhà nước nỗ lực, thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công

Tăng tốc trong bối cảnh nhiều thách thức

Dự kiến đến hết tháng 9/2025, tổng vốn đầu tư công thanh toán qua hệ thống Kho bạc Nhà nước (KBNN) đạt khoảng 420.550 tỷ đồng, tương đương 49,3% kế hoạch vốn năm. Đây là mức tăng đáng kể so với cùng kỳ năm 2024, cả về giá trị tuyệt đối (tăng gần 120.000 tỷ đồng) lẫn tỷ lệ thực hiện (tăng 4,5 điểm phần trăm).

Nguồn: Kho bạc Nhà nước Đồ hoạ: Phương Anh

Con số này phần nào phản ánh hiệu quả từ các giải pháp điều hành quyết liệt và sự vào cuộc đồng bộ của các cơ quan liên quan, trong đó có vai trò không nhỏ của KBNN với tư cách là đơn vị trực tiếp kiểm soát thanh toán và giải ngân vốn đầu tư công trên phạm vi cả nước.

Tuy nhiên, theo đánh giá từ KBNN, dù tỷ lệ giải ngân có cải thiện, song con số dưới 50% vào cuối quý III vẫn cho thấy nhiều tồn tại, vướng mắc trong quá trình triển khai kế hoạch đầu tư công. Các nguyên nhân được chỉ ra gồm cả yếu tố khách quan lẫn chủ quan; từ quy trình tổ chức bộ máy đến công tác giải phóng mặt bằng, điều hành dự án và năng lực tổ chức thực hiện ở cơ sở.

Trước hết, việc sắp xếp lại các đơn vị hành chính theo mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp tại nhiều địa phương đã làm phát sinh độ trễ trong công tác điều hành và triển khai thực tế. Tại một số đơn vị cấp xã - nơi được giao làm chủ đầu tư các dự án, bộ máy nhân sự chưa được kiện toàn, thiếu cán bộ chuyên môn và không có đủ điều kiện bổ nhiệm kế toán trưởng theo quy định. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến việc lập hồ sơ, chứng từ để thực hiện thanh toán vốn đầu tư.

Ngoài ra, một số bộ ngành, địa phương còn đề xuất giảm kế hoạch vốn được giao từ đầu năm do không còn nhu cầu sử dụng hoặc không đủ năng lực triển khai dự án. Nguyên nhân phần lớn xuất phát từ sự thay đổi trong cơ cấu tổ chức, sáp nhập đơn vị, hoặc không hoàn thiện được thủ tục đầu tư theo quy định.

Một điểm nghẽn lớn khác là công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng chậm do vướng mắc về xác định giá đất, chưa đạt được sự đồng thuận với người dân, hoặc do thủ tục pháp lý rườm rà, đặc biệt là với các trường hợp chuyển nhượng đất nhiều lần, khiến việc xác minh nguồn gốc kéo dài. Một số địa phương sau sáp nhập còn tồn tại nhiều bảng giá đất khác nhau, gây khó khăn cho việc xây dựng phương án bồi thường.

Bên cạnh đó, nguồn cung một số vật liệu xây dựng cơ bản như đất, cát san lấp… cũng bị hạn chế, trong khi giá vật tư, nguyên vật liệu đầu vào lại tăng cao so với thời điểm lập kế hoạch và mời thầu, ảnh hưởng đến tổng mức đầu tư và tiến độ thi công công trình.

Chủ động đồng hành, tháo gỡ khó khăn cho giải ngân

Trước những khó khăn nêu trên, KBNN đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp cả về cơ chế, chính sách và quy trình nghiệp vụ, góp phần thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công trong phạm vi thẩm quyền.

Cụ thể, KBNN đã bám sát chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ, Bộ Tài chính để điều hành công tác kiểm soát chi chặt chẽ, đúng dự toán, đúng pháp luật nhưng vẫn đảm bảo thông thoáng và kịp thời, không để vốn bị “tắc” ở khâu thủ tục hành chính.

KBNN cũng chỉ đạo các KBNN khu vực tăng cường phối hợp với các chủ đầu tư, ban quản lý dự án trong quá trình thực hiện hồ sơ thanh toán, đặc biệt là hỗ trợ các đơn vị cấp xã trong việc mở tài khoản, chuẩn hóa hồ sơ, cũng như hướng dẫn sử dụng dịch vụ công trực tuyến trong giải ngân. Điều này vừa rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, vừa giảm tiếp xúc trực tiếp, minh bạch quy trình, phù hợp với chủ trương cải cách thủ tục hành chính.

Về lâu dài, KBNN đang phối hợp với các cơ quan chức năng tham mưu xây dựng cơ chế quản lý ngân sách theo hướng phân cấp, phân quyền, phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Đồng thời, hệ thống Kho bạc đang thúc đẩy ứng dụng công nghệ thông tin, triển khai dịch vụ công toàn trình, từng bước hiện đại hóa quy trình thanh toán chi trả ngân sách nhà nước.

Một điểm đáng chú ý là KBNN đang chủ động rà soát, báo cáo UBND các tỉnh về tình hình các dự án chưa có phương án bàn giao mặt bằng hoặc chưa hoàn tất thủ tục tiếp nhận, từ đó kiến nghị chỉ đạo xử lý kịp thời, tránh kéo dài thời gian gây ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân chung của địa phương và cả nước.

Cam kết giữ vai trò “nhạc trưởng” trong kiểm soát chi đầu tư công

Với vai trò là cơ quan kiểm soát chi ngân sách nhà nước, KBNN đang ngày càng khẳng định vai trò trung tâm tài chính công, không chỉ thực hiện nghiệp vụ chi trả mà còn đóng vai trò hỗ trợ, cảnh báo, phối hợp điều hành cùng các cơ quan quản lý và chủ đầu tư trong suốt quá trình thực hiện kế hoạch đầu tư công.

Cùng với việc kịp thời báo cáo tình hình giải ngân định kỳ và đột xuất, hệ thống Kho bạc cũng chủ động phát hiện các bất cập, vướng mắc để đề xuất giải pháp hoặc kiến nghị cấp có thẩm quyền tháo gỡ. Trong những tháng cuối năm 2025 - thời điểm được xem là “nước rút” của giải ngân vốn đầu tư công, KBNN đang tập trung tối đa nguồn lực để hỗ trợ các chủ đầu tư hoàn thành hồ sơ thanh toán, đồng thời đảm bảo quy trình kiểm soát chặt chẽ, minh bạch và đúng quy định.

Với hàng loạt giải pháp đồng bộ đã và đang được triển khai, cùng sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, tiến độ giải ngân vốn đầu tư công những tháng cuối năm 2025 được kỳ vọng sẽ có bước bứt tốc mạnh mẽ. Hệ thống KBNN tiếp tục là “mắt xích” quan trọng trong chuỗi vận hành ngân sách - đầu tư, khẳng định vai trò không chỉ là đơn vị chi trả, mà còn là đối tác đồng hành cùng phát triển với các địa phương, bộ ngành và chủ đầu tư.

Thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công không chỉ là yêu cầu về tiến độ tài chính, mà còn là điều kiện then chốt để phục hồi tăng trưởng, tạo việc làm và thúc đẩy nền kinh tế. Trong hành trình đó, sự chủ động, quyết liệt và linh hoạt của KBNN đang góp phần tạo nên những chuyển biến rõ nét, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững, hiệu quả và thực chất.