Dự báo áp lực thanh khoản cuối năm khi huy động "hụt hơi" so với tín dụng

Trong báo cáo cập nhật kết quả kinh doanh quý III/2025 ngành ngân hàng mới công bố, Công ty cổ phần Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) cho biết, lợi nhuận trước thuế 27 ngân hàng niêm yết tăng trưởng 25% so với cùng kỳ năm trước ở nhiều cấu phần thu nhập, đạt 87 nghìn tỷ đồng, song giảm 2% so với quý II/2025.

Tín dụng và thu ngoài lãi cùng khởi sắc, lợi nhuận hoàn thành 74%

Trong đó, thu nhập lãi thuần tăng 13% so với cùng kỳ tiếp tục là động lực tăng trưởng chính cho tổng thu nhập hoạt động (tăng 16% so với cùng kỳ). Các nguồn thu nhập khác cũng ghi nhận mức tăng tích cực trở lại gồm: thu nhập từ hoạt động dịch vụ tăng 20%, thu nhập kinh doanh ngoại hối tăng 18%, thu nhập từ mua bán trái phiếu tăng gấp 14 lần và thu nhập khác tăng 20%.

Tuy nhiên, tăng trưởng thu nhập khác đã chậm lại do hoạt động thu hồi nợ xấu ngoại bảng (đã xử lý rủi ro) chỉ tăng 8% so với cùng kỳ, do nền cao của năm trước, đạt hơn 11 nghìn tỷ đồng.

Các cấu phần chi phí gồm chi phí hoạt động và chi phí trích lập dự phòng rủi ro tín dụng đều ghi nhận mức tăng một chữ số (tăng 9% so với cùng kỳ), thấp hơn tốc độ tăng của tổng thu nhập hoạt động, qua đó, củng cố tăng trưởng lợi nhuận trước thuế của quý III/2025.

Trong đó, thu nhập lãi thuần - cấu phần quan trọng nhất trong cơ cấu thu nhập tăng 9% so với cùng kỳ nhờ quy mô tín dụng 9 tháng đầu năm 2025 của các ngân hàng niêm yết đạt 13,8 triệu tỷ đồng, chiếm 78% tổng dư nợ tín dụng của nền kinh tế.

Với các diễn biến trên, ngành ngân hàng đang bám sát kế hoạch lợi nhuận cả năm với tỷ lệ hoàn thành đạt 74%.

Tuy nhiên, tín dụng tăng trưởng khả quan, nới rộng khoảng cách với huy động và có thể tạo áp lực lên chi phí vốn trong quý cuối năm.

"Tính đến hết quý III/2025, tăng trưởng tín dụng của các ngân hàng niêm yết đạt 14,5% so với đầu năm, là mức cao nhất trong 5 năm gần đây. Mặc dù mức tăng có chậm lại do yếu tố mùa vụ, nhưng vẫn tích cực so với cùng kỳ nhờ chính sách hỗ trợ tăng trưởng kinh tế của Chính phủ" - VDSC nhìn nhận.

Tính đến ngày 15/10/2025, tăng trưởng tín dụng đạt 13,8% so với đầu năm. Sự phân hóa về tốc độ tăng trưởng tín dụng giữa các ngân hàng không còn quá sâu sắc như quý trước khi nhiều ngân hàng đã gần chạm hạn mức được cấp từ đầu năm và dần ưu tiên tối ưu hóa biên lợi nhuận thay vì mở rộng quy mô.

Trong đó, VPBank (ngân hàng mẹ) là ngân hàng thương mại cổ phần duy nhất có mức tăng trưởng đột biến 29,1% so với đầu năm, trong khi VietinBank là ngân hàng quốc doanh duy nhất tiếp tục duy trì đà tăng trưởng tích cực với mức 15,6%.

Nhờ vậy, thị phần tín dụng đã trở nên cân bằng hơn giữa nhóm ngân hàng quốc doanh và nhóm ngân hàng thương mại cổ phần lớn trong quý III/2025.

Xét theo kỳ hạn, tín dụng trung và dài hạn tăng nhanh hơn ngắn hạn, phản ánh sự phục hồi thực chất hơn của nhu cầu đầu tư và sản xuất, đồng thời cho thấy các ngân hàng đang cơ cấu lại danh mục cho vay sang kỳ hạn dài để cải thiện lợi suất tài sản trong trung hạn.

