Xuất khẩu hàng hóa: Tăng trưởng cao, áp lực lớn

Nhiều thách thức tiềm ẩn

Hoạt động xuất nhập khẩu tiếp tục là điểm sáng nổi bật trong bức tranh kinh tế Việt Nam năm 2025, với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu 9 tháng đạt 680,6 tỷ USD, tăng 17,3% so với cùng kỳ năm trước - mức tăng trưởng cao nhất trong 3 năm trở lại đây.

Riêng quý III/2025, xuất khẩu hàng hóa đạt 128,57 tỷ USD, tăng 18,4% so với cùng kỳ năm 2024 và tăng 9,6% so với quý II. Tính chung 9 tháng, kim ngạch xuất khẩu đạt 348,74 tỷ USD, tăng 16%, vượt xa mục tiêu tăng trưởng 12% đặt ra cho cả năm.

Nguồn: Cục Thống kê Đồ họa: Phương Anh

Bộ Công thương nhận định, mặc dù các kết quả trong quý III và 9 tháng năm 2025 rất khả quan, nhưng vẫn cần tập trung theo dõi sát tình hình để kịp thời ứng phó vì còn những khó khăn, thách thức tiềm ẩn trong thời gian tới.

Xét về yếu tố khách quan, có 2 vấn đề chính tác động đến hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam là xu hướng bảo hộ thương mại và căng thẳng địa chính trị trên thế giới. Bên cạnh đó, nền kinh tế toàn cầu còn đối mặt nhiều khó khăn và rủi ro, tạo nên những yếu tố bất định, khó lường, trực tiếp ảnh hưởng đến cầu tiêu dùng, chuỗi cung ứng hàng hóa, cũng như làm gia tăng chi phí logistics trong hoạt động xuất nhập khẩu...

Yếu tố nội tại là cơ cấu xuất khẩu của Việt Nam vẫn thiên về gia công, lắp ráp. Phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp khó khăn về tài chính và công nghệ, năng lực quản trị chất lượng và tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế còn hạn chế. Doanh nghiệp khó đáp ứng các yêu cầu về an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc và tiêu chuẩn môi trường - những điều kiện tiên quyết để thâm nhập các thị trường khó tính. Việc tận dụng các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới chưa tương xứng với tiềm năng…

Ông Trần Như Tùng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho biết, xuất khẩu dệt may có dấu hiệu chững lại. Nguyên nhân là khách hàng Mỹ đã đặt hàng và giục giao sớm, sau khi Tổng thống Trump công bố thuế đối ứng hồi tháng 4. Do đó, tồn kho tại thị trường này đang cao, khiến nhu cầu từ tháng 6 và tháng 7 chậm lại. Quý III và quý IV vì thế cũng có dấu hiệu giảm tốc.

Không chỉ dệt may, ngành thủy sản cũng đối diện với thách thức lớn tại thị trường Mỹ. Theo chia sẻ của bà Tô Thị Tường Lan - Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam, riêng với thị trường Mỹ, ngoài việc chịu thuế đối ứng, ngành còn gặp rào cản từ quy định mới với hải sản khai thác, khiến ghẹ, cá ngừ, cá thu không thể xuất sang nước này từ năm 2026. Bên cạnh đó, thuế chống bán phá giá với tôm hiện đã vượt mức 55%, dẫn đến nguy cơ mất thị trường.

Mở rộng thị trường, tận dụng cơ hội từ các hiệp định thương mại

Ông Nguyễn Anh Sơn - Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) cho biết, để tháo gỡ các rào cản cũng như đẩy mạnh xuất khẩu trong những tháng cuối năm 2025, Bộ Công thương đã và đang phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan, triển khai nghiêm túc Chỉ thị số 29/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm thúc đẩy xuất khẩu, đảm bảo duy trì đà tăng trưởng cao trong quý IV - giai đoạn quyết định để hoàn thành mục tiêu cả năm.

Cụ thể, Bộ Công thương chỉ đạo các thương vụ Việt Nam ở nước ngoài chủ động hỗ trợ doanh nghiệp, đẩy mạnh xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường và kết nối trực tiếp với đối tác quốc tế. Bên cạnh đó, tập trung tháo gỡ các rào cản kỹ thuật và biện pháp phòng vệ thương mại mà một số đối tác áp dụng đối với hàng hóa Việt Nam; đẩy mạnh đàm phán, mở rộng các hiệp định thương mại song phương và đa phương nhằm giúp hàng hóa Việt Nam tiếp cận nhiều thị trường ưu đãi hơn, gia tăng sức cạnh tranh...

Đề cập giải pháp thúc đẩy xuất khẩu trong thời gian tới, ở góc nhìn chuyên gia, TS. Võ Trí Thành - chuyên gia kinh tế nhấn mạnh, Việt Nam cần đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp giảm phụ thuộc, tận dụng cơ hội từ các thị trường tiềm năng khác và ứng phó với biến động chính sách, rủi ro địa chính trị, nâng cao năng lực cạnh tranh và duy trì đà tăng trưởng bền vững.

Nhằm khai thác hiệu quả các thị trường lớn, ông Thành khuyến nghị các doanh nghiệp chủ động nắm bắt thông tin thị trường, hiểu rõ đối tác và thiết lập mạng lưới quan hệ đa dạng để tận dụng tối đa cơ hội. Đồng thời, cần nỗ lực để đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về kỹ thuật, vệ sinh an toàn thực phẩm và khi hướng tới các thị trường cao cấp, các tiêu chuẩn còn cao hơn, đòi hỏi doanh nghiệp nâng cấp năng lực cũng như cách tiếp cận. Bởi vì, áp lực không chỉ đến từ tiêu chuẩn kỹ thuật, mà còn từ yêu cầu chất lượng cao của người tiêu dùng tại các nền kinh tế phát triển, đặc biệt với hàng tiêu dùng. Ngoài ra, doanh nghiệp còn phải đáp ứng các yêu cầu về phát triển xanh, giảm phát thải carbon và nhiều yếu tố bền vững khác.