Dư địa cải thiện NIM hạn chế do lãi suất đầu vào tăng nhanh hơn

Về huy động, theo nhóm phân tích VDSC, tăng trưởng huy động vốn của các ngân hàng niêm yết tính đến hết quý III/2025 đạt 11,4%.

Tỷ lệ tiền gửi không kỳ hạn (CASA) toàn thị trường giảm nhẹ 0,3 điểm phần trăm so với quý trước, xuống 21,9%.

VDSC cho rằng, điều này do một phần do tâm lý lo ngại của các hộ kinh doanh về việc bị kiểm soát theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 1/6/2025.

Dòng tiền chảy ra khỏi hệ thống ngân hàng do nhu cầu đầu tư vào các loại tài sản chính thức như USD, tiền kỹ thuật số và vàng tăng mạnh có thể là nguyên nhân chính khiến huy động tiền gửi khách hàng chậm lại.

Để đảm bảo thanh khoản trong bối cảnh không phát hành nhiều giấy tờ có giá và huy động tiền gửi tăng chậm, các ngân hàng thương mại tăng cường đáng kể hoạt động trên thị trường liên ngân hàng (480 nghìn tỷ đồng) và tiếp tục điều chỉnh tăng lãi suất huy động.

Bên cạnh đó là sự hỗ trợ thanh khoản từ việc Kho bạc Nhà nước tăng quy mô tiền gửi có kỳ hạn hơn 100 nghìn tỷ đồng tại các ngân hàng quốc doanh.

Trong quý III/2025, các nhóm ngân hàng quốc doanh, ngân hàng thương mại cổ phần lớn và ngân hàng thương mại quy mô vừa tăng lãi suất huy động bình quân lần lượt 5 điểm cơ bản, 20 điểm cơ bản và 25 điểm cơ bản so với quý trước.

Bình quân lãi suất huy động tiền gửi khách hàng đã tăng 15 điểm cơ bản so với quý II và tăng 40 điểm cơ bản kể từ đầu năm, phù hợp với kỳ vọng tăng 50 - 60 điểm cơ bản trong cả năm 2025.

Cũng theo nhóm phân tích, biên lãi ròng (NIM) giảm 35 điểm cơ bản so với cùng kỳ, xuống 3,15%, đây là mức thấp nhất kể từ năm 2018.

NIM quý III/2025 giảm nhẹ 10 điểm cơ bản so với quý trước và thấp hơn cùng kỳ 30 điểm cơ bản. Nguyên nhân là do lợi suất tài sản sinh lãi giảm 5 điểm cơ bản so với quý trước, còn 6,5%, dù lợi suất cho vay - cấu phần lớn nhất của lợi suất tài sản, lại gần như đi ngang.

Diễn biến này chịu ảnh hưởng bởi việc nợ quá hạn hình thành ròng (chủ yếu là nợ nhóm 2) tăng trở lại trong quý III/2025, trái ngược với quý II khi thu nhập lãi được hỗ trợ nhờ thu lãi ngoại bảng trong bối cảnh tổng nợ quá hạn giảm mạnh. Đồng thời, chi phí vốn tăng 5 điểm cơ bản lên 3,9%, chủ yếu do xu hướng tăng lãi suất huy động.

"Trong ngắn hạn, chúng tôi cho rằng dư địa cải thiện NIM được đánh giá là hạn chế do chi phí vốn tăng nhanh hơn lãi suất đầu ra" - chuyên gia VDSC đánh giá.

Áp lực huy động vốn tiếp tục tăng khi nhu cầu giải ngân tín dụng cuối năm thường cao và chênh lệch giữa tín dụng và huy động đang ở mức lớn. Tuy nhiên, áp lực thanh khoản có thể giảm phần nào khi dòng vốn chi ngân sách, đặc biệt là giải ngân đầu tư công, tăng mạnh trong những tháng cuối năm.

Về lợi suất tài sản, mặc dù các khoản vay trung và dài hạn được ưu tiên giải ngân trong hai quý gần nhất, lợi suất cho vay khó có thể tăng ngay do phần lớn khoản vay trung và dài hạn cho khách hàng cá nhân thường được hưởng lãi suất ưu đãi trong 6 tháng đến 3 năm./.